Spelderholt
Jonkheer Louis Frederik Texeira de Mattos (1872-1945), uit een Sefardisch geslacht, had in 1905 in Beekbergen bij Apeldoorn een complex woeste grond aangekocht om daar een buitenverblijf te bouwen. Twee jaar na de aankoop werd door zijn dochter de eerste steen gelegd van het door de Haarlemse architect F. N. J. Haitsma Mulier ontworpen monumentale landgoed Spelderholt. De aanleg van de tuin en het park rondom het landgoed werd gedaan door Leonard A. Springer, landschapsarchitect te Haarlem. In 1908 werd het landgoed opgeleverd en vanaf 1909 tot 1921 woonde de familie Teixeira de Mattos er permanent. In 1921 schonk Texeira de Mattos het landgoed aan de Nederlandse staat en de staat vestigde er een proefinstituut in.
Voor de oorlog
Spelderholt was een Proefinstituut voor de Pluimveehouderij maar is in de voorgaande eeuwwisseling tot een zorghotel en een academie voor mensen met een verstandelijke beperking. Het Spelderholt speelt een belangrijk rol in het leven van Lex Waterman. Hij ging op 17 april 1945 vanuit zijn onderduikadres naar dit hotel, om Seyss-Inquart een hak te zetten. Het verhaal over een Amsterdamse lefgozer.
Lex Waterman
Alexander Waterman werd in Amsterdam geboren als jongste zoon van Joël Waterman en Johanna Coopman. Het echtpaar woonde aan het begin van de oorlog op Rapenburg 78hs. Het echtpaar had zes kinderen, Alexander werd op 29 maart 1922 geboren. Vader was schoenmaker van beroep.
Spelderholt
Arthur Seyss-Inquart, de gehate Rijkscommissaris van Nederland, woonde op het Spelderholt. Hij had het gehele buiten ingericht naar zijn smaak. Zelfs een vluchtroute had hij laten maken. Lex kwam in die dag het Spelderholt en stal er, bij wijze van trofee, het boek “Prag im Lichtbild“.
Eigenlijk was deze diefstal de laatste verzetsdaad van Lex Waterman. In 1943 moest hij uit Amsterdam vluchten. Hij had inmiddels werk gevonden in de Hollandse Schouwburg, het voorportaal van Westerbork. Lex was zelf ook Jood, en toen hij werd opgeroepen voor deportatie stopte voor hem de mogelijkheid die zijn administratieve functie hem bood om lotgenoten te laten onderduiken. Dat deed hij binnen de verzetsgroep van Jac van der Kar. In deze groep zaten Max Rubinstein, David Weinreb, Bernard Foerster, Ben en Lex Waterman, Flip Grootkerk en Sal Schelvis.
Beekbergen.
Lex moest vertrekken uit Amsterdam. Hij kwam terecht in Beekbergen, bij de familie Bouw in hun boerderijtje aan de Engelanderweg. Niet ver van het Spelderholt. Dáár woonde Seyss-Inquart, dus min of meer in het hol van de leeuw. Zijn verzetswerk zette Lex daar voort, in 1982 ontving hij daarvoor het Verzetsherdenkingskruis.
Gedurende de oorlogsjaren, in het verzet, droeg Lex Waterman verschillende schuilnamen zoals Steven Tjerk Rademaecker en Cor Mijnhart.
Lex trouwde met de dochter van boer Bouw, Gerritje (1925). Na de oorlog werd Lex standwerker op de Apeldoornse markt. Hij kon zijn zegje goed doen, en er werd zelfs de Lex Waterman trofee ingesteld. Lex overleed op 31 oktober 1991 en is begraven op de Joodse begraafplaats aan de Arnhemseweg in Apeldoorn.
Spelderholt 2013
Op het Spelderholt is in 2013 een vitrine ingericht waarin meer wordt verteld over Lex Waterman.
bron:
Bezoek aan Spelderholt. Tijdschrift van de Vereniging Oud Apeldoorn, augustus 2013
communityjoodsmonument.nl (27 dec 2013)
database joods biografisch woordenboek (27 dec 2013)
informatie Daniel Mulder (kleinzoon)
foto’s
vitrine en dhr Waterman met dank aan Daniel Mulder
laatst bijgewerkt:
16 september 2019