Lloydhotel

Op 22 en 23 februari 1941 vonden in de Jodenbuurt in Amsterdam, rondom en op het Waterlooplein, de eerste razzia’s plaats. Tijdens een razzia worden de Joden van straat geplukt en uit hun huizen gesleept om weggevoerd te worden. Dat gebeurde toen ook. Jongens en mannen werden van hun fiets geslagen of van de trap geschopt, kleine kinderen uit de armen van hun vaders gerukt e.d.

Willem Kraan en Piet Nak, die dit zagen, vonden dat dit niet kon en dat er iets tegen gedaan moest worden. Op 24 februari was er een illegale bijeenkomst op de Noordermarkt en daar werd opgeroepen om te staken.
De staking begon op 25 februari bij de gemeentelijke diensten in Amsterdam, zoals de tram en bij scheepswerven en bedrijven. Van de gemeenteambtenaren staakten 44%.
De bezetter was zeer verrast door deze actie. Nergens in Europa was de niet-Joodse bevolking opgekomen voor de Joodse landgenoten. Men sloeg al snel deze staking hard neer. De bezetter postte zwaarbewapend op elke straathoek en er werd met scherp geschoten op de stakers. Stakers werden ook gearresteerd.

De arrestaties gingen hardhandig. Veel stakers werden op hun werk gearresteerd en in geblindeerde wagens afgevoerd. De Duitsers hadden het Lloyd Hotel inderhaast ingericht als gevangenis. Dit gebouw werd gekozen omdat het geïsoleerd lag, grote groepen kon herbergen en er een grote keuken was.

Binnen het Lloyd was het geen prettige tijd voor de gevangenen. Ze moesten door het hotel rennen, eindeloos trap op en trap af tot ze bekaf waren. De Joodse gevangen moesten doorgaan als de niet-Joodse mochten rusten. Ze moesten “Hüpfen”, als een kikker sprongetjes maken. De verhoren waren eveneens keihard. Piet Nak, een van de eersten die verhoord werd, kwam terug met dikke lippen en gezwollen ogen. De gevangenen moesten zichzelf vernederen. De verhoren duurden een week. Daarna vermindert het martelen en werd er alleen nog gemarcheerd. Uiteindelijk worden op 17 maart de meeste gevangenen vrijgelaten op vier na, die naar het Huis van Bewaring op de Weteringschans gingen en later naar de Strafgevangenis in Scheveningen.
De ervaringen van Piet Nak staan hier:

Piet Nak (1906 – 1996), communist en werkzaam bij de gemeentelijke reinigingsdienst, leidde de bijeenkomst op de Noordermarkt in Amsterdam op maandagavond 24 februari 1941 waar tot staking werd besloten. In zijn getuigenis aan het RIOD (nu NIOD) vertelt hij dat hij een van de mensen is geweest die in het Lloyd Hotel door de SS zijn verhoord. Niet omdat ze wisten dat hij aangezet had tot de staking maar omdat hij iemand vermoord zou hebben.

“Ze hebben me daar met ploertendoders, met koppelriemen geslagen dat werkelijk het bloed uit mijn neus, mijn oren en overal uitkwam. Ik was bont en blauw geslagen aan het eind. En dan moest ik boven op een tafel gaan staan en in de rondte draaien en maar schreeuwen: “Ik ben een moordenaar, ik ben een moordenaar.” Die mensen die gearresteerd waren van Sociale Zaken moesten erom heen lopen. Die liepen dan de ene kant op, die moesten schreeuwen “Wij mogen niet meer staken, wij mogen niet meer staken!” De Jodenmensen (daar was dr. De Miranda bij en mijnheer Cardozo, een diamanthandelaar, en vele anderen) die moesten weer de andere kant op lopen en weer schreeuwen: “Wij Joden zijn de grootste verraders!” Daar weer omheen liepen de andere kant op weer mensen en die moesten schreeuwen: “Wij mogen geen vlugschriften meer verspreiden!” Daaromheen liepen weer mensen die waren communisten en die moesten schreeuwen: “Wij zijn communisten, wij zijn communisten!”
Het is verschrikkelijk geweest. Ik heb daar mensen gezien die moesten liggen op hun handen, die kregen een trap op hun achterhoofd, met hun neus moesten ze maar steeds naar de grond doorbuigen, het bloed liep die mensen uit de neus, er lag een plas bloed voor ze, bij zes man, ze hebben alle zes die plas bloed met de tong op moeten likken.“

Na de oorlog was het Lloyd Hotel een jeugdgevangenis en daarna hebben kunstenaars er hun ateliers gehad. In 2001 werd het gebouw op de Monumentenlijst geplaatst. Daarna schreef de Gemeente Amsterdam een prijsvraag uit, die gewonnen werd door vier initiatiefnemers waarna dit gebouw rigoureus verbouwd werd door het architectenbureau MVRDV. Het gebouw werd letterlijk doorgebroken om de geschiedenis te doorbreken. In 2004 werd het heropend en werd een hotel met kamers van 1 tot 5 sterren en tot ca. 2018 een Culturele Ambassade. Na decennia van moeizame geschiedenis huisvest dit gebouw een succesvol en uniek bedrijf. Het unieke concept van dit hotel en de bijzondere plaats die het had in Amsterdam kon behouden blijven tot de verbouwing van december 2021 – maart 2023; het bedrijf was inmiddels verkocht. Rond maart 2023 zal het hotel weer worden heropend en de unieke verbouwing door MVRDV zal niet meer zichtbaar zijn. Het is de vraag of de sociale activiteiten en het respect voor de geschiedenis wederom een plaats zullen krijgen.