cultuur

Omdat de Joodse bevolking in Nederland zo samen ging met de Nederlandse bevolking is het moeilijk om bepaalde kunst als “Joodse kunst” te benoemen. De kunstenaars zélf zullen het waarschijnlijk nooit zo gezien hebben. We noemen religieuze voorwerpen (Menorah etc) tegenwoordig ook wel kunst, maar ook hierbij geldt de vraag: hoe zag de maker het, toen het gemaakt werd. En toch kunnen we wanneer we gaan zoeken heel wat als Joodse kunst benoemen. Via de navigatie bij “personen” is er veel over dit onderwerp te vinden. Aan aantal van de kunstenaars en richtingen lichten we hier uit:

Schilderkunst

Rembrandt
Rembrandt woonde gedurende zijn carrière voor een behoorlijke tijd op de Jodenbreestraat en het is bekend dat hij zijn Joodse buurtgenoten als model gebruikte. Op dit schilderij (Mozes en de tafelen der Wet) gebruikt hij zelfs Hebreeuwse tekens. De tekens zijn overigens verkeerd overgeschreven en staan in spiegelbeeld. Ook het Joodse Bruidje heeft wat dat aangaat een duidelijk thema, hoewel er veel vraagtekens zijn over dit schilderij. Een schilderij van Rembrandt waar in ieder geval wel een Joods persoon wordt afgebeeld is dat van de arts Bueno.

Jozef Israels
Deze kunstschilder kwam uit Groningen, overleed in Den Haag, maar woonde van 1855 tot 1862 op Rozengracht 66 in Amsterdam. Hij wordt  wel de Rembrandt van de 19e eeuw genoemd en wanneer je ziet hoe hij met licht omgaat is dat ook goed voor te stellen.

Martin Monnickendam
(1874 – 1943)
Martin Monnickendam groeide op in een liberaal Joods gezin in Amsterdam. Hij studeerde aan de Rijksacademie. Op de Veluwe maakte hij veel schilderijen. In 1999 weidde het Joods Historisch Museum een overzichtstentoonstelling aan hem. Hij woonde op de Stadhouderskade en is in 1943 overleden. Op dit moment (2009) zijn er verschillende tentoonstellingen over Martin Monnickendam.

Kleinkunst
In het cabaret, de film en dergelijke waren er in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw veel mensen van Joodse afkomst werkzaam. Meer informatie op de pagina over het Rembrandtsplein en via “personen” in de navigatie.

Schrijfkunst
Auteurs van Joodse afkomst waren er. Een beroemd auteur, door haar dagboeken, was Etty Hillesum. Natuurlijk werd door haar dagboek Anne Frank een van de beroemdste schrijvers ter wereld.

Religieuze kunst
Kunst waarbij religieuze gebruiksvoorwerpen als object worden gebruikt komen binnen de Joodse cultuur zeker voor. De traditionele kandelaar (menorah) kan zo op veel verschillende manieren worden uitgewerkt. Op de foto een mezoeza , die op de deurpost wordt bevestigd.
 

Zangkunst
Het gebouw Plancius, tegenover Artis, was in 1876 van de Joodse zangvereniging “Oefening Baart Kunst”. Nu zit het Verzetsmuseum er.

Chazanoet
Een aantal voorzangers uit de Synagoges zijn wereldberoemd. De religieuze liederen, gezongen door deze Chazans worden als stroming binnen de zangkunst gezien. Het lied Lecha Dodi kun je hier horen, via de link boven meer over de Chazans en meer liederen.

Julia Culp
Julia Culp werd in de 19e eeuw een van de beroemdste zangeressen van Nederland, ondanks haar eenvoudige én Joodse afkomst. Ze werd geboren in de Jodenbuurt van Groningen en was daar nog “een Jodenkind waar niemand mee om mocht gaan”. Maar eenmaal beroemd trad op voor de grootsten der aarde, zoals de Amerikaanse president en de Duitse keizer.
( bron: www.Joods-leven.net).

Architectuur
Er zijn verschillende Joodse architecten, waaronder Harry Elte en Jacob Baars. Via “personen” is meer over hen te vinden.

Jacob S. Baars
In Amsterdam Oost heeft de Synagoge Oost gestaan die was ontworpen door Jacob S. Baars (1886 – 1956). Deze architect was een volgeling van Berlage en de Synagoge was ontworpen in de stijl van de Amsterdamse School. Deze synagoge werd in 1928 gebouwd en in 1962 afgebroken. Klik de foto voor meer informatie.

Grafiek

Leo Pinkhof
In bovenstaande synagoge had Leo Pinkhof de beroemde gebrandschilderde ramen ontworpen. Bij de sloop van deze synagoge zijn de ramen naar een synagoge in Israël verhuisd. Leo Pinkhof was in de jaren 20 van de vorige eeuw een bekend tekenaar, aquarelist en schilder. Het bord op de illustratie is ook van hem.