Langs de Albert Cuypstraat vinden we de beroemdste markt van Nederland. Aan het einde van de negentiende eeuw werd dit deel van De Pijp volgebouwd en de markt ontstond hier al snel. Al snel werd deze markt zo’n groot succes dat de gemeente na 1905 de markt moest reguleren. Na 1922 werd de markt onder toezicht gesteld van het Marktwezen.
Er staan zo’n 300 kramen op de markt en voor de oorlog was een derde van deze kramen van Joodse marktlieden. Een van hen was Andries Agsteribbe.
Er was een flinke concurrentie en men moest hard werken voor een karig bestaan. In de oorlog mochten de Joodse kooplui hier niet meer werken. De kooplui moesten naar speciale Joodse markten en werden later in de oorlog voor een groot deel gedeporteerd en vermoord.
Albert Cuypstraat 2-6 – Stoomdiamantslijperij
In 1889 werd bij de secretarie van de gemeente Amsterdam het verzoek gedeponeerd van J. C. G. Kampfraath tot de oprichting van een stoomdiamantslijperij op de Albert Cuypstraat 2 hoek Ruysdaelkade.
Albert Cuypstraat 2-6 – Van Moppes
Levie van Moppes was sinds 1828 diamantslijpersknecht en zijn zoon David Levie besloot in 1875 aan de Plantage Middenlaan een stoomdiamantslijperij te bouwen. De Kaapse tijd, waarin veel diamant werd aangevoerd uit Zuid Afrika, was drie jaar later al voorbij. Van Moppes bleef zich ontwikkelen. De slijperij werd fors uitgebreid en er kwamen filialen in New York, Parijs, Brussel en Londen. Gedurende de Tweede Wereldoorlog verbleven de gebroeders Van Moppes in Brazilië en na de oorlog kwam men terug en begon een diamantslijperij op Albert Cuypstraat 2-6. In de oorlog wilden de Duitsers hier een vakschool voor Diamantslijpers vestigen, omdat men na de vermeende nederlaag van Engeland een grote toestroom van diamanten uit Zuid-Afrika verwachtte. Het pand van Van Moppes bestaat nog steeds, momenteel (2017) is er een hotel gevestigd.
Albert Cuypstraat 149hs – gezin Poppegaai / sigarenfabriek Ebol
Hier woonde tot in de oorlog het gezin Poppegaai. Vader Gerrit had een eigen bedrijf, sigarenfabriek Ebol.
Albert Cuypstraat 193 – Salomon Abrahamson
Op dit adres had Salomon Abrahamson zijn confectieatelier.
Albert Cuypstraat 241 – Godsdienstschool
Dat er voldoende Joodse kinderen in deze buurt woonden om er een Hoogduitse godsdienstschool op te richten bewijzen krantenartikelen uit het begin van de vorige eeuw. Toen was er de godsdienstschool gevestigd in de Albert Cuypschool. Hoofd der school was E. S. Hen, en hij had nog twee godsdienstonderwijzers in dienst, J. Klein en L. D. Kleerekooper. De eerste advertentie van deze school dateerde van 1910. Twee jaar later verscheen in de krant dat de school een schoolreis maakte naar Alkmaar en Bergen aan Zee. Er zaten toen inmiddels vijftig kinderen op deze school. In ieder geval voor het jaar 1925, waarschijnlijk in september 1923, werd deze godsdienstschool door het bestuur verplaatst naar de Van Ostadestraat.
Een van de leerlingen van deze school was Willem Prins. Hij liet aantekeningen na over zijn herinneringen aan deze school; Willem Prins ging naar de Joodse school aan de Albert Cuypstraat van zijn zesde tot zijn dertiende. Het hoofd van de school was toen E. S. Hen. De Joodse lessen waren op maandag, dinsdag, woensdag en donderdag van 17.00 tot 18.30 en op zondagochtend van 9.00 tot 13.00. Willem vertelde dat ‘het haasten was omdat je pas om 16.00 uur uit de ‘gewone’ lagere school kwam’.
Hoofdonderwijzer E. S. Hen is waarschijnlijk Elias S. Hen (Amsterdam, 22 september 1880 – Sobibor, 4 juni 1943), beambte van de Nederlands-Israëlitische Gemeente, voorzanger op de Hoge Feestdagen bij het Beis Hamidrasj.
bron:
Klemann, Hein, Nederland 1938-1948. Economie en samenleving in de jaren van oorlog en bezetting.
“Advertentie”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-02-1910. Geraadpleegd op Delpher op 09-10-2017, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859501:mpeg21:a0001
“Portug. Israel. Gemeentebelang.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 16-02-1912. Geraadpleegd op Delpher op 09-10-2017, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859368:mpeg21:a0042
“Godsdienstschool Alb. Cuypstraat.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 23-08-1912. Geraadpleegd op Delpher op 09-10-2017, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860220:mpeg21:a0044
“VIJF JAAR WIJKWERK door J. D. K.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 05-10-1928. Geraadpleegd op Delpher op 09-10-2017, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858038:mpeg21:a0092
“DEBAT.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 20-03-1925. Geraadpleegd op Delpher op 09-10-2017, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872532:mpeg21:a0095
“Belangrijke feiten van de week.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 14-09-1923. Geraadpleegd op Delpher op 09-10-2017, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872494:mpeg21:a0043
www.joodsmonument.nl, lemma Elias Hen (geraadpleegd 9 oktober 2017).
Elias Simon Hen, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 329.
Illustratie:
“Advertentie”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-02-1910. Geraadpleegd op Delpher op 09-10-2017, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859501:mpeg21:a0001
gepubliceerd
4 mei 2016
laatst bijgewerkt:
8 april 2023