Abraham Jacob Mendes da Costa (Amsterdam, 28 augustus 1870 – Amsterdam, 11 mei 1943) was een zoon van Isaac Haïm Mendes da Costa (Amsterdam, 31 december 1832) en Rachel Bueno de Mesquita (Amsterdam, 10 augustus 1831). Op 1 juli 1909 trouwde Abraham met Suzanna Binger (Amsterdam, 10 februari 1876 – Amsterdam, 29 januari 1933). Zij kregen drie kinderen; Isaac Willem (Amsterdam, 28 oktober 1910 – Sobibor, 4 juni 1943), Juliette Rozine (Amsterdam, 21 december 1911 – Sobibor, 4 juni 1943) en Willem Arthur (Amsterdam, 21 april 1914 – Dachau, 2 december 1944). Het gezin woonde in het begin van de bezetting op de Nieuwe Prinsengracht 23hs.
Tot april 1939 was Abraham secretaris van de Portugees Israëlitische Gemeente. Hij had deze functie een halve eeuw. Verder was hij penningmeester van het Portugees-Israëlitisch Seminarium ‘Ets Haim’. In het begin van de twintigste eeuw was hij secretaris van de Nederlandsche Zionistenbond, in 1902 werd hij benoemd tot voorzitter van die bond. In 1903 werd Abraham lid van de Vereeniging van Armbesturen in Amsterdam, als afgevaardigde van het Portugees – Israëlitisch Armbestuur. In 1907 werd hij genoemd als secretaris van deze vereniging. Abraham was lid van de oudercommissie van de Hendrik Westerschool.
Abraham was een actief van de Zionistenbond. Zo hield hij in 1903, Abraham woonde toen op de Weesperstraat 20, een rede voor de Amsterdamse afdeling van de bond in ‘Maison Frijda’, waarin hij de geschiedenis en het doel kenschetste. Zo wilde de bond ‘het lompenproletariaat economisch verheffen’ en was tegenstander van assimilatie. De bond had voor de bijeenkomsten de Toynbee-hall, gevestigd in de Rapenburgerstraat 177.
In 1908 was Abraham secretaris van het voorlopige bestuur, later het definitieve bestuur, van de Nederlandsche Vereeniging van Armenzorg en Weldadigheid te Amsterdam. In 1922 was Abraham bestuurder van de vereniging ‘Het Arme Schoolkind’. In 1926 werd Abraham benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau en rond 1927 woonde het gezin op de Ruyschstraat 3.
In 1928 werd de Vereniging tot Stichting van Rustoorden ‘Beth Refoeah’ opgericht. Abraham was de voorzitter en in De Vrijdagavond van 4 april 1928 vertelde hij over de doelstellingen van de vereniging. De oprichting van de vereniging was volgens hem van belang omdat Joodse herstellenden met moeite konden worden ondergebracht in een Joodse omgeving. In de gewone herstellingsoorden waren de niet-koosjere spijzen een probleem naast het niet in acht nemen van de sjabbatsrust. Het eerste huis dat gevonden werd voor deze vereniging stond in Hilversum, aan de Otto’slaan 22. In mei 1928 werd de instelling geopend.
Rond 1932 was Abraham medewerker aan Boschblaadjes, het maandelijks orgaan van de vereniging ‘Centraal Israëlitisch Krankzinnigengesticht in Nederland’. Later in dat jaar werd Abraham tijdelijk vice-voorzitter van deze vereniging. Abraham was bestuurslid van het genootschap ‘Liefdadigheid naar Vermogen.
| Suze Mendes-zaal Ter nagedachtenis aan mevrouw S. Mendes da Costa – Binger. medeoprichtster en bestuurslid. 1907 – 1933 |
Suze Mendeszaal
In januari 1933 overleed Suzanna Mendes da Costa – Binger, de echtgenote van Abraham. Het bestuur van de Zuigelingeninrichting en Kinderhuis aan de Plantage Middenlaan 31 te Amsterdam eerde Suze met een zaal die naar haar werd vernoemd. Het was de zaal waar dagelijks de kleuters tussen drie en vier jaar vertoefden. Op de muur was door mevrouw Keezer – Slijper de vernoeming geschilderd en in overleg met de familie vond de onthulling plaats. Suze was dus mede-oprichtster van de instelling die later bekend zou worden als de Crèche aan de Plantage Middenlaan en nu deel is van het Nationaal Holocaust Museum.
Bezetting
Bij het samenstellen van de Joodsche Raad, in opdracht van de bezetter, na de Februaristaking (1941) werd Abraham een van de twintig bestuursleden. Door zijn actieve rol binnen de Portugees-Israëlitische gemeente was Abraham een van de personen die vertrouwen in de raad moest uitstralen, het doel van de bezetter.
Abraham overleed plotseling op 11 mei 1943 in Amsterdam. Het was een natuurlijke dood.
bron:
Isaac Haim Mendes da Costa, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2266.
Abraham Jacob Mendes da Costa, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 546.
Isaac Willem, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 546.
Zionistenbond, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-05-1973, p. 33. Geraadpleegd op Delpher op 22-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872807:mpeg21:p033.
Abraham Jacob Mendes da Costa, kaart Joodsche Raad, Arolsen Archives, 130340547 (Abraham J MENDES DA COSTA).
Voorzitter, De Joodsche courant. 6 februari 1903. Geraadpleegd op Delpher op 23-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005786022:00001.
Zionistenbond, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. 13 februari 1903. Geraadpleegd op Delpher op 23-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005414007:00001.
Vereeniging van Armbesturen, Tijdschrift voor armenzorg en kinderbescherming. 13 juni 1903. Geraadpleegd op Delpher op 23-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB26:001184024:00001.
Weesperstraat 20, De Joodsche courant. 30 oktober 1903. Geraadpleegd op Delpher op 23-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005787043:00001.
Secretaris armbestuur, Onafhankelijk Israëlitisch orgaan voor Nederland. 5 december 1907. Geraadpleegd op Delpher op 23-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005604025:00001.
Weldadigheid, Tijdschrift voor armenzorg en kinderbescherming. 3 oktober 1908. Geraadpleegd op Delpher op 23-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB26:001189042:00001.
Arme Schoolkind, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. 17 maart 1922. Geraadpleegd op Delpher op 23-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005422062:00001.
Abraham Mendes da Costa, De vrijdagavond; joodsch weekblad jrg 1, 1924, no 12, 13-06-1924. Geraadpleegd op Delpher op 23-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=dts:36415:mpeg21:0001.
Officier, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. 7 augustus 1925. Geraadpleegd op Delpher op 24-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005423085:00001.
Ruyschstraat, Nederlandsche staatsalmanak voor iedereen. 1 januari 1927. Geraadpleegd op Delpher op 24-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA17:247537001:00003.
Beth Refoeah, De vrijdagavond; joodsch weekblad jrg 5, 1928, no 1, 04-04-1928. Geraadpleegd op Delpher op 24-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=dts:37403:mpeg21:0001.
Phoenix. 1930-08. Geraadpleegd op Delpher op 24-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005821001:00001.
Boschblaadjes. 1 september 1932. Geraadpleegd op Delpher op 24-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005514004:00001.
Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. 23 december 1932. Geraadpleegd op Delpher op 24-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005426156:00001.
Suze Mendeszaal, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. 28 juli 1933. Geraadpleegd op Delpher op 24-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005427030:00001.
Sieraden, Neerland’s jodendom. 20 juli 1934. Geraadpleegd op Delpher op 24-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005691039:00001.
Liefdadigheid naar vermorgen, Advertentie. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 24-11-1941. Geraadpleegd op Delpher op 24-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000052162:mpeg21:p010.
A. J. Mendes da Costa overleden. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 14-05-1943, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 24-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318369:mpeg21:p001.
illustratie:
Abraham Mendes da Costa, De vrijdagavond; joodsch weekblad jrg 1, 1924, no 12, 13-06-1924. Geraadpleegd op Delpher op 23-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=dts:36415:mpeg21:0001.
Phoenix. 1930-08. Geraadpleegd op Delpher op 24-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005821001:00001.
Sieraden, Neerland’s jodendom. 20 juli 1934. Geraadpleegd op Delpher op 24-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005691039:00001.
gepubliceerd:
24 juni 2025
laatst bijgewerkt:
24 juni 2025