In mei 1923 werden op de bovenste etage van Amstel 107 – 111, op een steenworp afstand van Carré, de lokalen van de Stichting Beth Am (Joods Volkshuis) in gebruik genomen. Men hoopte er in verloop van tijd een leeszaal en bibliotheek te vestigen. In juni van dat jaar werd het kantoor van het Joods Nationaal Fonds, tot die tijd gevestigd in het Hirsch-gebouw op het Leidseplein, naar Beth Am overgebracht. De officiële opening vond plaats op 14 oktober 1923.
Voordat Beth Am er gevestigd werd had dit gebouw een andere bestemming vanuit de Joodse gemeenschap, en waarschijnlijk was dit nog steeds zo voor de andere etages.
Salomon Levie de Beer (Utrecht, 30 maart 1825) was steenhouwer en had zijn zaak in 1882 op dit adres gevestigd. Hij liet dit pand bouwen, in juni 1880 werd in de Brakke Grond dit perceel als bouwterrein verkocht voor de somma van ƒ 15.200,-.
Salomon Levie de Beer was gehuwd met Sophia Andries en zij hadden vier kinderen:
– Sara (Utrecht, 28 maart 1853),
– Adelina ( Utrecht, 3 juni 1867), zij was gehuwd met Dr. Hermanus Pinkhof (Rotterdam, 10 mei 1863 – Westerbork, 16 juli 1943) en moeder van Clara Pinkhof, schrijfster (Amsterdam, 25 oktober 1896 – Haifa, 28 november 1984) en Leonard (Amsterdam, 19 juni 1898 – Sobibor, 23 juli 1943),
– Rozetta (Utrecht, 18 september 1857) en
– Leonard (Utrecht, 1866).
De bouw
Architect Isaac Gosschalk (13 april 1838 – 11 oktober 1907) bouwde hier in 1881 een representatief woonhuis met vrijstaand achterhuis op het achtererf. In de jaren twintig werd het pand ingrijpend verbouwd en uitgebreid door architect Karel Petrus Tholen (28 augustus 1882 – 30 november 1971), inmiddels is dan de zoon van Salomon, Leonard, de bedrijfsvoerder en Leonard was inmiddels een associatie met Gnirrep aangegaan. De gevel van Gosschalk had ongeschonden uit de verbouw moeten komen, doch dit lukte niet en Tholen koos ervoor waarmee de bestaande gevel en de uitbreiding tot één architectonisch geheel werd gesmeed.
Het pand had een topgevel en Tholen koos ervoor om er een rechte bakstenen gevelafsluiting van te maken. Op 16 maart 1923 was de verbouw van het pand klaar. Een maand later werd het pand als Joods volkshuis gebruikt.
Gebruik
Of De Beer het pand vanaf het begin geheel gebruikte is nog maar de vraag, omdat dit adres in 1884 tevens werd genoemd als locatie voor de Tweede Israëlitische Vleeshal.
In 1896 zat hier De Beer & Lehren en dit bedrijf verkocht ‘wrijfwas en parquetvloeren’. In hetzelfde jaar plaatst hij ook een advertentie voor closets, fonteinen, handwaschbakken, waschtafels en waterleidingartikelen. Op nevenstaande foto is het pand in de tijd van De Beer te zien, en op de foto is te zien dat er marmer en natuursteen verkocht werd.
In 1923 zat nog steeds Fa. De Beer op dit adres, nu als Fa. De Beer & Gnirrep, als Timmerfabriek “De Vooruitgang” en een marmerpakhuis.
Vanaf mei 1923 komt dit pand naar voren als Beth Am. Our Chodosj is een van de eerste organisaties die er een bijeenkomst organiseert, hier sprak Dr. B. Ricardo op 12 mei 1923 over de Wet van Hammurabi en Mozes. Ricardo was de voorzitter van de Nederlandse Misrachie.
Synagoge?
In het NIW van 21 september 1923 volgde er een bericht dat in dit gebouw, in het lokaal van Bet Am op de bovenste verdieping, een Seifer Touro werd ingewijd. Dit van de vereniging Zigroun Jaängakouw en de Seifer werd binnengedragen door Rabbijn Coppenhagen. De aanwezigen hieven het Boroeg Habboo (baruch haba, welkom hier) aan en gedurende deze zang en voordracht van Wajehie Binsouang en Boroeg Sjinosan kwamen de heren Dr. B. I. Ricardo, A. Frank, N. Davids, Leonard de Beer, I. Dünner, Dr. S. Premsela en E. Asser binnen terwijl Fiene Cohen van Delft en Jenny Parsser bloemen strooiend voorop liepen. Het lijkt erop dat vanaf 16 september 1923 er sprake was van een synagoge.
Bijeenkomsten
Vooral na de officiële opening komt dit adres regelmatig in de pers bij tal van bijeenkomsten, vooral met een zionistisch en socialistisch tintje. Dat blijft zo tot in de oorlog, dan verschijnt de laatste advertentie op 19 juni 1942 in het Joodsche Weekblad, wanneer er vanaf dit adres een zekere Ehrlich handwerksters voor damesmantels zoekt.
bron:
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 11 mei 1923, Beth Am, nummer 107-111
ibidem, 15 dec 1882, S L de Beer, nummer 109
ibidem, 9 mei 1884, tweede vleeschhal
ibidem, 11 mei 1923, Our Chodosj
ibidem, 13 juli 1923, Nederlandse Mizrachie
ibidem, 21 sep 1923, zigroun jaangakouw
ibidem, 19 okt 1923, pleachtige opening van beth-am.
Algemeen Handelsblad, 16 juni 1880, verkoop in de Brakke Grond, Amstel 107
Het Joodsche Weekblad, 19 juni 1942, Ehrlich
stadsarchief Amsterdam, woningkaart Amstel 107-111
ibidem, bevolkingsregister 1874-1893, S L de Beer
www.nai.nl, bedrijfspand De Beer & Gnirrep (geraadpleegd 14 november 2015)
www.dutchjewry.org, lemma Salomon Levie de Beer (geraadpleegd 14 november 2015)
Illustratie:
bovenste foto Stadsarchief Amsterdam, beeldbank, Amstel 107-111, afbeeldingsbestand 010003011437
onderste foto © joodsamsterdam.nl, 14 november 2015
Laatst bijgewerkt:
13 september 2019