De Lange Niezel, met in het verlengde de Korte Niezel, is een smalle straat in het wallengebied in Amsterdam-Centrum. De straat loopt van de Warmoesstraat in het westen naar de Oudezijds Voorburgwal in het oosten en loopt vandaar verder als de Korte Niezel naar de Oudezijds Achterburgwal.
In de straat bevinden zich 17 rijksmonumenten. Verder bevinden zich in beide straten, naast woningen, hoofdzakelijk sekswinkels, gokhallen, horeca en er wordt raamprostitutie bedreven. In de 16e eeuw de straat een voorname straat was met de grootste huizen waar de rijkste burgers van Amsterdam woonden, samen met de Warmoesstraat. Met de aanleg van de Herengracht en andere nieuwe grachten in de 17e eeuw verhuisden zij daarheen en werd de straat minder voornaam.
De naam van de straat is een verbastering van liesdel, een del of dal waar Lies groeit. Oorspronkelijk was het gebied een moerassig land dat lag ten noorden van de hogere grond waar de Oude Kerk was gebouwd. Na 1350 werd die gebied opgehoogd en verscheen er bebouwing. Op de plaats van de latere straat bleef de naam Liesdel voortleven maar verbasterde eerst tot Niesdel en daarna tot Niezel. In de zestiende eeuw werd de straat naar de Oudezijds Voorburgwal verlengd naar de Oudezijds Achterburgwal. Deze verlenging kreeg hierbij de naam Korte Niezel terwijl het oorspronkelijke Niezel de naam Lange Niezel kreeg. De brug die beide Niezels met elkaar verbindt heeft een onverbasterde naam en wordt de Liesdelsluis genoemd. In de Middeleeuwen heette de straat overigens de Sint Geertruydenstraat. In dit korte straatje woonde door de eeuwen heen ook Joodse ondernemers en hun gezinnen, van de vijf joodse gezinnen die er vlak voor de oorlog woonden, overleefde vrijwel niemand de oorlog
De Joodse sporen op de Lange Niezel
Lange Niezel 7 – A. M. Lewijt
Bij A. M. Lewijt konden bestellingen voor matses voor Pesach die bij S. B. Snatager gebakken werden, geplaatst worden in 1870. Abraham Mozes Lewijt (Gouda, 15 maart 1828) woonde hier met zijn vrouw Betje Schrijver (IJsselstein, 23 december 1839).
Lange Niezel 9 – D. Schijffelen in petten
D. Schijffelen had op dit adres een fabriek in petten in 1880. David Schijffelen (Amsterdam, 7 oktober 1843) adverteerde in het NIW.
Lange Niezel 9 – slagerij Van Praag
Van 1912 tot 1943 was de Joodse slagerij Van Praag op dit adres gevestigd.
Lange Niezel 10 – Simon van der Heim
Op 22 juli 1899 werd Simon van der Heim (Amsterdam, – Sobibor, ) Bar Mitswah (kerkelijk meerderjarig). Zijn ouders, Jozef Meijer van der Heim (Lekkerkerk, – Amsterdam, en Sophia van der Heim – Spier (Rotterdam, – Amsterdam, ) plaatsen een advertentie in het NIW. De receptie werd op dit adres gehouden.
Lange Niezel 12 – Premsela, in goud en zilver
Hierr zat deze goud- en zilversmit. Premsela emigreerde in 1939 naar de Verenigde Staten.
Lange Niezel 22 – kapper S. van der Stempel
S. van der Stempel had op dit adres tot juli 1877 een kapperszaak die toen verhuisd werd naar Amstelstraat 25.
Lange Niezel 25 – magazijn W. J. Engels
Op donderdag 12 april 1881 opende W. J. Engels op dit adres zijn magazijn van galanterieën, bijouterieën, pendules, spiegels, schilderijen enz. Dit was te lezen in het NIW.
Lange Niezel 25 – Van Crevel & De Vries
In september 1912 werd de eerste advertentie geplaatst in het NIW van Van Crevel & De Vries in slagersbenodigdheden en weegwerktuigen. De zaak zat vanaf 1911. In 1940 woonden hier Abraham van Crevel (Rhenen, – Sobibor, ), zijn vrouw Mietje Visjager (Amsterdam, – Sobibor, ) en hun dochter Suze (Amsterdam, – Sobibor, ).
Lange Niezel 26 – Davidson
In 1904 zocht N M Davidson, slager, een slagersknecht.
De zaak was van Nathan Davidson (Beverwijk, 26 augustus 1877). Hij was gehuwd met Maria van Leeuwen (Den Haag, 26 april 1876). Na ca. 1910 zat de zaak op Lange Niezel 9.
Lange Niezel 28 – Vleeshouwerij Fonteijn
In 1914 werd op dit adres de slagerij van G Fonteijn gevestigd.
bron:
Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874 – 1893, A M Lewijt
“Advertentie Lewijt”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 29-01-1875. Geraadpleegd op Delpher op 05-10-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872930:mpeg21:a0020
“Advertentie Stempel”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 06-07-1877. Geraadpleegd op Delpher op 05-10-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872385:mpeg21:a0008
“Advertentie Schijffelen”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 17-09-1880. Geraadpleegd op Delpher op 05-10-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860711:mpeg21:a0010
“Advertentie Engels”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-04-1881. Geraadpleegd op Delpher op 05-10-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860740:mpeg21:a0012
“Familiebericht Van der Heim”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 21-07-1899. Geraadpleegd op Delpher op 05-10-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874244:mpeg21:a0026
www.joodsmonument.nl, lemmata Simon van der Heim (geraadpleegd 5 oktober 2018)
“Advertentie Davidson”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 09-09-1904. Geraadpleegd op Delpher op 05-10-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871750:mpeg21:a0071
“Advertentie Davidson”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 22-09-1911. Geraadpleegd op Delpher op 05-10-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859347:mpeg21:a0025
“Advertentie Crevel Vries”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 11-09-1912. Geraadpleegd op Delpher op 05-10-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860223:mpeg21:a0027
“Advertentie Fonteijn”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 18-09-1914. Geraadpleegd op Delpher op 05-10-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859531:mpeg21:a0033
www.joodsmonument.nl, lemmata familie Van Crevel
www.wikipedia.nl, algemene informatie Niezel (geraadpleegd 5 oktober 2018)
Joosje Lakmaker, Dossier Lange Niezel, Hoe een Wallenstraatje veranderde in Ons Amsterdam, september 2009
illustratie:
“Advertentie Schijffelen”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 17-09-1880. Geraadpleegd op Delpher op 05-10-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860711:mpeg21:a0010
“Advertentie Engels”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-04-1881. Geraadpleegd op Delpher op 05-10-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860740:mpeg21:a0012
“Advertentie Davidson”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 09-09-1904. Geraadpleegd op Delpher op 05-10-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871750:mpeg21:a0071
“Advertentie Crevel Vries”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 11-09-1912. Geraadpleegd op Delpher op 05-10-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860223:mpeg21:a0027
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Lange Niezel 13-15-17 enz. (v.l.n.r.), Gezien naar Oudezijds Voorburgwal. oktober 1955. 010009001109
laatst bijgewerkt:
27 oktober 2020