In de zeventiende eeuw woonden er al Joden in Enkhuizen, en dit werd in de achttiende eeuw een bloeiende gemeenschap. Met de economische neergang die volgde tijdens de Franse Tijd nam het aantal Joodse inwoners af. In 1734 kregen de Joden in Enkhuizen het recht om bij een van hen godsdienstoefeningen te houden, vier jaar later werd het de begraafplaats aan het Bolwerk toegewezen, in ruil voor een jaarlijks geldbedrag. Rond 1738 werd er een godsdienstleraar aangesteld. In 1791 werd er een synagoge ingewijd. In april 1942 werden de Enkhuizer Joden voor de bezetter gesommeerd te verhuizen naar Amsterdam, velen overleefden door de onderduik. Na de oorlog bleven weinige Joden in Enkhuizen en in 1964 werd de Joodse gemeente bij die van Alkmaar gevoegd.
Damesvereniging Bikdei Koudesj
De damesvereniging Bikdei Koudesj gaf tijdens het Loofhuttenfeest (Soekot) in 1899 een Thoramantel aan de synagoge. De voorzitter van het kerkbestuur was in die tijd de heer L. Snijders, hij nam het dankbaar in ontvangst van de dames van het bestuur van de vereniging, H. Snijders, Prins, R. Akker, Meijer, J. van Gelder en Van Veen. De heer A. J. van Gelder was de voorzanger (chazan) in Enkhuizen. De mantel was vervaardigd door de firma L. H. Kisch en Zoon, fabriek van kunstborduurwerk in Groningen.
Voorzanger J. D. Hes
J. D. Hes (Amsterdam, 17 januari 1840) was van 1868 tot 1878 voorzanger in Enkhuizen. In 1878 werd hij voorzanger in Den Helder.
Voorzanger Salomon Sitters
Voorzanger Salomon Sitters (1838? – 1936) heeft in Enkhuizen gewerkt, in 1921 nam hij zijn ontslag in Leeuwarden. In 1924 werd hij Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.
Breedstraat 35 – garage Kornalijnslijper
Salomon Kornalijnslijper (Amsterdam, 18 augustus 1903 – (Stedebroec, 9 augustus 1980) had hier voor de Tweede Wereldoorlog zijn garage / taxibedrijf. Een foto is hier te zien. Salomon was gehuwd met Trijntje Rijnders (Enkhuizen, 5 januari 1915).
Breedstraat 67 – rijwielhandel Kornalijnslijper
Rond 1928 vierde het echtpaar Levie Kornalijnslijper (Amsterdam, 12 mei 1872 – Enkhuizen, 25 juli 1935) en Naatje van Kreveld (Hoorn, 13 mei 1871 – Apeldoorn, 21 juli 1939) hun zilveren huwelijk. Zij hadden drie kinderen, Salomon (zie Breedstraat 35), Meijer (Enkhuizen, 4 november 1904 – Enkhuizen, 16 februari 1971) verloofde zich op 1 maart 1931 met Jansje Schuit (Amsterdam, 19 juni 1907 – Enkhuizen, 8 juni 1939) en Dina (Enkhuizen, 22 maart 1908 – Auschwitz, 5 november 1942).
Melkmarkt – M. L. Snijders
Hier woonde rond 1926 winkelier Marcus Snijders (Enkhuizen, 2 juni 1868 – Enkhuizen, 28 januari 1928) en zijn echtgenote Hitske Prins (Hoorn, 11 april 1861). Zoon Arie Snijders (Enkhuizen, 11 maart 1898 – Hoorn, 21 januari 1976) verloofde zich op 17 mei 1926 met Ro (Rosalie) Akker (Enkhuizen, 6 juli 1904 – Amersfoort, 19 december 1996). Ze trouwden op 31 januari 1928.
Dochter Celina Snijders (Enkuizen, 31 januari 1903 – Enkhuizen, 22 januari 1964) trouwde op 4 januari 1927 met Daniël Akker (Enkhuizen, 26 januari 1902 – Knokke, 18 juli 1982). Celina en Daniël overleefden de oorlog door hun onderduik in Monnickendam.
Zoon Leo (Leonard) Snijders (Enkhuizen, 4 februari 1900 – Enkhuizen, 23 maart 1987) huwde op 28 maart 1928 met Klaar H. (Klaartje Henriëtte) Akker (Enkhuizen, 26 januari 1902 – Enkhuizen, 120 januari 1988).
Oranjestraat – Joodse begraafplaats
De Joodse begraafplaats aan de Oranjestraat werd in 1738 gesticht. Er zijn zo’n 130 personen begraven, er staan nu nog ongeveer 45 matseiwoth (zerken). Er is een metaheirhuisje aanwezig. Het Centraal Blad voor Israëlieten in Nederland meldde in 1935 dat er een stenen muur rond de begraafplaats zou worden aangelegd.
Parklaan – Cacao en chocoladefabriek West Frisia
Het kantoor van deze fabriek was gevestigd op de Swammerdamstraat 2 in Amsterdam; de fabriek zelf stond in Enkhuizen. De onderneming adverteerde regelmatig in de Joodse media. Naar advertenties te beoordelen bestond deze zaak tussen 1916 en 1938.
(Nieuwe) Westerstraat 123 – gezin Barend Vieijra
Hier woonde het gezin van koopman Barend Vieijra (Leiden, 1809) en zijn vrouw Sippora Mello (Amsterdam, 1806). Zij hadden de volgende kinderen: Mordechai (Amsterdam, 1838), David (Enkhuizen, 1840), Haim Joseph (Enkhuizen, 1844) en Rebecca (Enkhuizen, 1847).
Westerstraat 129 – Hogere Burgerschool
Dit was het adres van de Hogere Burgerschool, tegenwoordig een hotel. In 1916 werkte mejuffrouw dr. F. Szper aan deze school. Waarschijnlijk was dit Felicia Szper (Warschau, 17 juni 1883) die in die tijd in Enkhuizen woonde. Felicia werd in 1920 benoemd aan de Rijks-HBS in Alkmaan, werd later lerares op de Joodse HBS in Amsterdam en na de oorlog voorzitter van de WIZO in Rotterdam.
Westerstraat 168 – Bernard Snijders
Op 8 april 1933 vierde Bernard Snijders (Enkhuizen, – Duitsland, ) zijn Bar Mitswa (kerkelijke meerderjarigheid). Bernard was een zoon van Samuel Snijders (Enkhuizen, – Sobibor, ) en Rosetta Themans (Enschede, – Sobibor, ). Bernard had een zus Tine die de oorlog overleefde. Aan het begin van de bezetting woonde het gezin op de Van der Helstlaan 65 in Naarden.
Tine Snijders slaagde in 1935 voor het examen logopediste.
Westerstraat 182-183 – manufacturenmagazijn Sam. Snijders
Rond 1921 was hier het manufacturenmagazijn van Sam. Snijders gevestigd.
Westerstraat 256 – S. Akker en S. Meijer
Op 5 augustus 1928 waren Samuel Heiman Akker (Winsum, 24 maart 1872 – Enkhuizen, 15 juni 1957) en Schoontje Meijer (Zaandam, 3 oktober 1874 – Enkhuizen, 29 mei 1943) 25 jaar getrouwd.
Westerstraat 262 – 266 – Borstelmakerij Akker
De familie Akker had in Enkhuizen een borstelmakerij die werd gesticht door Heiman Izaak Akker (Groningen, 19 november 1825 – Enkhuizen, 15 mei 1902). Heiman was gehuwd met Roosjen Goldsmith (Appingedam, 10 september 1827 – Enkhuizen, 3 maart 1908). De advertentie dateert uit 1903, in die tijd werkten zijn zonen Izaak (Winsum, 8 december 1862 – Auschwitz, 19 november 1942), Jacob Filippus (Winsum, 10 december 1864 – Sobibor, 16 april 1943) en Samuel Heiman (Winsum, 24 maart 1872 – Enkhuizen, 15 juni 1957) in de onderneming. De eigenaren van de onderneming rond 1940 waren Daniël (Enkhuizen, 26 januari 1902 – Knokke, 18 juli 1982) en zijn neef Salomon; Daniel was een zoon van Jacobus Filippus, Salomon van Samuel Heiman.
Daniel Akker verhuisde met zijn gezin naar Amsterdam toen dat van Joodse inwoners werd geëist door de bezetter. Daniel en Salomon hadden er geen vertrouwen in en besloten onder te duiken. Salomon (Enkhuizen, 1 december 1906 – Enkhuizen, 15 december 1984) dook met zijn gezin onder in Enkhuizen en het gezin van Daniel ging in onderduik bij het gezin Hordijk in Monnickendam.
Zuider Havendijk 25 – synagoge
In 1791 werd de synagoge aan de Zuider Havendijk 25 gebouwd. De synagoge kwam ongeschonden door de oorlog en van de 54 Joodse inwoners van Enkhuizen overleefden er 52 de oorlog. Tot 1964 bleef de synagoge dienst doen. De synagoge werd in 1967 om niet overgedragen aan de burgerlijke gemeente van Enkhuizen; de tegenprestatie was dat de burgerlijke gemeente het onderhoud van de Joodse begraafplaats op zich nam. De Heilige Ark, uit 1791, werd aan het Joods Museum in Amsterdam geschonken. De kroonluchters uit de synagoge hangen in de raadszaal in Enkhuizen.
Huwelijk Sara Augurkie en Sander van Gelderen
Sara (Saartje) Augurkie (Enkhuizen, – Sobibor, ) was een Enkhuizense en zij trouwde in deze synagoge op 8 augustus 1895 met Sander (Salomon) van Gelderen (Renkum, – Sobibor, ). Aan het begin van de oorlog woonde het gezin op de Zeedijk 113-2 in Amsterdam. Sara en Sander kregen vier kinderen; Mietje (Amsterdam, – Sobibor, ), Joseph (Amsterdam, – Auschwitz, ), Jeannette (Amsterdam, – Sobibor, ) en Rozetta (Amsterdam, – Auschwitz, ).
bron:
Sara Augurkie, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 02-08-1895, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 19-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858443:mpeg21:p006.
Bikdei Koudesj, BINNENLAND. AMSTERDAM, 12 October 1899 Een Gouden Bruiloft.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 13-10-1899, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 19-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874214:mpeg21:p005.
Kisch, Een Voorvergadering.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 20-10-1899, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 19-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874215:mpeg21:p003.
Borstelmakers, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 26-06-1903, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 19-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871711:mpeg21:p007.
West-Frisia, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 30-11-1917, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 19-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860534:mpeg21:p004.
Szper, Genootschap voor Joodsche Wetenschap in Nederland.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 02-07-1920, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 20-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859790:mpeg21:p002.
Szper, STADSNIEUWS. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 03-09-1920, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 20-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859799:mpeg21:p005.
Sam. Snijders, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-02-1921, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 20-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860141:mpeg21:p008.
M. L. Snijders, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 29-09-1926, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 20-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858145:mpeg21:p008.
Snijders-Akker, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 28-05-1926, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 20-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858127:mpeg21:p006.
Arie Snijders, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 20-01-1928, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 20-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858039:mpeg21:p006.
M. L. Snijders, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 03-02-1928, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 20-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858041:mpeg21:p006.
Leo Snijders, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 16-03-1928, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 20-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858047:mpeg21:p006.
Kornalijnslijper, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 16-03-1928, p. 13. Geraadpleegd op Delpher op 20-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000579054:mpeg21:p00013.
Akker-Meijer, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-07-1928, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 20-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858028:mpeg21:p006.
Meijer Kornalijnslijper, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-02-1931, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 20-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858658:mpeg21:p005.
Bernard Snijders, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 31-03-1933, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 20-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874823:mpeg21:p006.
muur, BINNENDAND.. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 28-02-1935, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 20-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000582001:mpeg21:p00010.
Tine Snijders, BINNENLAND. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 10-10-1935, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 20-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000582033:mpeg21:p00007.
Jansje Schuit, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 09-06-1939, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 20-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874575:mpeg21:p010.
J. D. Hes, De Joodsche prins; geïllustreerd weekblad, 1913, 01-05-1913. Geraadpleegd op Delpher op 20-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005795038:00001.
Salomon Sitters, De geïllustreerde joodsche post, jrg 1, 1921, no 31, 04-08-1921. Geraadpleegd op Delpher op 20-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA16:021070033:00001.
Barend Vieijra, Westfries Museum, 1701-08 Bevolkingsregisters van de gemeente Enkhuizen , inventarisnummer 5.
illustratie:
Sara Augurkie, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 02-08-1895, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 19-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858443:mpeg21:p006.
Borstelmakers, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 26-06-1903, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 19-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871711:mpeg21:p007.
Leo Snijders, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 16-03-1928, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 20-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858047:mpeg21:p006.
Akker-Meijer, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-07-1928, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 20-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858028:mpeg21:p006.
Bernard Snijders, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 31-03-1933, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 20-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874823:mpeg21:p006.
Salomon Sitters, De geïllustreerde joodsche post, jrg 1, 1921, no 31, 04-08-1921. Geraadpleegd op Delpher op 20-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA16:021070033:00001.
gepubliceerd:
20 november 2022
laatst bijgewerkt:
3 mei 2023