Delamar theater

Op 28 november 2010 werd door Koningin Beatrix het DeLaMar Theater geopend. Dit theater heeft een grootste geschiedenis en toen het theater voor de verbouw gesloten werd ging dat met – voor veel Amsterdammers – veel pijn in het hart gepaard. Want ondanks dat het theater wat krakkemikkig werd, het was wel een theater met sfeer en geschiedenis.
Wat er voor teruggekomen is is echter zo mooi dat dit DeLaMar een waardig saluut is aan het verleden. Dat verleden hoort ook op deze site.

Marnixstraat 406-404 en lager met in het midden op nummer 402 de Spieghel-school. Stadsarchief Amsterdam beeldbank Collectie B.W. Stomps. 1894 – 1900 010162000232

Op deze locatie stond in eerste instantie de Spieghelschool. Deze school werd onder meer door het Barlaeus gebruikt, maar al lang voor de 2e Wereldoorlog was dit gebouw afgekeurd als schoolgebouw. In de jaren dertig werd het gebruikt voor de opslag van decorstukken voor de Stadschouwburg en bij de traditionele opvoering van de Gijsbrecht van Aemstel op 1 januari 1945 (jawel, ook in de oorlog) was de Spieghelschool de kleedruimte voor de acteurs; het was te koud in de Stadschouwburg om te verkleden. De acteurs renden over de Marnixstraat heen en weer tussen de Stadschouwburg en de Spieghelschool.
Aan het einde van deze maand pleegde de illegaliteit een aanslag op het gebouw, want naast een functie als opslagruimte en kleedkamer werden ook de gegevens van de Arbeitseinsatz hier opgeslagen.

Na de oorlog zat het stadsbestuur met de uitgebrande school in de maag, het gebouw was niet meer geschikt als school en een andere bestemming wist men zo snel niet.
Fien de la Mar, telg uit een geslacht van acteurs en een grootheid in de vorige eeuw en kleindochter van de Joodse Charles de la Mar, was getrouwd met Piet Grossouw. Piet Grossouw was aannemer en eigenaar van bouwbedrijf Grossouw N.V.
Fien had een brandschoon oorlogsverleden. Ze had geweigerd om lid te worden van de Kultuurkamer – een organisatie waar men lid van moest worden van de bezetter, deed men dit niet, dan had men geen werk. Dit was bewonderenswaardig, daarnaast was Fien ook een moeilijke, grillige en veeleisende vrouw.
Piet Grossouw droeg zijn vrouw op handen en vond een eigen theater een passend cadeautje. Hij diende op 11 juni 1945 een plan in bij de gemeente en kon de Spieghelschool voor 2000 gulden per jaar van de gemeente huren. Na de verbouw door Grossouw met binnenhuis-architect R. A. Grimmon, werd het De La Mar theater op 31 juli 1947 geopend. De naam werd gekozen ter ere van Nap de la Mar, acteur, en vader van Fien.
Het theater had 300 zitplaatsen en hoe de programmering ook was, nooit zat het theater vol. Grossouw kwam er achter dat dit geen kostendekkende zaak was en begin jaren 50 ging de deur op slot.

delamarcalypsoNieuwe de la Mar
Een jaar later, op 23 december 1952, gingen de deuren weer open. Paul Kijzer en Piet Meerburg huurden het pand voor 12.000 gulden per jaar van de gemeente. Er was berekend dat een balkon toegevoegd moest worden, dat er dan 500 zitplaatsen zouden zijn en dat het theater dan winstgevend gemaakt kon worden.
Cabaretier Wim Sonneveld werd voor 50% eigenaar. 31 januari 1953 werd de volgende horde voor dit nieuw geopende theater, want door de Watersnoodramp werd in Nederland gedurende een maand al het vertier opgeschort. Het stuk dat geprogrammeerd stond, “Het meisje met de grote voeten”, was echter geen succes en in maart gingen de deuren weer open waarbij Sonneveld een bloemlezing programmeerde met oud materiaal. Een groot succes!
Tot 1974, toen Sonneveld overleed, bleef hij betrokken bij het theater. Het Nieuwe de la Mar bleef tot en met 2005 geopend, waarbij het succes en de financiële problemen elkaar met de regelmaat van de klok afwisselden. Op 31 december 2005 speelde Freek de Jonge de laatste officiële voorstelling – “Freek doet de deur dicht”.
Het Nieuwe de la Mar had toch ook nog iets met Fien te maken. Zij weigerde, nadat het theater in andere handen was overgegaan, om nog een voet in het theater te zetten.
In 1962 pleegde ze zelfmoord door uit het raam van haar appartement op de Beethovenstraat te springen. Ze liet geen geld na voor haar begrafenis en door de handen ineen te slaan kreeg ze geen armeluisbegrafenis, maar werd ze in de hal van het Nieuwe de la Mar opgebaard onder het portret van haar vader. De fine fleur van het Nederlandse theater en haar bewonderaars namen daar afscheid van haar.

Voorstellingen
Veel grote namen hebben opgetreden in het Nieuwe de la Mar. Wim Sonneveld, de eerste Nederlandse musical “Heerlijk duurt het langst” van Annie M G Schmidt en Harry Bannink, Wim Kan (met zijn oudejaarsconferences), Freek de Jonge, Bram Vermeulen, Cees Laseur, Mary Dresselhuys, Eduard Verkade en ga zo maar door.
Een speciale première was het toneelstuk over het Dagboek van Anne Frank, dat hier in aanwezigheid van Otto Frank in première ging.

delamar2010DeLaMar Theater
Onder de bezielende leiding van Joop en Janine van den Ende werd tussen 2005 en 2010 een verbouwing uitgevoerd, waarbij eigenlijk zoveel nieuw gemaakt werd dat het gehele theater en het ernaast gelegen Calypso bioscoop tot een magnifiek complex werd omgevormd met nu, in twee zalen, en 1500 zitplaatsen. De gevel van de Spieghelschool is een integraal deel van de moderne voorgevel als een saluut naar het verleden. De programmering van het oude Nieuwe de la Mar – met veel aandacht voor vrije producties, wordt in de jas van de 21e eeuw de leidraad voor dit nieuwe theater. De droom van Fien en Piet, in 1945, voor een theater in de Marnixstraat is op een overweldigende manier gestalte gegeven en samengevoegd met de droom van Joop en Janine van den Ende.

bron:
delamar.nl,
“Fien de la Mar” door Jenny Pisuisse,
Nieuwe de la Mar, bouwput vol herinneringen,
joodsamsterdam.nl,
stadsarchief.

laatst bijgewerkt:
18 september 2019