De oudste Sefardische gemeente in Amsterdam was Bet Jacob. Bet Jacob vroeg in 1606 een vergunning aan bij de Stad Amsterdam om een begraafplaats te mogen vestigen. Deze vergunning werd niet verleend.
Alkmaar was in het begin van de vestiging van de Sefardische Joden veel bereidwilliger dan Amsterdam. Er woonden al Sefardische Joden in Alkmaar, op 10 mei 1604 is in de vroedschapsresolutiën terug te lezen dat op verzoek van de Emdense rabbijn Uri Halevi hun vestiging werd toegestaan in Alkmaar.
Men gebruikte de Alkmaarse bereidwilligheid om er grond te kopen voor een Joodse begraafplaats. De grond die al in 1602 gekocht werd, was van de Alkmaarse burger Johan de Nachtegale die een “huijsgen met omtrent 2/3 paerten van een morgen gheestland” verkocht.
Het transport van de grond vond pas zeven jaar later plaats, op 10 juli 1609, en vanaf die datum is er dus officieel sprake van een Joodse begraafplaats op de grens tussen Schoorl en Groet, 40 km buiten Amsterdam. De begraafplaats lag aan de voet van de duinen ten westen van het huidige fietspad naar Groet, halverwege de “Roode Leeuw” en de Schoorlse Zeeweg.
Een van de mensen die er in 1614 begraven werd, was Garcia Pimentel. Zijn broer Manuel Pimentel (alias Isaac Abenacar) was een gunsteling van Hendrik IV van Frankrijk. Later in 1614 werd Garcia’s overschot overgebracht naar Beth Haim in Ouderkerk aan de Amstel.
Deze begraafplaats in de duinen bleef in gebruik tot 1616, de begraafplaats in Ouderkerk aan de Amstel werd in 1614 gesticht.
Het ging niet helemaal van een leien dakje met deze begraafplaats in Groet. Naast het feit dat de afstand tussen Amsterdam en Groet groot was, zeker in die tijd, ontstonden er ook al snel problemen met de schout en de schepenen. Vanaf 1616 werd de Joodse begraafplaats in Groet geruimd en werden de stoffelijke overschotten herbegraven in Ouderkerk, de laatste overschotten verlieten Groet in 1634.
Vele families hebben de stoffelijke overschotten laten overbrengen naar Ouderkerk. In 1616 een vrouw, in 1619 een vrouw en acht kinderen, in 1622 tien personen, in 1625 een moeder en een kind en in 1626 nog enkele tientallen stoffelijke overschotten.
In Ouderkerk zijn nog enkele zerken te zien van personen die eerst in Groet begraven waren, zoals Jacob Aboaf, in 1604 overleden en op 15 oktober 1614 overgebracht.
Dat de stoffelijke resten werden overgeplaatst was nodig. De grafstenen op de begraafplaats werden geroofd. Eén bleek gebruikt te worden voor de vloer van het portaal van de hervormde kerk in Groet, deze ligt nu in de Oudheidskamer van Ouderkerk aan de Amstel (tegenover de ingang van Beth Haim) en de algehele situatie rond het toezicht op de begraafplaats in Groet verslechterde in het verloop van de jaren.
De locatie van de voormalige begraafplaats is niet geheel zeker, naast bovenstaande locatie bij het fietspad wordt er gesproken van het terrein achter de huidige tennisbaan op de Heereweg 59 te Schoorl (links van de markering op de kaart).
Op 18 april 1636 werd de grond van de begraafplaats verkocht door de Portugees Israëlitische Gemeente aan Isabel du Paz ten behoeve van haar broer.
In 1870 was de grond eigendom van de Schoorlse familie Bas. Zij verkochten het aan de familie Kruijer. In 1935 werd de grond, door oudere Schoorlaars nog altijd als “Jodenkerkhof” aangeduid, verkocht aan wethouder Floris Schermer en hij deed het zonder winst van de hand aan de gemeente Schoorl onder de bepaling dat er nooit mag worden gebouwd.
bron:
Van Agt, F.J., Synagogen in Amsterdam, (Amsterdam 1974),
Canon van Amstelland en Meerlanden,
Blom, J C H e.a., Geschiedenis van de Joden in Nederland, 2e druk (Amsterdam, 2004), (nb.: Het boek van Blom e.a. spreekt over 1607, andere bronnen spreken over 1602).
Dorpsvereniging Groet en
1= uit “Ach Lieve Tijd“, september 1988, pag 7/24 (Archief Alkmaar).
Schermer, A., De Spaans Portugese Joden in Nederland en de begraafplaats te Schoorl, in “De Duinstreek”, 17 juli 1985
Beekes, Jaron, Op grond van Traditie in Nieuw Israëlitisch Weekblad 36, 13 juni 2014
“begraafplaats Groet”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1915/10/22 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 09-03-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000569037:mpeg21:p00002
“David Henriquez de Castro.”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1925/08/07 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 09-03-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000585022:mpeg21:p00005
illustraties:
Nieuws van den Dag, 31 maart 1876, advertentie
gepubliceerd:
5 mei 2016
laatst bijgewerkt:
10 september 2023