Op initiatief van huisarts Sander Israëls werd in 1957 in Amsterdam-West Synagoge West opgericht. Tal van jaren was deze sjoel gevestigd op de Vasco da Gamastraat. Met name het het echtpaar Evers (ouders van rabbijn Evers) was vanaf 1971 actief voor deze synagoge. Amsterdam – West was niet de eerste bestemming waar Joodse Amsterdammers heentrokken toen de oude Jodenbuurt gesaneerd werd, dat waren de Transvaalbuurt, de Indische Buurt en de Watergraafsmeer. Toch was in 1922 de eerste sjoeldienst ten westen van de Marnixstraat.
Die eerste sjoeldienst werd op 12 december 1922 gehouden in een voormalige sigarenfabriek op de Bilderdijkstraat 130. In januari 1923 vond de oprichtingsvergadering plaats van de buurtvereniging Ahawoh Weachawoh (Liefde en Broederschap) in een gebouw op de Rozengracht. Twee maanden later organiseerde de vereniging een Poerimfeest in Bellevue.
De synagoge van Ahawoh Weachawoh verhuisde in december 1925 naar de Tweede Helmersstraat 30. De secretaris van de buurtvereniging Benei Timon in Plan Zuid, Jesaje Koker, betitelde het als een “pover lokaaltje”. Eigenlijk ongeschikt, met het rumoer van de buren en van de straat, de slechte ventilatie en een gebrek aan sanitaire voorzieningen. Door dit onooglijke lokaaltje liep het ledental nog verder achteruit.
Een kentering kwam in februari 1937, toen de sjabbatdiensten gehouden gingen worden in een zaal op de Da Costakade 132. Het lokaal werd ingericht met de inboedel van de drie maanden eerder opgeheven synagoge aan de Commelinstraat 12. Er waren tachtig zitplaatsen. In 1926 werd er een damesvereniging voor deze synagoge opgericht en eind jaren dertig waren er nog zestig leden.
In 1938 bestond de synagoge vijftien jaar en voorzitter Jan de Leeuw constateerde dat veel Joden in west niet werden bereikt.
In 1942 was de naam van de Da Costakade – een Joodse naam – door de bezetter inmiddels omgedoopt tot Goeveneurskade. Op 9 mei van dat jaar werden er nog twee Bar Mitswa’s (kerkelijk meerderjarigheid) gevierd. De eerste was van van Joachim Horst Kalmann (Leipzig, – Buchenwald, ), zoon van Julius Kalmann (Leipzig, – Midden-Europa, ) en Dora Gänger (Leipzig, – Midden-Europa, ) en broer van Friedel Eveleyne (Leipzig, – Auschwitz, ).
De tweede Bar Mitswa was van Bruno Sommer (Kassel, – Sobibor, ) uit de Berenstraat 21. Hij was een zoon van Julius Sommer (Heinebach, – Sobibor, ) en Lina Strauss (Eiterfeld, – Sobibor, ) en had een zus Elisabeth (Heinebach, – Auschwitz, ). Kort daarna hield de synagoge op te bestaan.
Tegenwoordig
Synagoge West is, ondanks het teruglopende aantal gemeenteleden omdat in deze wijk steeds minder Joden wonen, zeer actief. Het gebouw aan de Vasco da Gamastraat werd opnieuw verdeeld en in 1997 verhuisde de gemeenschap naar ‘om de hoek’ en maakt nu gebruik van een ruimte aan de Willem Schoutenstraat. Bij de officiële inwijding op 28 september 1997 van deze locatie was Bloeme Evers een van degenen die een mezoeza aan de voordeur slaan.
De synagoge werd in 2007, bij het vijftigjarig bestaan, vernoemd naar de oprichter Sander Israëls (Sander Israëls-minjan). Huisarts Sander Israëls (1905 – 1980) en zijn vrouw Regina Kern (1916 – 2014) waren de drijvende krachten achter de synagoge na de Tweede Wereldoorlog, die in september 1957 werd opgericht.
Na het overlijden van Bloeme Evers in 2016 luidde het bestuur de noodklok: het aantal gemeenteleden werd te klein om de synagoge te laten voortbestaan. De doorstart waartoe besloten werd, ligt stil na het onverwachte overlijden van Erwin Brugmans – de grote spil – in december 2020.
bron:
Kalman, Familiebericht. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 01-05-1942, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 07-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318316:mpeg21:p009.
Bruno Sommer, Familiebericht. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 08-05-1942, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 07-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318317:mpeg21:p006.
Ruben Vis, Gemoedelijk en intiem: Sjoel West, Ons Amsterdam (Amsterdam mei 2021).
illustratie:
Kalman, Familiebericht. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 01-05-1942, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 07-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318316:mpeg21:p009.
Bruno Sommer, Familiebericht. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 08-05-1942, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 07-06-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318317:mpeg21:p006.
gepubliceerd:
29 april 2016
laatst bijgewerkt:
7 juni 2025