Artis werd in de oorlog gebruikt als onderduiklocatie. Volgens voormalig directeur Maarten Frankenhuis zelfs door 200 – 300 mensen en zij verbleven voor korte of langere tijd in de dierentuin. Een bekende locatie was de holle apenrots, waar men in kon schuilen op het moment dat er Duitse soldaten in de dierentuin waren. Degene die het langst in de dierentuin was ondergedoken, was Duifje van den Brink.
Duifje zat vier jaar lang in Artis ondergedoken en gebruikte verschillende locaties. Ze kwam elke ochtend naar het apenhuis voor haar natje en droogje en kwam dan uit het wolvenhuis waar ze op de zolder haar verstopplek had. Ze werd door twee medewerkers van Artis verzorgd. Voor het apenhuis zat ze op een bankje met mensen te praten, ook met Duitse soldaten. Men had niet door dat ze een Joodse onderduikster was. Volgens Frankenhuis voelde Duifje zich zo veilig dat ze in Artis rondleidingen verzorgde, ook in het Duits. Ze is de bekendste onderduikster geworden.
Van groot belang voor geslaagde onderduiken was Armand Sunier, directeur van 1927 tot 1953. Voor de oorlog uitbrak had hij grote hoeveelheden voedsel opgeslagen dat werd aangevuld met vlees van, onder andere, noodslachtingen. Van de Duitse marine kreeg Sunier brood, in ruil voor de verzorging van de mascotte die zij hadden geadopteerd, een bruine beer.
Wie Duifje was, is nu achterhaald. Er was geen duidelijkheid in de verschillende archieven maar een familielid las dit stuk en reageerde. Daardoor werd de verdere speurtocht mogelijk.
Opgelost
Duifje van den Brink – Raphael (Ouder-Amstel, 2 oktober 1882 – Amsterdam, 23 februari 1965) was een dochter van Izaak Raphael (Ouder-Amstel, maart 1851) en Esther Polanus (Mijdrecht, 27 september 1851). Izaak en Esther hadden naast Duifje de volgende kinderen: Jacob (Ouder-Amstel, 6 februari 1876 – 1957), Adriana (Ouder-Amstel, 3 oktober 1877), Wolf Olivier (Ouder-Amstel, 18 september 1879), Mozes (Ouder-Amstel, – Auschwitz, ), Andries (Amsterdam, 8 januari 1888) en Heintje (Amsterdam, 16 juni 1890). Het gezin van Izaak en Esther woonde onder andere op de Hemonystraat 50 en de Hemonystraat 41.
Duifje huwde op 19 augustus 1909 met Willem Pieter van den Brink (Utrecht, 22 oktober 1864 – Utrecht, 15 februari 1919). Duifje woonde vlak voor de oorlog op de Weesperzijde 74-1. Direct na de oorlog ging zij wonen nabij de locatie van de jarenlange onderduik, op de Plantage Kerklaan 53-2.
bron:
Sander van Walsum, Nog steeds worden er onderduikplekken gevonden: twee bijzondere verhalen in De Volkskrant, 4 mei 2017.
Hanneloes Pen, Schuilen bij een ouwe valse ijsbeer in Het Parool, 18 april 2013.
met vriendelijke dank aan Maarten Frankenhuis
Stadsarchief Amsterdam, Izaak Raphael, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1755
Stadsarchief Amsterdam, Izaak Raphael, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1754
Stadsarchief Amsterdam, Duifje van den Brink – Raphael, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1744
Stadsarchief Amsterdam te Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, Deel: 1755, Periode: 1874-1893, Amsterdam, archief 5000, 18 september 1879, Bevolkingsregister 1874-1893
Utrechts Archief, 463-543-03 Utrecht 1919, Overlijden Willem Pieter van den Brink, 15-02-1919
met dank aan L. Asseper en R. Hamelink (email 17 maart 2021)
gepubliceerd:
17 februari 2021
laatst bijgewerkt:
18 maart 2021