Bethaniënstraat

Stadsarchief Amsterdam, beeldbank, Bethaniënstraat 8-24 van rechts naar links. Gezien naar Kloverniersburgwal 29 op de voorgrond rechts ingang Bethaniëndwarsstraat. J A Overbeek. mei 1958. 010122048032

De naam Bethaniënstraat herinnert aan het Bethaniënklooster dat in deze omgeving tijdens de Middeleeuwen gevestigd was. Het is een smalle straat,tussen de Kloveniersburgwal en de Oudezijds Achterburgwal.

Bethaniënstraat 11 – Georgius d’Ancona, negentiende-eeuwse pamflettist
Georgius d’Ancona werd in 1803 geboren in Nibbixwoud en was de achterkleinzoon van de rond 1697 in Venetië geboren Jacob Gerson d’Ancona. Deze trouwde op 21 maart 1727 in de Portugees-Israëlitische synagoge in Amsterdam met de eveneens in Venetië geboren Esther Moresco. Jacob Gerson d’Ancona is onder anderen de voorvader van Hedy d’Ancona, de oud-minister en feministe.
De vader van Georgius (Guerson) was ‘medicinae doctor en vroedmeester’ en woonde op de Gelderschekade bij de Stormsteeg, het huidige nummer 120 en trouwde in 1802 met de van huis uit oudkatholieke Dirkje Johanna Taanman. Georgius liet zich overigens altijd voorstaan op zijn joodse afkomst.
Hij was onder meer hoofdonderwijzer in Brussel en had al diverse publicaties op zijn naam staan voordat hij in 1841 verhuisde naar Bethaniënstraat 16 (huidige nummer 11). Hier begon hij een boekwinkel, waarin hij tevens kantoorartikelen verkocht. Daarnaast hield D’Ancona zich in toenemende mate bezig met schrijven. Zijn productie liep uiteen van ‘Boertige Dichtstukken’ tot feestgedichten voor bruiloften en partijen, maatschappijkritische – soms bijna communistisch aandoende – pamfletten, zoals over de nieuwe beurs van Zocher in 1845. Verder schreef hij een discussiestuk over het Mirakel van Amsterdam en in 1849 een vlugschrift tegen het drankmisbruik in zijn tijd: Boet-predicatie aan alle losse jongens door een bekeerden pierewaaijer; gericht tegen ‘diegenen, die nog in geene Matigheids-Societeiten zijn, en volhouden Jenever te drinken. D’Ancona’s alter ego Jan Regtuit deed echter het meeste stof opwaaien. Onder dit pseudoniem richtte hij middels vurige geschriften zijn pijlen op de bezuinigingen, de belastingen en ook op koning Willem II. In 1847 verhuisde hij naar de Halsteeg 22, de latere Damstraat. Hij overleed 7 oktober 1850 op 47-jarige leeftijd.
 
Bethaniënstraat 11 – Gezin Abraham van Loggem
Abraham van Loggem (1910) en Branca van Loggem – van der Kar (1917) woonden hier van augustus 1940 tot 15 maart 1941 met hun kinderen Joseph (1934), Betje (1935), Judith (1938) en Esther (1940). Abraham en Branca werden vermoord in Auschwitz in 1942, de vier kinderen werden vanuit het Apeldoornsche Bos naar Auschwitz gedeporteerd, waar zij op 25 januari 1943 werden vermoord.
 

Bethaniënstraat 24 – vleeschhouwerij Salomon Israël de Vries
De komst in 1889 van de ‘vleeschhouwerij’ van Salomon Israël de Vries was de volgende sinds vleeschhouwer F. Wegewijs zich hier in 1871 vestigde. In 1895 stond het pand te koop als ‘Winkelhuis waarin Vleeschhouwers-affaire met afzonderlijk verhuurde bovenwoningen’. Deze bovenwoningen waren voor een groot deel verhuurd aan Nederlands-Israelieten, zoals staat vermeld in het Bevolkingsregister 1874-1893.

Bethaniënstraat 31 – meubelmakerij Tobias Sjouwerman
Van 1906 tot 1907 waren hier en op het Weesperplein 13 de meubelwerkplaats en meubelstoffeerderij gevestigd van Tobias Sjouwerman (1886-Sobibor, 26 maart 1943), daarna was het bedrijf gevestigd op de Nieuwe Achtergracht 1b. Tobias was de zoon van Soesman Sjouwerman (1863-1913) en Hanna Vedder (1861-Sobibor, 26 maart 1943) en was op 14 augustus 1912 in Amsterdam getrouwd met Geertruida Polak (1892-Sobibor, 26 maart 1943). Tobias dreef eerst met broer Abraham de meubelfabriek, maar trad later als vertegenwoordiger in dienst bij een meubelfabrikant. Abraham vertrok nadien naar Antwerpen. Tobias verhuisde met zijn gezin in de loop van de tijd naar de P.C. Hooftstraat 4 in Haarlem. Hier verscheen op 30 mei 1940 een advertentie in het Haarlems Dagblad, waarin door hem enige kinderschoentjes en -jurkjes te koop werden aangeboden. Van Haarlem werden zij in de oorlog via Amsterdam en Westerbork naar Sobibor gedeporteerd. Hier werden Tobias, Geertruida en zoon Alex alle drie op 26 maart 1943 vermoord. Dochter Rosa heeft de oorlog overleefd.

Bethaniënstraat 35 – Michel Vleeschhouwer
Mischel Vleeschhouwer (Amsterdam, 22 december 1884 – Auschwitz, 6 maart 1944) heeft van 24 november 1913 tot het pand uitbrandde op 25 december 1921 met zijn gezin gewoond op Bethaniënstraat 35-1. Van 17 oktober 1922 tot 12 november 1925 woonde het gezin op de Bethaniënstraat 10hs. Op nummer 31 was op de begane grond omstreeks 1924 een ‘çredietmagazijn’ van Michel Vleeschhouwer gevestigd.
Michel was gehuwd met Anna Maria Schaap (1887 – 1964) en zij hadden de volgende kinderen: Michel (Amsterdam, 18 oktober 1907 – Nice, 30 mei 1980), Johannes Hendrikus (Amsterdam, 18 september 1910), Johanna Margaretha (Amsterdam, 30 september 1912), Jacob (Amsterdam, 18 september 1914 – Auschwitz, 31 juli 1944), Samuel (Amsterdam, 13 juli 1917 – Amsterdam, 20 maart 1987), Rosette Binvanieda (Amsterdam, 29 juli 1920 – Amsterdam, 10 maart 2000), Leendert (Amsterdam, 11 juli 1922 – Midden-Europa, 31 juli 1944). Daniël (Amsterdam, 18 januari 1926 – Midden-Europa, 31 juli 1944) en Anna Maria (Amsterdam, 1 oktober 1927 – Amsterdam, 2 maart 2002).

De brand
De brand die op 25 december 1921 in het pand uitbrak haalde verschillende kranten, waaronder de Delftsche Courant: Gisterenavond omstreeks half tien is brand ontstaan in de eerste verdieping van het perceel Bethaniënstraat 35 te Amsterdam, bewoond door het gezin Vleeschhouwer. Vader en moeder waren op visite gegaan in de Dijkstraat met het jongste kind, dat één jaar is. De zes andere kinderen, in leeftijd varieerende van 4 tot 14 jaar, waren thuis. Een neef van 22 jaar was komen oppassen. Wat de oorzaak van den brand was, viel uit de verwarde verhalen niet geheel met zekerheid af te leiden, maar het staat wel vast, dat een ledikant in de achterkamer op de eerste étage vuur heeft gevat. Waarschijnlijk waren de kinderen bezig met een brandende lucifer of petroleumlamp iets onder het bed te zoeken. Het vuur greep zeer snel om zich heen. In een oogwenk stond de achterkamer in lichterlaaie. Het kind van vier jaar lag al in bed in de brandende kamer, de anderen waren nog op. Zij wisten allen bijtijds de trappen af te komen. De neef nam het vierjarige kindje mee. De vlammen baanden zich een weg door de zoldering en tastten de tweede verdieping aan, waar de weduwe Dijkman met haar veertienjarig kind woont. Ook deze twee wisten ongedeerd op straat te komen.
Vanaf 10 mei 1938 woonde het gezin op de Swammerdamstraat 35hs.

Bethaniënstraat 35-1 – Levie Kroet
Op de eerste verdieping woonde koopman Levie Kroet (Amsterdam, 19 maart 1911), die op 29 maart 1933 was getrouwd met Johanna Jansen (geboren 14 maart 1915). Levie ventte blijkens zijn marktkaart consumptie-ijs en gebrande pinda’s uit. Hij werd vermoord in Auschwitz op 20 september 1942.

 

 

bron:
Frans Duivis en Simon van Blokland, Het Bethaniënblok van Amsterdam (Amsterdam 2016), nummer 24, nummer 35. Met vriendelijke toestemming per email d.d. 4 mei 2021.
Sjouwerman, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-01-1906, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 15-01-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871820:mpeg21:p004.
Bethaniënstraat 11, met dank aan Frans Duivis (email 26 juni 2024).
Frans Duivis, Bethaniënstraat 31 (email 22 juli 2024).
Brand Bethaniënstraat 35, “Delftsche courant”. Delft, 28-12-1921. Geraadpleegd op Delpher op 26-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB08:000073477:mpeg21:p002.
Michel Vleeschhouwer, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 868.

illustratie:
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank, Bethaniënstraat 8-24 van rechts naar links. Gezien naar Kloverniersburgwal 29 op de voorgrond rechts ingang Bethaniëndwarsstraat. J A Overbeek. mei 1958. 010122048032.
Sjouwerman, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-01-1906, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 15-01-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871820:mpeg21:p004.
Foto creditmagazijn, collectie B. Boon – van der Mark (email 25 april 2025), met dank.

gepubliceerd:
5 mei 2021

laatst bijgewerkt:
26 april 2025