In april 2017 kwam er een bericht naar buiten dat in de kruipruimte van een huis aan de Stadionkade een geldkistje was gevonden van Peter Redlich. Nog steeds, bijna 75 jaar later, worden er spullen gevonden uit die tijd. Vaak verstopt, soms zelfs ingemetseld, wachtend op een tijd dat het door de eigenaars kon worden opgehaald.
Wie was Peter?
Gerd Peter Martin Redlich werd op 6 september 1922 in Hamburg geboren. Hij was de zoon van Fritz Redlich (Hamburg, 6 oktober 1887) en Thekla Harth (Hamburg, 26 oktober 1897). Peter had nog een jongere broer, Günther, geboren in Hamburg op 21 oktober 1923. In Hamburg woonde het gezin op de Eppendorfer Baum 43.
Het gezin werd op 12 maart 1938 in Amsterdam ingeschreven en ging op de Molenbeekstraat 1-3hoog wonen. Op 25 juli van dat jaar verhuisden ze naar de Parnassusweg 30-3 en op 31 januari 1939 verhuisden ze naar hun huis op de Stadionkade 135. Het gezin was naar Amsterdam gevlucht in verband met de situatie in nazi-Duitsland.
Vader was medevennoot van de Firma Rera. Dit bedrijf maakte regenmantels en in Nederland aangekomen vestigde hij het bedrijf in Amsterdam. Op 15 juli 1938 was het bedrijf al actief op de Reguliersdwarsstraat 108 – 114, op de hoek met het Thorbeckeplein, en werd er personeel gezocht. Het bedrijf bestond na de oorlog nog, en zat in 1947 op de Nieuwe Keizersgracht 62.
Peter bezocht in Hamburg de Talmud Tora Schule. Deze school werd in 1805 gesticht en heeft bestaan tot 1942 en was gevestigd in het Grindelviertel, een stadswijk van Hamburg waar voor de oorlog 70% van de Hamburgse Joden woonde. Het was een orthodoxe Joodse school, er werd onderwezen in de Thora en Hebreeuws en vanaf 1871 was het een school op HBS-niveau. Vanaf 1933 veranderde het een en ander op de school, de leerlingen werden er voorbereid op een komende ‘emigratie’. Op de 10e november 1938, de Kristalnacht, werd het lerarenkorps en een aantal oudere leerlingen gevangen genomen. Het gezin Redlich woonde sinds het begin van dat jaar in Amsterdam. Dat Peter op deze school heeft gezeten is bekend, een van de zaken die is gevonden is een schoolrapport van Peter.
Daarnaast werden er in het kistje getuigschriften, brieven en geld gevonden én een glasnegatief met daarop een foto van Peter. In Amsterdam ging Peter ook naar school, en wel naar de Deurlooschool. In zijn rapport is te lezen dat hij een goede leerling was en ‘Peter heeft zich doen kennen als een ernstige vlijtige leerling die met grote plichtsvervulling zijn werk heeft opgevat‘.
Peter werd opgepakt tijdens een razzia op 11 juni 1941. Deze razzia was een vergelding op een bomaanslag op een huis aan de Bernard Zweerskade, waar Duitse officieren woonden. Met 310 mannen werd Peter via Kamp Schoorl naar Mauthausen gestuurd, waar hij op 1 juli 1941 aankwam. Een maand later stuurde Peter nog een brief uit Mauthausen waarin hij schreef ‘Mir geht es gut und Ihr braucht Euch keine Sorgen zu machen‘. Of het werkelijk goed ging valt te betwijfelen, de brieven werden sterk gecensureerd.
Peter maande in deze brief zijn broertje Günther om de ƒ 10,10 die hij elke maand moest afbetalen voor een boot die hij had aangeschaft wel te blijven betalen.
Peter kwam in Mauthausen om op 13 september 1941.
Het gezin had willen doorreizen naar de Verenigde Staten. In het kistje zijn vier registratiebewijzen voor een emigratieaanvraag aanwezig. Dat Peter dood was na september 1941 was bekend bij de ouders, en een aanvraagformulier van een latere datum laat dit zien.
Ook de andere leden van het gezin overleefden de oorlog niet. Ze kwamen in Westerbork terecht in januari 1944. Op hun registratiekaart is aangetekend dat ze een S-geval waren, een strafgeval. Dat gold voor iedereen die in de onderduik was gegaan en, waarschijnlijk door verraad, was opgepakt. Vader Fritz en moeder Thekla werden vermoord in Auschwitz op 11 februari 1944 en Günther kwam ergens in Midden-Europa om op 30 juni 1944.
Voor het gezin Redlich zijn op de Eppendorfer Baum 43 in Hamburg Stolpersteinen geplaatst. Het geldkistje is sinds 20 april 2017 in het Joods Historisch Museum te zien.
bron:
Stadsarchief Amsterdam (SAA), persoonskaart Fritz Redlich, Gerd Peter Redlich
SAA, woningkaart Reguliersdwarsstraat 108 – 114
Haarlems Dagblad, 15 juni 1938, pagina 3, personeelsadvertentie.
“Advertentie”. “De waarheid“. Amsterdam, 08-05-1947. Geraadpleegd op Delpher op 17-04-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010852215:mpeg21:a0043
Hanneloes Pen, Spectaculaire vondst in een kruipruimte in Zuid: een kistje met het leven van de Joodse Peter, artikel Parool op www.topics.nl (geraadpleegd 17 april 2017)
https://de.wikipedia.org/wiki/Talmud_Tora_Schule
Illustraties:
Haarlems Dagblad, 15 juni 1938, pagina 3, personeelsadvertentie.
“Advertentie”. “De waarheid“. Amsterdam, 08-05-1947. Geraadpleegd op Delpher op 17-04-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010852215:mpeg21:a0043
School: Staro1 am 16. Mai 2006 in die deutschsprachige Wikipedia geladen., CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3162368
laatst bijgewerkt:
26 september 2019