27 oktober 2025. Vandaag is de verjaardag van Amsterdam, een mijlpaal. In het afgelopen jaar werd stilgestaan bij het 750-jarig bestaan van de hoofdstad.
Die stad aan de Amstel werd in die zevenenhalve eeuw gemaakt door heel veel mensen. Een stad is een construct, de mensen maken het. Een stad is geen natuurverschijnsel en in die 750 jaar hebben talloze mensen gezorgd voor de identiteit van de stad. Zij waren en zijn het kloppende hart. Dat hart van een stad wordt niet gevormd door personen in hun bestuurstempels die we vereren met een schilderij of met het vernoemen van een straat, maar juist door de gewone vrouw of man, de visionair en de sjacheraar op de markt. En tussen dat amalgaam van mensen bevond zich een belangrijke minderheid. Een essentiële minderheid voor de nesjomme, de ziel, van Mokum. De grootste minderheid die Amsterdam tot 1943 kende, drukte vanaf 1600 een stempel op de stad.
Een stempel vanuit welvaart, armoede, cultuur, taal, handel, sociale instellingen, stadsontwikkeling, wetenschap en de gezondheidszorg. Een minderheid die tijdens de opening van dit jubileumjaar in de Ziggo Dome een bescheiden plekje kreeg door een uitvoering door zangeres Niki Jacobs van een compositie, beginnend met het Kol Nidrei.
De Joodse minderheid in Amsterdam, want daar hebben we het over, vormde tot zo’n 10% van de Amsterdamse bevolking. Ze vonden er een veilige haven en noemde de stad liefkozend Mokum, de plaats. Pogroms in Oost-Europa en ontkenning van de identiteit in Zuid-Europa kende Amsterdam niet. Zeker de Sefardische Joden – uit Spanje en Portugal – waren welkom door hun handelscontacten die geld in het laatje brachten voor de ontluikende economie. Dat tot 1796 Joden in dit land geen gelijke rechten hadden lijkt bijna bijzaak. Door het gildesysteem, dat pas rond 1796 werd afgeschaft, waren vele beroepen uitgesloten voor Joden wat er mede voor zorgde dat de gemiddelde Joodse Amsterdammer armer was dan de gemiddelde niet-Joodse Amsterdammer. Een significant verschil dat tot in de twintigste eeuw bleef bestaan.
De veerkracht en het thuisgevoel van de Joodse Amsterdammer zorgde voor een ongekende bijdrage aan de ontwikkeling van de stad. Om dat een plek te geven is er uit de honderden verhalen van deze website een selectie gemaakt die de Canon van Joods Amsterdam vormen. 425 jaar Mokum verdient een prominente plek in het verhaal van 750 jaar Amsterdam. Joods Amsterdam is geen voetnoot maar een hoofdstuk in de geschiedenis van deze stad.
De selectie, bestaande uit 101 vensters, is gebaseerd op de vele verhalen van de website Joodsamsterdam.nl. U vindt de canon hier. Bij elk venster kunt u onderaan die pagina lees verder aanklikken voor het totale verhaal.