Naarden

sjoelnaarden1930De eerste Joden die zich in Naarden vestigden waren Sefardische Joden die uit Amsterdam kwamen, op uitnodiging van het stadsbestuur van Naarden.

Scan kadasterkaart Naarden 1832. De synagoge is rechtsonder te zien.

Voor hun godsdienstoefeningen kwamen deze Sefardiem bijeen in een privéwoning aan de Gansoordstraat totdat rond 1727 de eerste synagoge gewijd kon worden. Deze was gevestigd in de Raadhuisstraat (toen Korte Marktstraat). In 1832 was er een synagoge gevestigd aan de Wijde Marktstraat 358 (afbeelding kadasterkaart Naarden). In 1885 ontstond er ook een Hoogduitse gemeente in Naarden, de Hoogduitse gemeente maakte gebruik van de Portugese Synagoge en volgde de diensten volgens de Sefardische riten. In de Gansoordstraat 17 – 27 bezat de Nederlands Israëlitische Gemeente na 1886 huizen, waarvan de huuropbrengst gebruikt werd voor het in stand houden van de synagoge.
Tot 1825 werd voor de begrafenissen de begraafplaatsen op Zeeburg, in Ouderkerk (Sefardim) of Muiderberg gebruikt. Na 1825 kreeg men de beschikking over een eigen begraafplaats, een deel van de Algemene Begraafplaats aan de Amersfoortsestraatweg in Bussum. Het Joodse deel is de noordwestelijke hoek van deze begraafplaats en de graven liggen op het grondgebied van de gemeente Bussum.
De Portugese gemeente van Naarden slonk in de negentiende eeuw zo sterk dat deze werd opgeheven. In 1887 ging de synagoge over in Hoogduitse handen, toen begon ook de Hoogduitse gemeente te slinken tot 36 mensen in 1930. In 1933 werd de Hoogduitse gemeente eveneens opgeheven en in 1935 stortte de verwaarloosde synagoge in. In het gemeentehuis hingen tot 1993 een paar kroonluchters die uit de sjoel kwamen, zij werden in bruikleen aan het gemeentebestuur gegeven. Nu hangen deze kroonluchters in de synagoge van Bussum.

Voorzanger
In 1886 was S. A. Gordon voorzanger te Naarden. Hij deed belangeloos mee aan een godsdienstoefening die door de Vereniging Harpe Davids in Lokaal Casino in Amsterdam werd georganiseerd op 13 en 14 augustus 1886. Samuel Albert Gordon (3 april 1857) woonde een tijd op de Zanddwarsstraat 4 te Amsterdam. In maart 1887 vertrokken Gordon en zijn vrouw naar Schwerzens bij Posen (nu Swarzędz, Polen).

joodsemeisjesweisznaardenJoods kind in de oorlog, 2013
In 2013 heeft er in Naarden een tentoonstelling plaatsgevonden waarbij de Joodse kinderen in deze plaats centraal stonden. De tentoonstelling werd middels een poster bekend gemaakt, een poster waarop de Joodse meisjes Weisz spelen met de dochter van schoenmaker Borreman. Een tafereel bij de dikke boom van Naarden, de oorlog lijkt nog ver weg.
Tijdens de tentoonstelling stonden vier kinderen uit Naarden centraal, drie van hen konden in 2013 de tentoonstelling bijwonen.

 

bron:
www.jhm.nl, lemma Naarden (geraadpleegd oktober 2013)
foto sjoel naarden 1930,
100jaarjoodsbussum.nl, deel algemene begraafplaats.
www.tgooi.info, lemma Joodse begraafplaats Naarden (geraadpleegd 19 juni 2015)
www.gooiland.50plusser.nl, lemma Joods kind in de oorlog (geraadpleegd 19 juni 2015)
Peter Steffen en Evers, Hans, Can a seamless garment be truly torn? Questions surrounding the Jewish-Catholic Löb family (Collegeville 2014) 57
afbeelding kadaster met dank aan Ruth Bor
Gordon, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 06-08-1886, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 25-02-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872129:mpeg21:p004
Samuel Albert Gordon, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2322
Gordon vertrek Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 01-04-1887, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 25-02-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000558050:mpeg21:p00006

illustraties:
afbeelding kadaster met dank aan Ruth Bor
foto sjoel naarden 1930.

gepubliceerd:
23 april 2016

Laatste aanpassing:

25 februari 2022