Onderduikers zaten op onverwachte plaatsen. Een van die onverwachte plaatsen was de conciërgewoning van de Amstelbrouwerij. Deze brouwerij, Beiersch-Bierbrouwerij De Amstel, stond aan de Mauritskade 20 en op deze locatie werd in 1871 voor het eerst bier gebrouwen. Nadat Heineken in 1968 Amstel overnam is in 1988 de brouwerij gesloten en later gesloopt, op het hoofdkantoor uit 1930 na.
De conciërgewoning werd in de oorlog bewoond door Antonius Henricus Maria Stoke (Amsterdam, 8 december 1901 – Amsterdam, 7 november 1969) en zijn vrouw Petronella Maria Schuurman (Amsterdam, 5 januari 1898). Anton en Nel zagen het opnemen van onderduikers als hun godsdienstige plicht. Het verlenen van een onderduik was risicovol en vol gevaar.
De conciërgewoning van de bierbrouwerij was groot. Onderin was de vrieskamer, de vriesafdeling van de brouwerij. Hier werden ijsstaven gemaakt en bewaard voor de caféhouders die daarmee hun bier koelden. Boven de vrieskamer woonden de conciërge Anton Stoke, zijn vrouw Nel met hun gezin en een dienstmeisje. Daarboven was een grote zolder.
Vanaf 1942 lieten Anton en Nel onderduikers op zolder wonen.
De onderduikers op de zolder van de conciërgewoning zaten ingeklemd tussen het Duitse gezag, want beneden, bij de portierskamer, was de Zwarte Politie ingekwartierd en boven, op het dak van de brouwerij hadden de Duitsers afweergeschut geplaatst. Iedere dag kwamen de Duitsers het terrein op, liepen langs de conciërgewoning, en vroegen om gratis bier. Dat terwijl er onder de onderduikers ook vijf kleine kinderen waren, waarvan de jongste pas twee maanden oud was. Als een van de kinderen huilde werd het kind snel in een kast gestopt.
Op de zolderverdieping waren aparte ruimtes gemaakt door gordijnen op te hangen. Iedere ruimte had een elektrisch kookplaatje om op te koken. Maar het eten werd steeds schaarser en het werd wel steeds moeilijker om aan eten voor de onderduikers te komen: er werd toen ook weleens mout van de bierbrouwerij gegeten. Ook ging Nel rond Amsterdam kijken of er eten te koop was, en ging tot aan Volendam en kwam dan, zogenaamd zwanger maar onder haar kleding was er dan eten verstopt, met eten voor de onderduikers terug.
Als toilet werd er een emmertje gebruikt en als de werklui uit de brouwerij waren vertrokken riep de conciërgevrouw naar boven: “emmertje legen”, en dan werden de emmertjes in haar toilet geleegd. Dat de onderduikers boven zaten was moeilijk te zien, er was een kast getimmerd van dik hout, en voor de trap die naar boven ging was deze bevestigd met grote bouten. Bij een inval waren zo alleen emmers en bezems te zien. Onder deze omstandigheden hebben ze het ruim twee jaar volgehouden en het uiteindelijk allemaal gered.
De namen van de onderduikers zijn:
- Sara Koopman, geboren Koekoek (Amsterdam, 24 maart 1905)
- Izak Koopman, (Amsterdam, 11 augustus 1902) echtgenoot van Sara, en hun dochter Greet Koopman
- Lea (Leentje) Deegen, geboren Koekoek (Amsterdam, 25 juli 1913 – 1984)
- haar echtgenoot Salomon Deegen (Amsterdam, 1 juni 1913) en hun dochter Henny Deegen – Roeg.
- Jaantje Koekoek, zuster van Sara Koopman.
- Greta (Margaretha) Appelboom (Amsterdam, 16 december 1915 – Amsterdam, 28 januari 1990), geboren Koekoek
- haar echtgenoot Levie Appelboom (Amsterdam, 5 april 1911).
- Nathan Deegen (Amsterdam, 16 oktober 1889 – Amsterdam, 8 september 1955), vader van Salomon Deegen (1913)
- zijn vrouw Heintje Deegen – de Lange (Amsterdam, 16 maart 1890 – Amsterdam, 8 januari 1965)
- Greta van de Kar, geboren Deegen (Amsterdam, 11 oktober 1914)
- haar echtgenoot Wim van de Kar (Amsterdam, 12 juni 1916) en hun dochter Mary van de Kar-Lissauer
- Mietje Snoek-Deegen (Amsterdam, 18 november 1911 – Amstelveen, 29 mei 1987)
- haar echtgenoot Samuel Snoek (Amsterdam, 7 april 1912 – 1988) en hun dochter Carrie.
- Nico Deegen, zoon van Israël Deegen (Amsterdam, 10 februari 1918) en Hendrika Deegen – van de Kar (Antwerpen, 14 oktober 1912 – 1977). Israël en Hendrika zaten ondergedoken in de Grensstraat en dat verhaal staat hier.
- Branca Deegen (Amsterdam, 17 maart 1925), zuster van Salomon Deegen
- Herman Beeker, de verloofde van het dienstmeisje
Op 24 april 2017 is de familie Stoke voor dit werk bedankt en is de onderscheiding ‘Rechtvaardige onder de Volkeren’ van Yad Vasjem door Zijne Excellentie de heer Aviv Shir-On op Rosj Pina uitgereikt aan Annemieke Stoke, de kleindochter van Nel en Anton.
bron:
toespraak Rebekka van Kooperen 24 april 2017
diverse toespraken 24 april 2017
www.wikipedia.nl, lemma Amstel (bier)
Stadsarchief Amsterdam, Antonius Hendricus Maria Stoke, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1840.
Stadsarchief Amsterdam, Petronella Maria Schuurman, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1176.
Stadsarchief Amsterdam, Greta Deegen, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1377.
Stadsarchief Amsterdam, Sara Koopman, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 439.
Stadsarchief Amsterdam, Salomon Deegen, Persoonskaarten, archiefnummer 30408, inventarisnummer 115.
Stadsarchief Amsterdam, Margaretha Koekoek, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1564.
Stadsarchief Amsterdam, Nathan Deegen, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2211.
Stadsarchief Amsterdam, Heintje de Lange, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1598.
Stadsarchief Amsterdam, Mietje Deegen, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1377.
Stadsarchief Amsterdam, Israël Deegen, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1377.
Stadsarchief Amsterdam, Branca Deegen, Persoonskaarten, archiefnummer 30408, inventarisnummer 115.
gepubliceerd:
24 april 2017
laatst bijgewerkt:
13 maart 2022