Magere Brug
De vechtpartijen tussen Joden en sympathisanten enerzijds en nationaal socialisten anderzijds op 12 februari 1941 vormden de aanleiding om het Joodse stadsdeel te isoleren. Op verschillende plaatsen werden prikkeldraadversperringen aangebracht en een aantal bruggen werden opgehaald, waaronder de Magere Brug.
Amstel 202 – Levie Dias
In 1916 was Levie Dias op dit adres gevestigd. Dit was een adres voor het laten repareren van dames- en herenkleding en men kon er de kleding chemisch laten reinigen (een herencostuum voor ƒ 1,50).
Amstel 206 – Joodsche Vrouwenraad
Aanvragen voor kledinghulp konden in 1927 naar dit adres gezonden worden.
Amstel 210 – L. Pool & Zonen
L. Pool & Zonen was sinds 1893 gevestigd aan de Sint Anthoniesbreestraat en verkocht optische en chirurgische instrumenten. In 1908 konden ze dit pand verwerven en ze verhuisden naar dit adres. In 1911 werd de naam Mij Genius gebruikt voor deze zaak.
Amstel 216 – Gijsbrecht Dommerhuis
Jaap Meijer schreef over dit pand: “Ik wijs U op het grote, in natuursteen opgetrokken, herenhuis tussen Heeren- en Keizersgracht 216 – het “Huis met de bloedvlekken” waarop zich Hebreeuwse inscripties en kabbalistische tekens bevinden”. Volgens de legende daarin aangebracht door een Poolse Jood”.
Vaz Dias heeft aannemelijk gemaakt dat deze inscripties het werk zijn van burgemeester Coenraad van Beuningen, die hier aan het einde van zijn leven heeft gewoond. Er wordt verhaald dat hij aan het einde van zijn leven aan krankzinnigheid leed, en het huis bekladde.
Amstel 218 – jonkheer Six
Jonkheer Pieter Jacob Six, leider van de ordedienst en in het verzet bekend als Van Santen, woonde hier.
Amstel 226 – E S V E H A
N. V. Esveha was op dit adres in 1929 gevestigd en zocht een jongste kantoorbediende.
Amstel 240 – ORT
Niet Onder Rabbinaal Toezicht, maar de Organisation Reconstruction Travail, afdeling Holland, was hier gevestigd in 1946. Deze organisatie organiseerde tal van praktische cursussen, zoals houtbewerking, electromontage, radiotechniek, machinebreien, damesconfectie. Men kon zich dagelijks aanmelden voor een dergelijke cursus, maar niet op de zaterdagen.
Amstel 250 – pension
In 1936 was hier een ritueel pension gevestigd.
Amstel 254 – W. A. P. F. L. J. Mendels
W. A. P. F. L. J. Mendels was vrouwenarts en verloskundige en woonde op dit adres in 1906. In 1908 werd de praktijk verplaatst naar Oosteinde 12. In 1912 was er in dit pand wederom een arts gevestigd, de heer I. Zeehandelaar jr.
Amstel 266 – Mej. Spits
Mej. Spits had op dit adres een naaiatelier en had plek voor leerlingen in 1909. In 1912 werd er wederom een advertentie geplaatst voor leerlingen in costuumnaaien.
In 1910 woonde hier Mr. Adolf Perel. Bij hem was het verkiezingsbureau gevestigd voor de Provinciale Staten, op de stemmingsdag zelf kon men stemmen in het gebouw Golconda, op de Nieuwe Heerengracht 47.
Amstel 270 – Duitz
Mej. E. Duitz was hoofd van de Fröbelschool die op de Nieuwe Keizersgracht 54 gevestigd was. Duitz woonde hier in 1924.
Amstel 272 – Konijn Soeurs
De gezusters Konijn hadden op dit adres in 1907 een naaiatelier. In 1910 verplaatsten zij hun atelier naar de Sarphatistraat 155.
Amstel 280 – Harry Pos
Harry Pos woonde op dit adres in 1946. Volgens de advertentie in het NIW was hij een bekende radiozanger.
Amstel 282 – M. H. Rubens
M. H. Rubens woonde op dit adres en bood in 1909 een flinke grote loofhut aan.
Amstel 286 – G. J. de Leeuw
G. J. de Leeuw was vleeschhouwer en had in 1902 zijn zaak gevestigd op dit adres, op de hoek met de Prinsengracht. In 1915 adverteerde hij en zocht een bediende in zijn zaak.
Amstel 294 – atelier
In het atelier van de gezusters H. en R. Prins werden in 1903 leerlingen gevraagd om opgeleid te worden in het vak van kostuumnaaien.
Amstel 298 – J. A. van Os
J. A. van Os woonde in 1908 op dit adres en was de penningmeester van het op 10 jan 1875 door Dr. J. H. Dunner opgerichte “Weldadigheidsfonds”. Dit fonds zorgde voor renteloze leningen.
Amstel 300 – Richard Becker
Firma Richard Becker zocht in 1911 een volontaire voor haar kantoor.
Amstel 302 – Van Tijn & Zack
Van Tijn & Zack was een clichéfabriek en op dit adres gevestigd in 1931.
In 1908 overleed de heer A. Arnstein. Bij legaat vermaakte hij dit huis aan de Joodse gemeente onder een aantal voorwaarden:
– de Joodse gemeente zou de zorg en het eeuwigdurend onderhoud van de zerken op zijn graf en dat van zijn eerder overleden vrouw, Jeannette Binger, op zich nemen,
– jaarlijks op de verjaardag van beider overlijden in de Grote Synagoge een kaars zou worden aangestoken,
– jaarlijks op de Johrzeit een jizkor voor hen werd uitgesproken in de Grote Synagoge
– het huis binnen 20 jaar na de dood van Arnstein niet verkocht mag worden en
– dat de kosten van de successie en de overdracht door de hoofdsynagoge wordt voldaan.
Het pand werd verbouwd, en later, vanaf 1909, verhuurd. Dit pand bestaat nog en staat recht tegenover Carré.
De firma D Drost & Zoon, in koffie en thee, was in 1927 op dit adres gevestigd en plaatste advertenties in het NIW.
Amstel 308 – U. M. Ph. Hillesum
De heer Hillesum was in 1900 secretaris van de Vereeniging tot behartiging der belangen van Israëlitische Militairen in Nederland, afdeling Amsterdam. Hij woonde op dit adres.
In 1907 adverteert H Kopuit vanaf dit adres, hij is dansonderwijzer.
Amstel 312a – Madame van Straten
Donne des leçons de conversation en Français à 50 cents l’heure en 1905.
In 1909 woonde hier Jac Wonsoff, kleermaker. In 1916 adverteerde Samuel Wonsoff (Amsterdam, 19 mei 1891 – Auschwitz, 28 sep 1942) vanaf dit adres, ook als kleermaker.
Amstel 314 – Schrijver
M. Schrijver was makelaar in assurantiën en hij verhuisde in 1882 van de Leprozengracht 13 maar de Amstel 314, op de hoek met de Achtergracht. Schrijver was bestuurslid van de Vereeniging Hulp voor Minvermogende Weezen.
In maart 1900 werd op dit adres een zaal voor Bruiloften, Bals, Vergaderingen met en zonder toneel, met en zonder bijlevering van Diners gevestigd. G. M. Wallach was de uitbater.
In december 1900 profileerde Wallach dit adres als een streng koosjer hotel restaurant.
Amstel 320 – Levin
Mej. F. Levin was verpleegster voor kraamvrouw en kind en woonde hier in 1904. L. Levin was secretaris van de Commissie voor de Schoolfeesten, uitgaande van de afdeling Noord-Holland van “Achawa”.
In 1907 adverteerde mej. S. Roost vanaf dit adres. Zij had een handschoenenwasserij en richtte zich in de advertentie vooral op dames. Er was een depot op de Blasiusstraat 61. Me.j Roost was in 1918 nog op dit adres gevestigd, in het onderhuis.
In 1916 adverteerden de dames Hegt-Van Volen vanaf dit adres en men kan bij hen conversatie en correspondentie Frans en Engels leren.
In 1918 adverteerde Is Bos vanaf dit adres, hij is pianist en muziekleraar.
Amstel 334 – J. de Vries
Mejuffrouw J. de Vries was in 1935 de contactpersoon voor de Vereniging Zuigelingen-inrichting en Kinderhuis. Deze vereniging hield toen een collecte voor de inrichting op de Plantage Middenlaan 31, waar dagelijks 130 kinderen verzorgd werden.
Amstel 340 – Pension Bellevue
In 1925 adverteerde Pension Bellevue met dit adres in het NIW. Er werd een keuken/werkmeisje gevraagd.
Amstel 344 – Vereeniging Centraal Israëlietisch Krankzinnigengesticht in Nederland
In 1927 was dit adres het secretariaat van bovengenoemde vereniging. Hier was verder de levensverzekeringsmaatschappij “Holland” gevestigd.
Amstelhotel – Sarphati
Initiatiefnemer Dr. Samuel Sarphati was naast dit hotel ook de verantwoordelijke voor het Paleis voor Volksvlijt.
Het Amstelhotel zou in de eerste plannen ongeveer 4 keer zo groot zijn dan het huidige gebouw is. Al vanaf het begin is dit hotel zeer gewild bij rijke en beroemde mensen. Sarphati gebruikte als terrein voor het Amstelhotel een stuk grond dat vrijkwam door de sloop van de vestingwerken aan de Singelgracht. Hij wilde daar een brede boulevard (Sarphatistraat) maken, woningen voor rijke Amsterdammers en monumentale gebouwen. Een uitgebreide geschiedenis staat hier.
Professor Tulpstraat
De Professor Tulpstraat, gelegen achter het Amstel Hotel, was tot de Tweede Wereldoorlog een centrum van de diamanthandel door Amsterdamse Joden. Na een lange tijd van onzekerheid is onlangs besloten de huizen daar niet te slopen.
Sjabbatpaal
Via deze link wordt uitgelegd dat voor (orthodoxe) Joden “eroev” belangrijk is. Dit betekent het gebied waarbinnen de sjabbat-wetten gelden. Dit kon worden aangegeven door palen, en aan de Amstel aan de Kalfjeslaan staat er nog één. Deze is de oorlog doorgekomen, de andere zijn door de bezetter gesloopt.
Beth Haim
Beth Haim is de oude Joodse begraafplaats voor Sefardische Joden. Deze begraafplaats is beroemd door de oude grafzerken en door een aantal belangrijke mensen dat daar begraven ligt. Beth Haim is Hebreeuws en betekent Huis van het Leven. Deze begraafplaats ligt in Ouderkerk aan de Amstel, vlak bij de Amstel.
bron:
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 28 april 1882, Schrijver, Amstel 314
ibidem, 10 nov 1882, Vleeshal, Koster
ibidem, 4 jan 1884, Schrijver, Minvermogende Weezen
ibidem, 16 feb 1900, Hillesum, Amstel 308
ibidem, 9 maart 1900, Wallach, Amstel 314
ibidem, 14 dec 1900, Wallach, Amstel 314
ibidem, 10 jan 1902, G J de Leeuw, Amstel 286
ibidem, 20 feb 1903, Prins, Amstel 294
ibidem, 17 juni 1904, Levin, Amstel 320
ibidem, 4 nov 1904, L Levin, Amstel 320
ibidem, 3 nov 1905, Straten, Amstel 312a
ibidem, 3 aug 1906, Mendels, Amstel 254
ibidem, 12 april 1907, Konijn, Amstel 272
ibidem, 20 sep 1907, H Kopuit, Amstel 308
ibidem, 4 okt 1907, S Roost, Amstel 320
ibidem, 28 feb 1908, Weldadigheidsfonds, Amstel 298
ibidem, 7 aug 1908, L Pool & Zonen, Amstel 210
ibidem, 2 okt 1908, Mendels, Amstel 254
ibidem, 23 okt 1908, Arnstein, Amstel 304
ibidem, 23 april 1909, Spits, Amstel 266
ibidem, 14 mei 1909, Rubens, Amstel 282
ibidem, 15 sep 1909, Wonsoff, Amstel 312a
ibidem, 4 maart 1910, Konijn, Amstel 272
ibidem, 10 feb 1911, Becker, Amstel 300
ibidem, 11 aug 1911, Genius, Amstel 210
ibidem, 11 okt 1912, Zeehandelaar, Amstel 254
ibidem, 3 sep 1915, De Leeuw, Amstel 286
ibidem, 16 juni 1916, Levie Dias, Amstel 202
ibidem, 15 sep 1916, Hegt-Van Volen, Amstel 320
ibidem, 27 sep 1916, Wonsoff, Amstel 312a.
ibidem, 6 sep 1918, Bos, Amstel 320
ibidem, 27 dec 1918, Roost, Amstel 320
ibidem, 1 aug 1924, Duitz, Amstel 270
ibidem, 22 mei 1925, Bellevue, Amstel 340
ibidem, 1 april 1927, Joodsche Vrouwenraad, Amstel 206
ibidem, 20 mei 1927, D Drost & Zoon, Amstel 306
ibidem, 29 juli 1927, Centraal Israëlietisch Krankzinnigengesticht in Nederland, Amstel 344
ibidem, 12 aug 1927, Levensverzekeringsmaatschappij Holland, Amstel 344
ibidem, 4 jan 1935, De Haan, Amstel 84
ibidem, 25 okt 1929, Esveha, Amstel 226
ibidem, 3 april 1931, Van Tijn & Zak, Amstel 302
ibidem, 18 okt 1935, De Vries, Amstel 334
ibidem, 23 okt 1936, pension, Amstel 250
ibidem, 22 maart 1946, ORT, Amstel 240
ibidem, 13 dec 1946, Harry Pos, Amstel 280
www.joodsmonument.nl, lemma Samuel Wonsoff (geraadpleegd 15 nov 2015)
www.ohn.nl, lemma Gijsbrecht Dommerhuis (geraadpleegd 7 jan 2016)
www.amsterdam.nl/kunstencultuur/ lemma Amstel 216 (geraadpleegd 7 jan 2016)
Stigter, Bianca, De bezette stad, Plattegrond van Amsterdam 1940 – 1945 (Amsterdam 2005) voor de informatie over deze periode.
Illustraties:
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 3 april 1931, Van Tijn & Zak, Amstel 302
Algemeen Handelsblad, 29 mei 1931, Drost, Amstel 306
Laatst bijgewerkt:
19 september 2019