De Oudezijds Achterburgwal maakt deel uit van de middeleeuwse stad en vormde ooit de oostelijke grens van Amsterdam. De Amstel deelde Amsterdam tot eind 14e eeuw in twee vrijwel gelijke delen, de oude zijde met de Oude Kerk en de nieuwe zijde met de Nieuwe Kerk. Ter bescherming van de stad werd aan elke zijde een gracht gegraven met daarachter een burgwal, een aarden wal, voorzien van een houten palissade ter afscherming. Toen achter deze wallen omstreeks 1385 nieuwe wallen werden aangelegd, werd de bestaande wal de Voorburgwal en de nieuwe wal de Achterburgwal, en dit zowel aan de oude als de nieuwe zijde. Zo ontstonden de Oudezijds Voorburgwal, Oudezijds Achterburgwal, Nieuwezijds Voorburgwal en Nieuwezijds Achterburgwal (nu Spuistraat). De Oudezijds Achterburgwal werd in 1367 gegraven. Na een dijkdoorbraak in 1380 werd achter de Oudezijds Achterburgwal een nieuwe dijk aangelegd, de Sint Antoniesdijk (1387).
Voor de Alteratie (overgaan van katholicisme naar protestantisme) in 1578 stonden er in deze buurt veel kloosters. In Amsterdam bevonden zich zestien vrouwenkloosters en drie mannenkloosters, waarvan de meeste aan de Oudezijds Achterburgwal. De namen van veel zijstraatjes van de Oudezijds Achterburgwal herinneren nog aan dit verleden, zoals de Bethaniënstraat en Monnikenstraat.
Oudezijds Achterburgwal 27hs – Rika Gobets – Vischschraper
Hier woonde in het begin van de oorlog Rika Gobets – Vischschraper (Amsterdam, – Auschwitz, )
Oudezijds Achterburgwal 55 – D. L. Cohen
D. L. Cohen was vertegenwoordiger van de Nederlandsche Plantenboter Maatschappij, een organisatie die in 1891 koosjere boter verkocht.
Oudezijds Achterburgwal 61 – Emanuel Abraham van Gelder en Hendrika de Graaff
Hier woonde het gezin van Emanuel Abraham van Gelder en Hendrika de Graaff. Lees verder
Oudezijds Achterburgwal 69a+b – Alex. Meijer
Stoffengroothandelaar Alex. Meijer liet in juni 1930 architect Wim ten Bosch het pand verbouwen; de verbouwing betrof voornamelijk de binnenzijde. De groothandel ‘In Zijden en Wollen Stoffen’ Almodi (Algemeene Mode-Industrie) van Alex. Meijer was volgens de Adresboeken van de Stad Amsterdam in 1937-1938 gevestigd in de panden 69 tot en met 75 en op 81. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kreeg het bedrijf een ‘Verwalter’. Na de oorlog werd het pand weer gebruikt door ALMODI NV, de laatste advertentie verscheen op 11 januari 1966 in het Parool, er werd een coupeuse gevraagd.
Oudezijds Achterburgwal 71- Alex. Meijer
In de jaren dertig van de twintigste eeuw maakte het pand deel uit van de stoffengroothandel van Alex. Meijer van de huisnummers 69, 71 en 73.
Oudezijds Achterburgwal 73 – Maurits Levy
Achter de naam Maurits Levy stond in het Adresboek 1905-1906 Emaille-Industrie. Hij was compagnon van Albert Levy en hun Kooktoestellen-Fabriek stond op de Prins Hendrikkade 143.
In de jaren dertig van de twintigste eeuw maakte het pand deel uit van de stoffengroothandel van Alex. Meijer van de huisnummers 69, 71 en 73.
Oudezijds Achterburgwal 77 – Arts Abraham Norden
Arts A. Norden was in 1894 op dit adres gevestigd. Abraham Norden (Dordrecht, 26 november 1866 – Amsterdam, 16 oktober 1936) was gehuwd met Catharina Johanna van Lier (Amsterdam, 1 junu 1871 – Amsterdam, 26 oktober 1918) en woonde ten tijde van zijn overlijden op de Zuider Amstellaan 76. Catharina en Abraham waren de ouders van Johanna Wilhelmina van Norden (Amsterdam, 3 juli 1898 – Sobibor, 2 juli 1943), Arnold Alexander Norden (Amsterdam, 3 juli 1898 – Sobibor, 7 mei 1943), Johan Frederik Norden (Amsterdam, 12 april 1900 – Gentofte Amtssygehus, 16 november 1964), Julius Eduard Norden (Amsterdam, 25 januari 1902 – Extern Kommando Fürstengrube, 31 december 1942), Jeannette Sara Norden (Amsterdam, 21 maart 1905 – Bussum, 22 juni 1994) en Gustaaf Willem Norden (Amsterdam23 december 1906 – Kopenhagen, 30 maart 1970).
Oudezijds Achterburgwal 83 – Stoom – Koffiebranderij
Vanaf 1893 was hier de ‘Stoom-Koffiebranderij’ van Alex. Meijer gevestigd, die terzelfder tijd een vergelijkbaar bedrijf had in Bethaniënstraat 1
Oudezijds Achterburgwal 83 – Dondorp’s Pettenfabriek
In 1909 keerde een oud bedrijf terug naar de Oudezijds Achterburgwal 83: ‘Dondorp’s Pettenfabriek’. In 1842 was het bedrijf opgericht door Salomon Dondorp in de Oude Hoogstraat huidig nummer 5 en in 1846 verhuisd naar de Oudezijds Achterburgwal.
Oudezijds Achterburgwal 83 – Confectiebedrijf Jacob van Meekren
In 1925 verhuisde het confectiebedrijf van Jacob van Meekren (opgericht in 1876) van nummer 93 naar nummer 83. Tijdens de Tweede Wereldoorlog stond het bedrijf onder leiding van de Duitse Verwalter M. Rengers. Na de oorlog zette het echtpaar Herman Jacob van Meekren – Judith Leefsma, dat het concentratiekamp Theresienstadt overleefde, de confectiefabriek weer voort. Zoon Jaap van Meekren (1923-1997) werd bekend als radio- en tv-journalist en leidde het confectiebedrijf na zijn vaders overlijden, waarna hij het in 1969 verkocht. De laatste advertentie vanaf de Oudezijds Achterburgwal 83, waarin om personeel werd gevraagd, verscheen in 1968.
Oudezijds Achterburgwal 87 – Elias Nathan Tas
Op 24 augustus 1900 verplaatste dr. Elias Nathan Tas zijn huisartsenpraktijk van hier naar enkele huizen verderop, nl. nummer 119 op de hoek van de Koestraat.
Oudezijds Achterburgwal 89 – Barends & Co. in effecten
Een bijkantoor van dit effectenkantoor, met de hoofdvestiging op de Leliegracht 42, was op dit adres in 1893 gevestigd.
Oudezijds Achterburgwal 93 – Israël Jacob van Meekren
In mei 1891 werd het pand bewoond door Israël Jacob van Meekren (Oude Pekela, 4 januari 1814), die zijn confectiefabriek had op huisnummer 83.
Oudezijds Achterburgwal 95 – Israël Jacob van Meekren
Van 1879 tot 1899 was Israël Jacob van Meekren actief in damesconfectie: van japonnen tot mantels, enz.
Oudezijds Achterburgwal 117 – Joseph Cohen Belinfante
De bekende letterkundige Joseph Cohen Belinfante (1830-1896) woonde hier van november tot juni 1882. Hij verhuisde daarna naar Oude Hoogstraat 17.
Oudezijds Achterburgwal 119 en 119a – Emanuel Abraham van Gelder
Emanuel Abraham van Gelder stond in het Adresboek van 1871 omschreven als Juwelier, Goud- en Zilver Fabrikant, terwijl onder E.A. v. Gelder & Zonen stond: In Goud en Zilver-Werk, Horlogien, Juwelen en Koralen.
Oudezijds Achterburgwal 119 en 119a – Netherlands America Trading Co
Vanaf 1909 tot de jaren dertig was er de Netherlands American Trading Co. van Siegfried de Leeuw & Zn. gevestigd, die in een advertentie in 1912 vroeg om ‘eenen flink bespraakten reiziger voor den verkoop van de bekende Meteor rubberhakken en de Effax schoencream’.
Oudezijds Achterburgwal 119 en 119a – Firma Piller & Co.
In juli 1938 werd het damesmodeatelier van de firma Piller & Co. door brand verwoest. De erboven gelegen kantoren van ‘Lingerie- en Confectiefabriek ‘Holland’’ van Lissauer & Santcroos liepen geen noemenswaardige schade op.
Oudezijds Achterburgwal 119a – Dr. Elias Nathan Tas
Op 24 augustus 1900 vestigde dr. Elias Nathan Tas op 119a zijn huisartsenpraktijk, hij kwam van Oudezijds Achterburgwal 87.
Oudezijds Achterbrugwal 119a – Siegfried de Leeuw & Zn
In de jaren twintig was ook nummer 119a door het bedrijf van Siegfried de Leeuw & Zn. in gebruik, evenals door Leopold Gerzons ‘Import Handel Japan’.
Oudezijds Achterburgwal 119a – Lingerie en Confectiefabriek Holland
In 1938 stond hier ‘Lingerie- en Confectiefabriek ‘Holland’’ ingeschreven van Lissauer & Santcroos, terwijl terzelfder tijd een filiaal in de Barndesteeg 4 was gevestigd.
Oudezijds Achterburgwal 119a – Bartels en Polak
In 1942 was hier de textielgroothandel van Bartels en Polak.
Oudezijds Achterburgwal 119a – Hijman A. Swaab
Na de oorlog had Hijman A. Swaab er tot 1951 (toen emigreerde hij naar Canada) een ‘Engroshandel in zijden en wollen stoffen, gevolgd door de Fa. Bital van Benjamin Italianer, die zich bezighield met heren- en jongenskleding.
Oudezijds Achterburgwal 123 – Joseph Hartog Altenberg
Joseph Hartog Altenberg gaf in het Algemeen Handelsblad van 15 maart 1889 te kennen nog steeds oud papier in te kopen.
Oudezijds Achterburgwal 125 – Maurits Querido
In 1936 werd Maurits Querido, beheerder van een ‘Nikkelinrichting’ , en woonachtig op de tweede verdieping, failliet verklaard.
Oudezijds Achterburgwal 127 – Jacob Lamed
In 1884 kondigde Jacob Lamed – ‘Grossier in Hoeden, Bloemen, Linten, Veeren, enz,’ in het Algemeen Handelsblad aan dat hij zijn winkel had verplaatst naar ‘O.Z. Achterburgwal 127; in 1887 werd hij failliet verklaard.
Oudezijds Achterburgwal 127 – R. Teixeira de Mattos
Raphael Teixeira de Mattos (Amsterdam, 16 januari 1849) was sigarenfabrikant en in 1892 op dit adres gevestigd.
Oudezijds Achterburgwal 131 – Salomon Abraham Wijzenbeek
In de jaren dertig was Salomon Abraham Wijzenbeek (1890-1968), de directeur van de hier gevestigde N.V. Essence stoomfabriek ‘Gruno’. Via een advertentie in 1918 was het bedrijf op zoek naar een ‘Actief reiziger of agent voor de provincies N.&Z. Holland, Brabant, Utrecht, Gelderland’. Blijkens de op de gevel geschilderde aanduiding was de ‘Ingang om de hoek’ in de Bethaniënstraat. In 1945 werd het bedrijf opgenomen in de twintigste lijst van ‘Onder bestuur gestelde ondernemingen’ in gevolge van artikel 99 van het K.B. E.100. Het bedrijf had tijdens de oorlogsjaren geadverteerd in de Deutsche Zeitung in den Niederlanden voor de ‘Likör-Essenzen für Industrie und Hausgebrauch’.
Oudezijds Achterburgwal 133 – Joseph Levie Sjouerman
In 1864 verplaatste Joseph Levie Sjouerman zijn Lithographische Drukkerij en Papierhandel van de Tweede Weesperstraat naar dit onderkomen. Het bleek een goede keuze, want in het Algemeen Handelsblad van 15 november 1870 vroeg hij maar liefst ‘zes jongmaatjes in opleiding tegen goed loon’. Hij hield kantoor in Bethaniënstraat nummer 3.
Oudezijds Achterburgwal 137 – Adolph Goldberg
In 1883 maakte Adolph Goldberg als ‘Hoofd-Agent voor Nederland en Koloniën’ reeds reclame voor ‘Roisdorfer Mineraalwater, Uitmuntend Tafelwater Steeds in Versche Vulling’.
Oudezijds Achterburgwal 138 – papierhandel M. S. Koopal
De papierhandel van M. S. Koopal was hier in 1896 gevestigd.
Oudezijds Achterburgwal 139 – Jacob Levie Jacobson
De op 7 mei 1813 in Rotterdam geboren Jacob Levie Jacobson betrok hier in 1855 een werkruimte voor zijn handel in textiel en manufacturen.
Oudezijds Achterburgwal 139 – L. D. Simons
Tot 1882 waren hier o.a. het kantoor en het magazijn van de handel in modeartikelen van L. D. Simons, het bedrijf verhuisde daarna enkele huizen verderop naar nummer 143.
Oudezijds Achterburgwal 142 – pettenmaker Z. S. Philips
In 1895 was op dit adres de pettenmaker en hoedenwinkelier Z. S. Philips gevestigd. Zadok Simon Philips (Amsterdam, 29 december 1839 – Amsterdam, 12 mei 1882) was eerst gehuwd met Judic Abraham Swart en na haar overlijden gehuwd met Catharina Marcus Polak (Amsterdam, 1 mei 1838). Zadok kreeg zes kinderen in zijn eerste huwelijk en negen kinderen in zijn tweede huwelijk.
Oudezijds Achterburgwal 143 – L.D. Simons
In 1882 vestigde L.D. Simons (afkomstig van nummer 139) hier zijn handel in modeartikelen.
Oudezijds Achterburgwal 143 – Jac. J. Levi & Co
Jac. J. Levi & Co. deed blijkens het Adresboek 1905-1906 in: Specialiteit in Poppen, Speelgoederen, Poppenwagen, Kinderstoelen en Huishoudelijke artikelen.
Oudezijds Achterburgwal 149a+b+c – M. Levie
Van 1905 tot de jaren twintig had M. Levie hier in zijn ‘Magazijn van Parfumeriën en Toiletartikelen’ een ‘Speciale inrichting voor Coiffeurs’.
Oudezijds Achterburgwal 149a+b+c – Mozes Knap
Rond 1910 was een deel van het pand in gebruik als magazijn van Mozes Knap, die om de hoek in Oude Hoogstraat 1 zijn zaak in tweedehands meubelen had.
Oudezijds Achterburgwal 149a+b+c – Felix Hamburger
In 1922 fungeerde het als opslag van de Eerste Ned. Multiplicatorfabriek ‘Feliograph’ van Felix Hamburger.
Oudezijds Achterburgwal 153 – weduwe B. Eisendraht
Weduwe B. Eisendraht bood in mei 1876 een kamer aan in het, volgens haar, schoonste deel van de stad.
Oudezijds Achterburgwal 153 – boekhandelaar S. Eisendraht
In 1881 verscheen er een advertentie van de zoon van weduwe Eisendraht, S. Eisendraht, die hier een boekhandel had. Waarschijnlijk was dit Samson Eisendraht (Amsterdam, 1857), zoon van Baruch Eisendraht en Eva Witmond.
Oudezijds Achterburgwal 158 – kapper Louis Leefson
De zaak van kapper Louis Leefson was tot december 1894 op dit adres gevestigd. Hij verhuisde in die maand naar de Oudeschans 94.
Oudezijds Achterburgwal 162 – E. Eyl
E. Eyl was hier rond 1883 gevestigd en hij vervaardigde kostuums en mantels.
Oudezijds Achterburgwal 164 – onderduiklocatie
Stadsherstel Amsterdam vermoed dat in dit pand een onderduiklocatie was. Zij stelt: ‘In dit pand bevindt zich in het trappenhuis een kast die waarschijnlijk ook als schuilplaats gediend heeft. Als je de bovenkant van de kast er namelijk uithaalt en naar boven klimt dan kun je, nadat je het plankje weer teruglegt, er bovenop gaan staan. “Ik heb het uitgeprobeerd. Het ging net, maar het was geen vrolijke gewaarwording. Weet nu dus hoe je je voelde als onderduiker”, gaf de huurder van de bedrijfsruimte aan toen hij het uitprobeerde.’
Oudezijds Achterburgwal 169 – N. V. Textielhandel S. & B.
Dit bedrijf was hier rond 1970 gevestigd en men adverteerde in het Nieuw Israëlietisch Weekblad.
Oudezijds Achterburgwal 171 – J. Abrahamson
In 1894 verkocht J. Abrahamson vanaf dit adres thee die koosjer voor Pesach was.
bron:
algemene informatie via wikipedia (geraadpleegd 31 januari 2020).
“Advertentie Eisendraht”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1876/05/19 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 31-01-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872326:mpeg21:p004
“Advertentie Eisendraht”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1881/07/01 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 31-01-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860752:mpeg21:p004
“Advertentie Eyl”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1883/12/14 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 31-01-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871470:mpeg21:p004
“Advertentie D L Cohen”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1891/02/20 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 31-01-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010861018:mpeg21:p004
“Advertentie Texeira de Mattos”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1892/07/01 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 01-02-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858566:mpeg21:p004
Raphael Teixiera de Mattis Stadsarchief Amsterdam Bevolkingsregister 1874-1893 Amsterdam 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1841
“Advertentie Norden”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1894/03/02 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 01-02-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858109:mpeg21:p006
“Advertentie Louis Leefson”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1894/12/21 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 01-02-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858382:mpeg21:p006
“Advertentie Z S Phiilps”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1895/10/09 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 01-02-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858452:mpeg21:p006
Stadsarchief Amsterdam, Zadok Philips Bevolkingsregister 1874-1893 Amsterdam 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1548
“Advertentie Koopal”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1896/08/21 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 01-02-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858495:mpeg21:p004
“Advertentie Barends & Co “. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1893/06/23 00:00:00, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 05-02-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858615:mpeg21:p008
“Advertentie S. & B.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1970/10/02 00:00:00, p. 16. Geraadpleegd op Delpher op 13-02-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858669:mpeg21:p016.
Stadsherstel Amsterdam, Vriendenwandeling 2014 (Amsterdam 2014) 9.
Frans Duivis en Simon van Blokland, Het Bethaniënblok van Amsterdam (Amsterdam 2016), aanvullingen 69ab, 71, 73, 83, 87, 93, 95, 117, 119, 123, 125, 127, 131, 133, 137, 139, 143, 149. Met vriendelijke toestemming per email d.d. 28 mei 2021.
Norden, Familiebericht. “De Telegraaf”. Amsterdam, 17-10-1936, p. 19. Geraadpleegd op Delpher op 22-11-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110577256:mpeg21:p003.
Norden, Stadsarchief Amsterdam, Gezinskaarten, archiefnummer 5422, inventarisnummer 1070.
Van Meekren, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1547.
illustraties:
“Advertentie Eyl”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1883/12/14 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 31-01-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871470:mpeg21:p004
“Advertentie Texeira de Mattos”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1892/07/01 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 01-02-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858566:mpeg21:p004
Brand op den O.Z. Achterburgwal. In een magazijn van zijden- en wollen-stoffen.”De standaard”.Amsterdam,28-05-1934.Geraadpleegd op Delpher op 29-05-2021,http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001899046:mpeg21:p00006
Advertentie Jacobson.”Algemeen Handelsblad”.Amsterdam,02-05-1855, p. 4.Geraadpleegd op Delpher op 29-05-2021,http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010077243:mpeg21:p004
Advertentie Biema en Meekren.”Algemeen Handelsblad”.Amsterdam,18-02-1863, p. 5.Geraadpleegd op Delpher op 29-05-2021,http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010137669:mpeg21:p005
gepubliceerd:
31 januari 2020
laatst bijgewerkt:
22 november 2023