Jacob Merkelbach was fotograaf. Hij stichtte op de vijfde verdieping van modehuis Hirsch op het Leidseplein Atelier J. Merkelbach. Daar fotografeerde hij vrijwel alle bekende Nederlanders uit de theaterwereld, schrijvers, kunstenaars, zakenwereld en de gegoede Amsterdamse burgerij, waaronder een zeer groot deel Joodse Amsterdammers. Daarbij foto’s van Abel Herzberg, André Hertzberger, Carel Daniël Asser en vele anderen. Zijn foto’s zijn uniek en van een bijzondere kwaliteit.
Jacob werd op 29 april 1877 geboren en was de zoon van Johannes Wilhelm Merkelbach en Maria Antonia van Schaik. Zijn ouders hadden een winkel aan de Nieuwendijk 57-59, waar voornamelijk technisch speelgoed verkocht werd, en een vuurwerkfabriekje in Amsterdam Noord.
Het vuurwerkfabriekje werd in de jaren negentig van de 19e eeuw omgebouwd tot een daglichtfilmstudio. Dit deed vader nadat hij in contact was gekomen met Lumiére. Financieel was dit niet rendabel en vader besloot in het geheel op de fotografie over te gaan. De zaak op de Nieuwendijk werd een belangrijk adres voor de verkoop van fotografische apparatuur. Boven de zaak opent de schoonzoon van vader, Machiel Laddé, een atelier.
In dit atelier gaat Jacob werken en blijft dat ongeveer 10 jaar doen. Hij leert daar het vak. In 1902 trouwt bij met Josephine Harmsen en op 21 april 1904 krijgen zij kun dochter Maria Antonia (Mies). Later gaat Mies in het fotoatelier werken.
In 1913 wordt het eigen atelier geopend op Leidseplein 29, op de 5e verdieping van Hirsch. In 1924 komt Mies in het atelier werken nadat ze de opleiding aan de Dagteken- en Kunstambachtschool voor Meisjes in Amsterdam gevolgd heeft. Haar werk in het atelier bestaat uit het retoucheren, vergroten en afdrukken van de foto’s.
In 1932 komt Lambertus J. M. Rosenboom (15 februari 1905, roepnaam Bobby) in het bedrijf werken. Mies trouwt met hem in 1939.
Op 6 februari 1942 overlijdt Jacob Merkelbach. Zijn dochter Mies zet het bedrijf voort, haar man Bobby wordt in 1941 gearresteerd en blijft de rest van de oorlog in Duitse gevangenschap. Mies maakt in deze periode illegale pasfoto’s in het atelier, terwijl de bezetter regelmatig over de vloer komt vanwege het luchtafweergeschut op het dak van Hirsch & Cie.
In 1948 krijgt Atelier Merkelbach de eervolle opdracht om portretfoto’s van Koningin Wilhelmina te maken, een van de foto’s wordt het staatsieportret van de Koningin.
In de jaren vijftig loopt de belangstelling voor de portretfotografie terug. Fotografie wordt bereikbaar voor de consument door de steeds goedkoper wordende toestellen. Dit treft ook Atelier Merkelbach. In 1969 wordt het bedrijf, op 29 april – de geboortedag van Jacob Merkelbach – opgeheven. Er zijn 150.000 glasnegatieven van een uitzonderlijk historische waarde. Deze werden geschonken aan de gemeente Amsterdam.
Een aardig deel van het werk van Atelier Merkelbach is te zien op de website van het geheugen van Nederland.
bron:
scherptediepte.nl
laatst bijgewerkt:
15 september 2019