Zo’n 670 Joodse Nederlanders overleefden de oorlog op een speciale manier. Zij waren lid van de ‘Barneveld groep’ en werden vanaf eind 1942 geïnterneerd in kasteel De Schaffelaar op de Stationsweg in Barneveld of in Huize De Biezen in Barneveld (Ede). Huize De Biezen lag overigens eerst in Ede, maar aangezien dit een “foute” gemeente was, verlegde men de gemeentegrens waardoor het onderkomen in Barneveld kwam te liggen. De derde locatie was Villa Bouchina in Doetichem.
Wat de leden van de Barneveld groep in ieder geval hadden was ‘Vitamine R’ – een uitdrukking die in de oorlog gebruikt werd voor het hebben van de juiste ‘Relaties’. Een uitzonderlijke positie binnen de Nederlandse samenleving kon ervoor zorgen dat men geplaatst werd op een lijst van mensen die werden uitgezonderd van transport. Initiatiefnemer tot het maken van deze lijst was Mr. Dr. Karel Johannes Frederiks die voor en tijdens de oorlog Secretaris Generaal van Binnenlandse Zaken in Nederland was. Frederiks vroeg Rauter, de SS-Obergruppenführer en chef van de politie, of een bepaalde groep Joden uitgezonderd kon worden van transport en wel op grond van hun bijzondere verdiensten.
Rauter was een fanatiek antisemiet en gaf geen toestemming, waarop Frederiks naar Fritz Schmidt ging, de vertegenwoordiger van de NSDAP. Schmidt gaf wel toestemming en daarna volgende Seyss-Inquart. Schmidt en Rauter mochten elkaar niet en Frederiks speelde dit uit waardoor hij de benodigde toestemming kreeg. Lou de Jong schreef over deze toestemming in Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog dat de toestemming door Schmidt zijns inziens ook is ingegeven door de angst dan anders duizenden Joden zouden onderduiken.
Frederiks stelde zijn lijst samen met voornamelijk wetenschappers, kunstenaars, doktoren en industriëlen met hun familieleden. Zo’n 670 mensen kwamen erop terecht, honderden andere verzoeken om op de lijst geplaatst te te worden werden niet gehonoreerd en deze mensen overleefden de oorlog veelal niet.
| Villa Bouchina in Doetinchem Nog een locatie die gebruikt werd als ‘vrijhaven’ was Villa Bouchina in Doetinchem. Hier werden Joden gehuisvest die lid waren (geweest) van de NSB en zij verbleven daar op uitnodiging van Mussert. |
In de tijd van de grote deportaties vonden de leden van de Barneveld groep een veilig heenkomen in Barneveld. Maar ook zij werden op 29 september 1943 gedeporteerd, eerst naar Westerbork waar ze eigen barakken kregen en niet bang hoefden te zijn voor deportatie naar een van de vernietigingskampen. Toen de deportatie van de groep verder ging, gingen ze in september 1944 naar Theresienstadt.
Daar werd vlak voor het einde van de oorlog nog een deportatie naar Auschwitz aangekondigd, maar vanwege de speciale status gingen leden van de groep daar niet heen en overleefde een groot deel de oorlog in Theresienstadt. Een deel kwam om in dit kamp, werd er gecremeerd en de as werd in de rivier gegooid om de sporen uit te wissen.
Een deel van de groep ontkwam naar Zwitserland, de nazi’s ruilde een deel van de groep voor medicijnen.
Na de oorlog werd het verhaal over deze groep niet vaak verteld, mede door wroeging van het geweten van een aantal leden van deze groep, die zich afvroegen waarom zij wel en zoveel anderen niet de oorlog overleefd hadden.
Villa Bouchina
Villa Bouchina is een voormalige pastorie in Doetinchem waar gedurende zeven weken negen Joden gehuisvest werden. Het was in beginsel de bedoeling dat er veel meer Joden ondergebracht zouden worden. Ze verbleven er tot 21 april 1943, op die datum werden ze gedeporteerd via Westerbork naar Theresienstadt. Drie van de groep werden vervolgens naar elders overgebracht en daar vermoord.
De geïnterneerden waren: Joseph Eduard Adolf (Jo) Spier (Zutphen, 26 juni 1900 – Santa Fe, 21 mei 1978), Albertina Sophie (Tineke) Spier – van Raalte (Dordrecht, 9 januari 1907- Santa Fe, 31 juli 1988), Peter Spier (Amsterdam, 6 juni 1927 – Port Jefferson, 27 april 2017), Céline Spier, Thomas Spier, Simcha Selina Ancona (Amsterdam, – Midden-Europa, ), Abraham Spetter (Rotterdam, – Midden-Europa, ), Paul Willem Charles François Drukker (Nijmegen, – Auschwitz, ) en Kaatje van Lunenburg – Groen (Amsterdam, 30 augustus 1913). Tijdens het verblijf gaf Matje Groonheim – Stad (Rotterdam, – Auschwitz, ) les aan de drie kinderen Spier.
bron:
wikipedia,
www.cympm.com,
documentaire geschiedenis24.nl
Joseph Spier, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 767.
gepubliceerd:
1 mei 2016
laatst bijgewerkt:
6 mei 2023