Louis Hartlooper werd op 18 maart 1864 in Amsterdam geboren als zoon van Grietje Vleeschhouwer (Amsterdam, 18 november 1840) en Salomon Jacob Hartlooper (Amsterdam, 4 augustus 1821 – Arnhem, 23 juli 1895) en werd in eerste instantie opgeleid tot diamantslijper. Dit veranderde toen hij ‘artist’ werd. Hij werd al bekend tijdens de beginperiode van de ‘stomme’ film, hij was explicateur. Een explicateur verzorgde het commentaar bij de beelden.
De switch die Louis maakte, werd mede ingegeven door de moeilijke perioden waarin de diamantindustrie aan het einde van de negentiende en begin van de twintigste eeuw verkeerde. Louis bleek talent te hebben, en maakte er gebruik van. Hij werd een populair acteur.
Louis verloofde zich in het begin van mei 1887 met Sara Mullem (Rotterdam, 14 juli 1864 – 25 december 1904) en trouwde met haar op 18 mei 1887. Ze kregen de volgende kinderen: Tobias (Amsterdam, 14 januari 1890) en Elisabeth (Amsterdam, 8 november 1891).
Rond de tijd dat Louis trouwde met Sara begon ook zijn carrière als artiest. Op 12 mei 1887 trad Louis op in ‘De Geelvinck’ op de Keizersgracht in Amsterdam waar een soiree werd gegeven. Louis trad op in de eenakter ‘De Huiselijke Twist’. Louis werkte tevens mee aan benefietvoorstellingen zoals op 14 december 1899 voor een weduwe met vijf jeugdige kinderen, waar hij in Lokaal Plancius optrad, samen met J. A. Presburg, en er verschillende liederen zong.
Louis was alleen zanger, hij begon zich steeds meer te profileren als komiek. Voor de jonge-dames vereniging ‘Eendracht en Vermaak’ trad hij op 23 mei 1891 op in Plancius, en werd een ‘beminde Hollandse komiek’ genoemd.
In 1893 was er sprake van een reizend komedianten-gezelschap waar Louis de directeur van was.
Op 3 februari 1894 trad Louis weer op in Plancius bij een voorstelling voor Jozeph Frankfort, de Hollandse coupletzanger. Toen bleek ook zijn vrouw Sara mee te werken aan de voorstelling.
Het talent van Louis blijkt nog uitgebreider te zijn wanneer in een advertentie uit 1897 blijkt dat hij het toneelstuk ‘De Orgeldraaister’ bewerkte naar aanleiding van het originele werk van Xavier de Montepin. Het stuk werd op 6, 7, 8 en 10 maart 1897 opgevoerd in de Schouwburg aan de Plantage Franschelaan (Henri Polaklaan). In april 1897 werd het opvoeringsrecht van het stuk aangekocht voor Charles de la Mar en B. Barendse. Louis zat niet stil en schreef of bewerkte nieuwe stukken, zoals in 1899 ‘De Hertog van Kandos of De Wraak van een Dierentemster’, in 1900 ‘Gier-Wally’, ‘Twee Moeders’ in 1901, ‘De Veroordeelde’ in 1901, ‘De voorstander van de leerplichtwet’ in 1903 en ‘De Kuipersleerling’ in 1906.
Louis woonde op verschillende locaties in Nederland, zoals de Raamstraat in Rotterdam en in 1902 op de Lange Torenstraat 26 in Rotterdam.
Rond 1905 is er sprake van het beëindigen van zijn loopbaan op het toneel. Sara, zijn vrouw, was in december 1904 overleden en wellicht was dit een van de factoren om een draai te geven aan zijn werkzame leven. Er werden afscheidsvoorstellingen en ere-avonden georganiseerd. Op 14 september 1906 blijkt de laatste afscheidsvoorstelling in het ‘Klein Scala’ in de Wagenstraat in Den Haag gehouden te worden.
Op 26 september 1906 verscheen de eerste advertentie voor een voorstelling van een ‘stomme’ film, in zaal Diligentia op het Lange Voorhout in Den Haag, waar Louis als explicateur werd genoemd. In opeenvolgende advertenties werd Louis ‘oud toneelspeler’ genoemd maar in december 1906 bleek hij in Schouwburg Stoel en Spree op de Plantage Franschelaan (Henri Polkalaan) toch weer te acteren in het stuk ‘De Orgeldraaister’.
In 1910 herdacht Louis zijn 25-jarig jubileum als artiest. Dat vierde hij in bioscoop-salon Vreeburg in Utrecht. In deze bioscoop werd hij vanaf 18 september 1909 de vaste explicateur, later was hij dat in het Rembrandt-bioscoop Theater in Utrecht. Verder richtte Louis zich tevens op Joods Nederland. Dat is onder andere te zien door zijn medewerking aan een propaganda avond van de godsdienstige zangvereniging ‘Thoudo wezimro’ in maart 1912 waar Louis zijn medewerking aan verleende. In 1913 werd Louis de eerste voorzitter van de in Utrecht opgerichte Nederlandse Bond van Bioscoop-explicateurs.
In 1914 werd Louis als een gevierde explicateur geëerd. Er werd in het krantenartikel gemeld waaraan een goede explicateur moest voldoen: goed Nederlands spreken, in de stemming van het getoonde kunnen spreken, daarmee half toneel kunnen spelen en Louis werd tot een van de beste explicateurs geroemd.
Louis overleed in Utrecht op 28 mei 1922. Het bericht verscheen in kranten in geheel Nederland.
Trivia
Naamgenoot Louis Hartlooper was toneeldirecteur en regisseur van het Salon des Varietes in Amsterdam. Hij overleed op 26 mei 1869.
Sinds 2004 Louis Hartlooper Complex in Utrecht (particulier film en cultuurcentrum)
bron:
Stadsarchief Amsterdam, Overgenomen delen, archiefnummer 5416, inventarisnummer 44.
Geboortedatum Louis, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2096
Ondertrouw, Familiebericht. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 06-05-1887, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000558003:mpeg21:p00002.
Sara Mullem, Familiebericht. “De courant”. Amsterdam; Amsterdam, 30-12-1904, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000964151:mpeg21:p00004.
weduwe, KUNST.. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 03-01-1890, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000559091:mpeg21:p00002.
Database Joods Biografisch Woordenboek, Hartlooper, Louis, http://www.jodeninnederland.nl/id/P-5394 (geraadpleegd 13 september 2022).
Louis Hartlooper, Familiebericht. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 01-06-1869, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010097620:mpeg21:p003.
De Huiselijke Twist, Binnenland.. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 06-05-1887, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000558003:mpeg21:p00002.
Huwelijk, Familiebericht. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 20-05-1887, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000558005:mpeg21:p00002.
Jonge-dames vereniging, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 15-05-1891, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000561006:mpeg21:p00002.
Komediantengezelschap, KUNST en LETTEREN. Tourniaire.. “Haagsche courant”. ‘s-Gravenhage, 27-02-1893. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB04:000123777:mpeg21:p009.
Heer en mevrouw Hartlooper, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 02-02-1894, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000566072:mpeg21:p00006.
De Orgeldraaister, Advertentie. “Het volksdagblad”. Amsterdam, 06-03-1897, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000034132:mpeg21:p00004.
De la Mar, Tooneel.. “De Telegraaf”. Amsterdam, 16-04-1897, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110540635:mpeg21:p002.
De Hertog van Kandos, Advertentie. “De courant”. Amsterdam; Amsterdam, 17-06-1899, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000949077:mpeg21:p00004.
Gier-Wally, Advertentie. “Het volksdagblad”. Amsterdam, 26-02-1900, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000037117:mpeg21:p00004.
Twee moeders, Advertentie. “Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij”. Amsterdam, 24-04-1901, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011126070:mpeg21:p004.
De Veroordeelde, Stadsnieuws.. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 22-10-1901, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010179113:mpeg21:p001.
Torenstraat, Advertentie. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 02-01-1902, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010178261:mpeg21:p011.
De voorstander van de leerplichtwet, Nieuwsberichten.. “Nieuwe Vlaardingsche courant”. Vlaardingen, 07-02-1903. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMSAVL02:000486019:mpeg21:p00006.
Ere-avond, Advertentie. “Haagsche courant”. ‘s-Gravenhage, 03-04-1906. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB04:000128780:mpeg21:p012.
Kuipersleerling, Advertentie. “Haagsche courant”. ‘s-Gravenhage, 18-07-1906. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB04:000129743:mpeg21:p008.
Klein Scala, Physionomie van Sen Haag.. “Land en volk”. Den Haag, 22-09-1906. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB12:000186072:mpeg21:p00005.
Dilegentia, Advertentie. “Haagsche courant”. ‘s-Gravenhage, 27-09-1906. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB04:000129925:mpeg21:p008.
jubileum, KUNSTEN EN WETENSCHAPPER. “De courant”. Amsterdam; Amsterdam, 19-01-1910, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:003531044:mpeg21:p00002.
18 september 1909, Bioscoop Vreeburg.. “Het Centrum”. Utrecht, 19-09-1911, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010003733:mpeg21:p006.
Thoudo Wezimro, NED. ISBAEL. ABMBESTUUR.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 15-03-1912, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859372:mpeg21:p009.
Louis Hartlooper, de gevierde Explicateur.. “Het nieuws van den dag : kleine courant”. Amsterdam, 24-07-1914, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010109545:mpeg21:p003
illustratie:
Ondertrouw, Familiebericht. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 06-05-1887, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000558003:mpeg21:p00002.
Jonge-dames vereniging, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 15-05-1891, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000561006:mpeg21:p00002.
Heer en mevrouw Hartlooper, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 02-02-1894, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000566072:mpeg21:p00006.
Torenstraat, Advertentie. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 02-01-1902, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 13-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010178261:mpeg21:p011.
gepubliceerd:
13 september 2022
laatst bijgewerkt:
13 september 2022