Marga Minco werd als Sara Minco geboren in Ginneken en Bavel op 31 maart 1920. Ze was een dochter van Salomon Minco (Oldenzaal, 17 september 1887 – Sobibor, 7 mei 1943) en Grietje van Hoorn (’t Zandt, – Sobibor, ). Sara had een broer David (Oldenzaal, – Warschau, ) en een zus Betje (Ginneken, – Auschwitz, ). Tijdens haar jeugd, tot de onderduik, liet Sara zich Selma noemen. Ze had moeite met haar voornaam en de pesterijen die deze naam uitlokte.
Zeker vader was orthodox-Joods en kwam uit een orthodox gezin. Grootvader in Twente werd later door Marga een ‘kamergeleerde’ genoemd die de oude geschriften bestudeerde. Wanneer ze er logeerde en het was sjabbat, dan mochten ze niet fietsen of licht aansteken.
Rond 1925 verhuisde het gezin naar Breda. Vader werd een vooraanstaand lid van de Joodse gemeenschap en was er parnas, bestuurder. Maar niet het gehele gezin was zo orthodox, moeder probeerde een matigende invloed uit te oefenen en alleen tijdens de feestdagen vergezelden het gezin vader naar de synagoge.
Marga ging naar de Nutsschool in Breda. Ze begon in die periode met schrijven en las veel. Het beroep van schrijver staat echter niet op haar archiefkaart bij het Stadsarchief Amsterdam. Daar is ze ‘hulp in de huishouding’. In 1938 kreeg Marga een aanstelling bij de Bredasche Courant. Daar werd ze op 16 mei 1940, een dag na de capitulatie, ontslagen omdat ‘de directie geen Joods redactielid in dienst durfde te houden’, zoals haar latere echtgenoot Bert Voeten verklaarde. Marga Minco was de eerste Nederlandse journalist die vanaf haar afkomst werd ontslagen, lang voordat er enige anti-Joodse maatregelen waren uitgevaardigd.
In het begin van de bezetting woonden vader Salomon en moeder Grietje op de Sarphatistraat 155, toen de Muiderschans genaamd. Ook Selma woonde af en toe daar. In ieder geval ging Marga in het najaar van 1942, toen ze terugkeerde naar Amsterdam na ziekenhuizen in Utrecht en Amersfoort vanwege een lichte vorm van tuberculose, bij haar ouders wonen. In Het Bittere Kruid schreef ze over dit huis.
Op zekere dag ging ze naar de Lepelstraat om boodschappen te dien en op dat moment was daar een razzia. De Joodse bewoners van deze straat werden opgepakt. Marga ontkwam aan deze razzia omdat haar persoonsbewijs aantoonde dat ze op de Muiderschans woonde.
Vader en moeder werden op 17 april 1943 in Westerbork geregistreerd en gehuisvest in Barak 58. Op 4 mei 1943 moesten zij op transport naar Sobibor. David werd met zijn vrouw Charlotte Boas (Goch, – Auschwitz, ) op 4 juni 1943 in Westerbork geregistreerd en zij werden op 31 augustus 1943 gedeporteerd naar Auschwitz. Betje werd met haar man Hans David Rosin (Charlottenburg, – Auschwitz, ) op 8 augustus 1942 in Westerbork geregistreerd en gedeporteerd op 10 augustus 1942 naar Auschwitz.
Marga ging in onderduik en overleefde als enige van het gezin de oorlog. Tijdens de onderduik kreeg ze de schuilnaam Marga Faes, de voornaam zou zij na de oorlog blijven gebruiken. Op 29 augustus 1945 trouwde ze met Bert (Lambertus Hendrikus) Voeten (Breda, 6 juli 1918 – Amsterdam, 26 december 1992), die ze al in haar tijd bij de Bredasche Courant had leren kennen. Bert en Marga kregen twee dochters, Betty en Jessica.
De volgende morgen liep ik weer door de Lepelstraat. Zij lag bezaaid met papier. Overal stonden deuren wijd open. In een donker portaaltje zat een grijze poes op de trap. Het Bittere Kruid, 57
Het Bittere Kruid
De grote doorbraak voor Marga als schrijfster kwam na de publicatie van Het Bittere Kruid in 1957, wat ook haar debuut was. Het is een deels gefictionaliseerd boek, waarbij Marga uit haar eigen ervaringen putte. Het boek gaat over een gezin met dezelfde samenstelling als het gezin waar Marga uit kwam en de achtergrond van het verhaal wordt mede gevormd door de locaties uit haar jeugd. In een recensie was onder andere De Telegraaf er lovend over, en noemde het ‘Even zuiver als het boek van Anne Frank’. In 1957 ontving Marga de Mutator-prijs en in 1958 de Vijverberg-prijs voor het boek en het werd in vele talen vertaald.
In het boek vertelt Marga heel precies wat de gebeurtenissen waren. Er werd geen woord teveel gebruikt. Het werd een nauwkeurige weergave door de ogen van de hoofdpersoon. Juist daardoor kreeg het boek zoveel impact en werd het met Het Achterhuis een van de boeken die relatief kort na de bezetting baanbrekend werden in het vertellen van het Joodse verhaal over de oorlog. Een verhaal waar in de eerste jaren na de oorlog nauwelijks aandacht voor was.
Het boek werd in veertien talen vertaald en beleefde 43 drukken met een oplage van ruim 440.000 exemplaren.
Oom Hannes
Een van de eerste onderduiklocaties waar Marga een plek vond was bij Oom Hannes, Johannis Boogaard, die op boerderij ‘De Zorg’ in Nieuw-Vennep in totaal 150 Joden onderdak heeft geboden. Tijdens de bezetting zijn er verschillende invallen en arrestaties. In november 1942 elf onderduikers én Johannis, in mei 1943 drie onderduikers, en in oktober 1943 volgde er een razzia op de boerderij. Er werden toen veel onderduikers gearresteerd. Ook Johannis, hij werd opgesloten in Kamp Vught, werd afgevoerd naar concentratiekamp Sachsenhausen en daar op 13 februari 1945 vergast.
Marga verblijft niet lang op de boerderij en ging naar een nieuwe onderduiklocatie. In Amsterdam, op de Kloveniersburgwal 49 vindt ze een plek waar meerdere kunstenaars zijn ondergedoken.
Na de oorlog
Hoewel Marga zich niet thuis voelde in het orthodoxe Jodendom van haar vader, bleef ze na de oorlog zich op velerlei manieren inzetten voor de Joodse zaak. Toen in 1965 prinses Beatrix trouwde met Claus von Amsberg, een Duitse diplomaat die lid was geweest van de Hitlerjugend, werd er een comité van aanbeveling gevormd die een verzoekschrift indiende bij de Tweede Kamer om de goedkeuringswet niet tot stand te laten komen. Marga was een van de leden van het comité; de goedkeuringswet kwam er.
In 1966 verscheen het bericht dat Het Bittere Kruid verfilmd zou gaan worden. Het is echter toen niet gebeurd, de verfilming verscheen pas in 1985. Deze verfilming was van de hand van Rob Houwer, de gelauwerde producent van Turks Fruit, en bij het verschijnen van het filmplan in 1984 liet Marga in het NRC Handelsblad weten dat ze ‘met verbazing’ van de inhoud kennis had genomen. Begin 1985 spande Marga een kort geding aan tegen de filmproducent Houwer en wilde de film laten verbieden. Marga vond dat haar werk verminkt was, en met name de scene waarin de hoofdrolspeelster met een NSB’er danst, wat nooit gebeurd was en niet in het boek stond, schoot haar in het verkeerde keelgat.
Op 28 februari 1985 volgde de uitspraak van de rechtbank. De president van de rechtbank van Amsterdam, mr. B. J. Asscher, willigde de eis (vertoningsverbod) niet in. Vervolgens liet Marga weten dat ze met de film niets meer te maken wilde hebben. Marga zag af van een hoger beroep, maar kwam wel met Houwer overeen dat er aan het begin van de film, vijftien seconden lang, de volgende tekst in beeld werd gebracht: ‘Marga Minco wijst de relatie in de film van de hoofdpersoon met leden van een NSB-gezin af als strijdig met de geest van haar boek en haar persoonlijke ervaringen in de Tweede Wereldoorlog’.
In hetzelfde jaar kwam Het Bittere Kruid ook als hoorspel op de radio, deze productie vond Marga mooi.
Marga werd gevraagd om het boekenweekgeschenk van 1986 te schrijven, hetgeen ze ook deed. Het was het boekje De Glazen Brug, waarin de hoofdpersoon, de Joodse Stella met inmiddels een derde persoonsbewijs van een ander persoon het einde van de bezetting in Amsterdam-Zuid haalt.
In 1988 was Marga een van de ondertekenaars van een petitie die namens de Stichting Blanes werd aangeboden aan de ambassadeur van Israël. Deze petitie ging over de repressie van de Palestijnen. Medeondertekenaars waren onder andere Annemarie Grewel, Hedy d’Ancona en Martin van Amerongen.
In 1989 was Marga een van de ondertekenaars van een petitie waarin werd opgeroepen om de schrijver Salman Rushdie te beschermend. Tegen hem werd op 14 februari 1989 door de Iraanse geestelijk moslimleider Khomeini vanwege De duivelsverzen op Radio Teheran een fatwa uitgesproken waardoor islamieten wereldwijd de opdracht kregen hem te doden.
In 1958 kreeg Marga de Vijverbergprijs voor Het Bittere Kruid, in 1989 werd Marga Minco benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. In 2005 ontving zij de Constantijn Huygensprijs voor haar gehele oeuvre en in 2019 de P.C. Hooftprijs, eveneens voor haar gehele oeuvre.
Marga Minco overleed op 10 juli 2023 in Amsterdam.
bron:
Sara Minco, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 561.
Salomon Minco, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 561.
Salomon Minco, kaart Joodsche Raad, Arolsen Archives, 130342514 (Salomon MINCO).
David Minco, kaart Joodsche Raad, Arolsen Archives, 130342499 (David MINCO).
Hans D. Rosin, kaart Joodsche Raad, Arolsen Archives, 130365849 (Hans D ROSIN).
Lambertus Hendrikus Voeten, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1913.
Marga Minco, Wikipedia, https://nl.wikipedia.org/wiki/Marga_Minco (geraadpleegd 16 juli 2025).
„Het bittere kruid” van Marga Minco: Even zuiver als het boek van Anne Frank. “De Telegraaf”. Amsterdam, 15-06-1957, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 16-07-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110586956:mpeg21:p009.
Mutatorprijs voor Marga Minco. “Het Parool”. Amsterdam, 17-10-1957. Geraadpleegd op Delpher op 16-07-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010840333:mpeg21:p011.
Oom Hannes, Oorlogsbronnen, https://www.oorlogsbronnen.nl/artikel/moord-op-boerderij-de-zorg-maakt-einde-aan-onderduikplaats (geraadpleegd 17 juli 2025).
HET HUWELIJK VAN PRINSES BEATRIX Comité vraagt de Tweede Kamer: laat goedkeuringswet niet tot stand komen. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 23-09-1965. Geraadpleegd op Delpher op 17-07-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000034623:mpeg21:p004.
Verhalen van Marga Minco worden verfilmd. “Twentsch dagblad Tubantia”. Enschede, 05-04-1966. Geraadpleegd op Delpher op 17-07-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBPERS01:003292031:mpeg21:p00013.
Filmplan Bittere kruid verbaast Marga Minco. “NRC Handelsblad”. Rotterdam, 02-06-1984. Geraadpleegd op Delpher op 17-07-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000027772:mpeg21:p006.
MARGA MINCO WIL VERBOD FILM HET BITTERE KRUID. “Algemeen Dagblad”. Rotterdam, 09-01-1985. Geraadpleegd op Delpher op 17-07-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBPERS01:003024007:mpeg21:p00001.
Film Het Bittere Kruid mag. “Algemeen Dagblad”. Rotterdam, 01-03-1985. Geraadpleegd op Delpher op 17-07-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBPERS01:003027001:mpeg21:p00008.
Minco en Houwer eens over tekst bij Het Bittere Kruid. “NRC Handelsblad”. Rotterdam, 14-03-1985. Geraadpleegd op Delpher op 17-07-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000028306:mpeg21:p006.
De Glazen Brug, wikipedia, https://nl.wikipedia.org/wiki/De_glazen_brug (geraadpleegd 17 juli 2025).
Joodse Nederlanders bieden petitie aan tegen beleid Israël. “De Volkskrant”. ‘s-Hertogenbosch, 22-01-1988. Geraadpleegd op Delpher op 17-07-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010856928:mpeg21:p003.
BESCHERM SALMAN RUSHDIE!. “NRC Handelsblad”. Rotterdam, 22-02-1989. Geraadpleegd op Delpher op 17-07-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000030525:mpeg21:p016.
ONDERSCHEIDEN DOOR DE KONINGIN. “NRC Handelsblad”. Rotterdam, 28-04-1989. Geraadpleegd op Delpher op 17-07-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000031313:mpeg21:p012.
Hans David Rosin, https://victims.auschwitz.org/victims/194844 (geraadpleegd 1 augustus 2025)
illustratie:
Marga Minco, door Hans van Dijk voor Anefo – Nationaal Archief Fotocollectie Anefo Nationaal Archief, Den Haag, Rijksfotoarchief: Fotocollectie Algemeen Nederlands Fotopersbureau (ANEFO), 1945-1989 – negatiefstroken zwart/wit, nummer toegang 2.24.01.05, bestanddeelnummer 931-4023, CC0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=22697043.
gepubliceerd:
17 juli 2025
laatst bijgewerkt:
1 augustus 2025