De Hertzogstraat is een klein straatje tussen de Tugelaweg en de Retiefstraat in de Transvaalbuurt.
Hertzogstraat 1-1 – Abraham Posener
Abraham Posener (Amsterdam, – Sobibor, ) woonde op dit adres in 1928 een ook in het begin van de bezetting. In 1928 was hij actief binnen de Algemene Nederlandse Diamantwerkers Bond. Abraham was gehuwd met Sippora Posener (Amsterdam, – Sobibor, ) en zij hadden een dochter Rosa (Antwerpen, – Auschwitz, ).
Hertzogstraat 2hs – Vera Reiss
Op 5 maart 1942 werd Vera Reiss geboren, dochter van Salomon Reiss (Amsterdam, 24 januari 1902 – Auschwitz, 28 februari 1943) en Sophie Duim (Amsterdam, – Amsterdam, ). Vera overleefde, net zoals moeder, de oorlog.
Tijdens de oorlog liet Salomon zich arresteren, dit in de hoop dat Sophie en Vera met rust gelaten zouden worden. Salomon kwam in Westerbork terecht. In die tijd ontving Sophie een brief van haar broer Salomon die met zijn gezin in Westerbork zat. Hij was ondergedoken en ze waren gearresteerd. Haar broer schreef dat Sophie moest voorkomen om gearresteerd te worden vanwege de erge omstandigheden waarin ze terecht zouden komen.
Al snel daarna probeerden de nazi’s Sophie te arresteren, maar ze overtuigde hen dat ze niet kon lopen en dat Vera ziek was. Ze lieten haar met rust. Een korte tijd doken Sophie en Vera onder bij een nicht, Cato Duim, die gemengd gehuwd was. Eind 1942 doken Sophie en Vera apart van elkaar onder. Vera was toen negen maanden oud en zat ondergedoken in Baarn bij een niet-Joods echtpaar, Hermanus Gerrit en Huberta Johanna van Wijngaarden – van Pelt. Zij waren klanten van de grootvader van Vera, Abraham. Zij verstopten ook de religieuze eigendommen van Abraham. De schuilnaam van Vera was Vrouwke Peters, de Van Pelts noemden haar Meiske. Ze vertelden Vera dat haar nicht bombardementen had overleefd. Ze woonden bij een grote botanische tuim waar ze Vera konden verstoppen als het thuis niet veilig was.
Op 5 mei 1945 werd Nederland bevrijd. Al snel na de bevrijding werd Vera herenigd met haar moeder. Vera was ondervoed en verbleef een periode in het ziekenhuis. Tijdens de onderduik ging Sophie van locatie naar locatie en had een valse identiteit aangenomen en deed voor een naaister of huishoudster te zijn.
Vera en Sophie kwamen terug naar Amsterdam. Vader Salomon was op 8 december 1942 gedeporteerd naar Auschwitx waar bij op 28 februari 1943 omkwam. Vrijwel iedereen van de uitgebreide familie van Vera bleek in Auschwitz vermoord te zijn, haar grootouders Abraham en Vrouwtje op 7 december 1942. Haar oom Lehman op 9 januari 1943, tante Jansje op 26 februari 1943, oom Jaap op 12 oktober 1944, oom Mozes op 31 maart 1944 en zijn vrouw Rebecca Troeder en hun kinderen Sara en Wolf op 22 oktober 1943. Oom Salomon, zijn vrouw Roos en hun dochter Kitty in Sobibor op 16 juli 1943.
Oom Benjamin de Vries had de oorlog overleefd. Hij was actief in het verzet en een editor van de ondergrondse krant Het Parool. Oom Harry en tante Elizabeth hadden de oorlog ook overleefd. De familie had vele waardevolle bezittingen, zoals juwelen en een postzegelverzameling, voor de deportatie achtergelaten bij vrienden, maar slechts enkele voorwerpen kwamen terug.
Vera trouwde met Herman Eduard Waisvisz (Pangkalpinang, 2 november 1934 – 9 mei 2000). Ze emigreerden naar Canada, en daarna naar de Verenigde Staten. Ze hadden een zoon David (1967-2004). Vera bleef met de Van Pelts tot hun overlijden in contact.
Hertzogstraat 3-2 – Abraham Piller
Op 14 september 1934 plaatsten de ouders van diamantslijper Abraham Piller (Amsterdam, – Amsterdam, ) in het Weekblad van den Algemeenen Diamantwerkersbond een bericht waarin zijn bedankten voor de belangstelling tijdens de ziekte en het overlijden van Abraham. Abraham was een zoon van Levie Piller (Amsterdam, – Auschwitz, ) en Roosje Haamerslag (Amsterdam, – Auschwitz, ).
Hertzogstraat 4hs – D. Preso
D. Preso was de ondertekenaar van een financiële verantwoording voor ingekomen gelden voor radio in het Nederlands Israëlitisch Ziekenhuis in 1929. Dit was Daniël Preso (Amsterdam, – Auschwitz, ) en hij was gehuwd met Rachel Moscoviter (Amsterdam, – Auschwitz, ). Zij hadden twee kinderen; Jansje (Amsterdam, – Auschwitz, ) en Evaline (Amsterdam, – Auschwitz, ). Zij verhuisden in 1930 naar de Burgemeester Tellegenstraat 56hs, waar ze in het begin van de oorlog nog woonden.
Daniël was penningmeester van de Commissie Inzake Radio in het Nederlands Israëlitisch Ziekenhuis.
Hertzogstraat 7 – Esther Arbeid – Pop
Esther Arbeid – Pop (Amsterdam, – Amsterdam, ) overleed hier, 84 jaar oud. Zij was gehuwd met Salomon Arbeid (Amsterdam, – Amsterdam,
Hertzogstraat 7-1 – Eli Bonettemaker
Op 22 april 1936 trouwde Eli (Eliazer) Bonettemaker (Amsterdam, ) met Dina van der Lijn (Amsterdam, ) in het A. O. F. – gebouw op de Sarphatistraat 8. Dina woonde op de Muiderstraat 12 en na het huwelijk ging het echtpaar op de Nierstraat 37-2 wonen. In 1938 kregen zij een zoon Simon. Het gezin overleefde de oorlog en woonde in 1977 in Vancouver.
Hertzogstraat 8-1 – gezin Parijs
Perser Isaäc Parijs (Amsterdam, – Auschwitz, ) stuurde een brief waarin hij de onuitsprekelijke dank uitsprak voor het vele werk, waardoor uitstel voor de Duitse werkkampen mogelijk werd. Isaäc was gehuwd met Doortje Koopman (Amsterdam, – Sobibor, ) en zij hadden de volgende kinderen: Esther (Amsterdam, – Sobibor, ), Louis (Amsterdam, – Sobibor, ) en Salomon (Amsterdam, – Sobibor, ).
Hertzogstraat 8-3 – M. Wertheijm en M. Polak
Op 28 juni 1936 vierden Maurits Wertheijm (Amsterdam, 23 maart 1890 – Sobibor, 21 mei 1943) en Mina Polak (Amsterdam, – Sobibor, ) hun 25-jarig huwelijk. Maurits en Mina hadden zes kinderen; Hendrika (Amsterdam, – Auschwitz, ), Elisabeth (Amsterdam, – Auschwitz, ), Rachel (Amsterdam, – Auschwitz, 2), Klara (Amsterdam, – Auschwitz, ), Louis (Amsterdam, – Buchenwald, ) en Simon (Amsterdam, 4 maart 1929 – Amstelveen, 14 juli 2019).
Hertzogstraat 10 – Isaac Nunes Vaz
Op 5 december 1933 overleed hier Isaac Nunes Vaz. Hij was winkelier van beroep en geboren in Amsterdam op
Hertzogstraat 10-1– Hijman Lakmaker
Hijman Lakmaker was in 1929 vertegenwoordiger voor de Amerikaanse Strijk-Inrichting uit Deventer. Volgens zijn archiefkaart bij het stadsarchief Amsterdam was Hijman sigarenmaker. Hijman (Amsterdam, 1 oktober 1887 – Auschwitz, 7 december 1942) was gehuwd met Judith Noot (Amsterdam, – Auschwitz, ).
Levie Lakmaker (Amsterdam, – Midden-Europa, ) was een broer van Hijman. In het begin van de oorlog woonde Levie op de Derde Oosterparkstraat 73h.
bron:
Hertzogstraat 4, Stadsarchief Amsterdam, Woningkaarten, archiefnummer 5445, inventarisnummer 126.
Daniel Preso, “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 27-09-1929, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 23-11-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000578039:mpeg21:p00008.
Rachel Moscoviter, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 572.
Penningmeester, NOG ACHT HONDERD GULDEN — EN WIJ. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 25-10-1929, p. 11. Geraadpleegd op Delpher op 23-11-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000578043:mpeg21:p00011.
Isaac Nunes Vaz, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-12-1933, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 23-11-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874875:mpeg21:p007.
Hertzogstraat 7-1, Stadsarchief Amsterdam, Woningkaarten, archiefnummer 5445, inventarisnummer 126.
Eliazer Bonettemaker, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 92.
Wertheijm – Polak, “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 02-07-1936, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 23-11-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000582071:mpeg21:p00004.
Maurits Wertheijm, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 915.
Simon Wertheijm, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 915.
Esther Arbeid – Pop, “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 04-02-1937, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 23-11-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000582102:mpeg21:p00004.
Salomon Reiss, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 667.
Vera Waisfisz papers, United States Holocaust Memorial Museum, https://portal.ehri-project.eu/units/us-005578-irn510939-irn511255 (geraadpleegd 23 november 2024).
Abraham Posener, Weekblad van den Algemeenen Nederlandschen Diamantbewerkersbond. 11 mei 1928. Geraadpleegd op Delpher op 23-11-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMIISG06:001456019:00001.
Hijman Lakmaker, Officieel orgaan van de joodsche invalide. 1929-10. Geraadpleegd op Delpher op 23-11-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005552028:00001.
Hijman Lakmaker, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 484.
Abraham Piller, Weekblad van den Algemeenen Nederlandschen Diamantbewerkersbond. 14 september 1934. Geraadpleegd op Delpher op 23-11-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMIISG06:001469037:00001.
illustratie:
Isaac Nunes Vaz, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-12-1933, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 23-11-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874875:mpeg21:p007.
Abraham Piller, Weekblad van den Algemeenen Nederlandschen Diamantbewerkersbond. 14 september 1934. Geraadpleegd op Delpher op 23-11-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMIISG06:001469037:00001.
gepubliceerd:
23 november 2024
laatst bijgewerkt:
23 november 2024