De Nieuwe Spiegelstraat loopt uit in de Spiegelgracht. Maar waar is dan de ‘oude’ Spiegelstraat? Deze is niet in de buurt maar bij de 9 straatjes. De Nieuwe Spiegelstraat heeft een Joodse geschiedenis.
Nieuwe Spiegelstraat 6-8 – Lippmann-Rosenthal Bank
De vestiging van de echte Lippmann-Rosenthal Bank, dus niet de roofbank van de nazi’s met dezelfde naam (LiRobank), was op dit adres. Hoe sterk de relatie was tussen deze bank en de Sophie Rosenthal Bewaarschool bewijst de advertentie uit 1919.
Nieuwe Spiegelstraat 32 – Eerste Nederlandse Verzendhuis H. Toepoel
Het ‘Eerst Nederlandse Verzendhuis’ van Hendrik Christoffel Toepoel (Amsterdam, 11 november 1870) was in 1918 op dit adres gevestigd. Ze adverteerden toen met brandstoffen in het Nieuw Israëlietisch Weekblad.
Nieuwe Spiegelstraat 37 – Zadok Marcus van Praag
Zadok (Sadok) Marcus van Praag (Den Helder, – Amsterdam, ) was antiquair en de eerste advertentie van zijn zaak op dit adres is uit 1937. De zaak was er tot in het begin van de jaren veertig gevestigd. Zadok was gehuwd met Lena Zadick (Den Bosch, – Sobibor, ). In februari 1941 woonde het echtpaar op de Biesboschstraat 27hs.
Lena werd op 18 mei 1943 in Westerbork geregistreerd en ging op transport naar Sobibor op 20 juli 1943. Op 19 juli 1943 deed Lena bij de Joodse Raad een verzoek om volgens een afstammingsonderzoek aan te tonen dat ze niet gedeporteerd hoefde te worden. Deze stukken werden telefonisch aangekondigd. Op 27 juli 1943 is vermeld dat de stukken retour waren gekomen en ‘verdere stappen hebben geen doel’. Lena was vier dagen daarvoor vermoord.
Nieuwe Spiegelstraat 37boven – Arno Friedmann
Arno Friedmann (Breslau, – Auschwitz, ) woonde op dit adres vanaf juli 1940. Hij was gescheiden en ontsnapte op 23 augustus 1943 uit Kamp Westerbork. Op 20 januari 1944 werd hij weer opgepakt en teruggebracht naar Westerbork. Vervolgens ging hij op 25 januari 1944 op transport naar Auschwitz.
Nieuwe Spiegelstraat 38 – boekhandel H. C.Reinders
Boekhandel H. C. Reinders was op dit adres gevestigd in 1892. Het bemiddelde via advertenties tussen diamantslijperijen en diamantslijpers.
Nieuwe Spiegelstraat 39-3 – Bertha Nathans
Huishoudster Bertha Nathans (Vries, – Auschwitz, ) woonde op dit adres.
Nieuwe Spiegelstraat 42-2 – gezin Van West
Op dit adres woonde Barend van West (Amsterdam, – Monowitz, ), en zijn vrouw Betje Lelie (Amsterdam, – Auschwitz, ). Zij waren de uitbaters van de bloemenzaak op nummer 44. Barend en Betje hadden vier kinderen, Salomon (Amsterdam, – Auschwitz, ), Selma (Amsterdam, 9 december 1910 – Amsterdam, 2 november 1912), Selma Lea (Amsterdam, – Nieuwkoop, ) en Vogelina (Amsterdam, – Auschwitz, ).
Nieuwe Spiegelstraat 44 – bloemenwinkel Van West
Het echtpaar Barend van West en Betje Lelie (zie nummer 42-2) waren de uitbaters van deze zaak.
Nieuwe Spiegelstraat 49 – antiquair Van Messel
Hier was in 1942 de antiekzaak van Jacob van Messel (Leeuwarden, – Auschwitz, ). Hij had een relatie met Helena Kanis (Den Haag, – Amsterdam, ), een Joods verzetsstrijder.
Nieuwe Spiegelstraat 61 – Kunstnijverheid
De zaak “Kunstnijverheid” van Henny van Gelder werd in 1915 op dit adres gevestigd
bron:
“Advertentie diamantslijpers”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-05-1892. Geraadpleegd op Delpher op 25-11-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010861083:mpeg21:a0010
“Advertentie Kunstnijverheid”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 07-05-1915. Geraadpleegd op Delpher op 25-11-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859564:mpeg21:a0032
“Advertentie Toepoel”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 07-05-1915. Geraadpleegd op Delpher op 25-11-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859564:mpeg21:a0032
“Advertentie bewaarschool”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-07-1919. Geraadpleegd op Delpher op 25-11-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859738:mpeg21:a0021
www.joodsmonument.nl, lemmata Van Messel, Van West, Nathans, Friedmann (geraadpleegd 25 november 2018)
Stadsarchief Amsterdam, gezinskaart gezin Van West
“Advertentie Van Praag”. “De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad”. ‘s-Hertogenbosch, 1937/09/29 00:00:00, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 14-04-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010539564:mpeg21:p001
kaart Joodse Raad Lena van Praag – Zadick via Arolsen Archieves, 130358153
kaart Joodse Raad Lena Zadick van Arolsen Archives 130404368
Stadsarchief Amsterdam, Arno Friedmann, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 250
illustraties:
“Advertentie diamantslijpers”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-05-1892. Geraadpleegd op Delpher op 25-11-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010861083:mpeg21:a0010
“Advertentie bewaarschool”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-07-1919. Geraadpleegd op Delpher op 25-11-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859738:mpeg21:a0021
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. De Nieuwe Spiegelstraat gezien in noordoostelijke richting naar de Kerkstraat, met links de zijgevel van Prinsengracht 807 en Nieuwe Spiegelstraat 74, 72, 70 en lager (v.l.n.r.). Rechts: Nieuwe Spiegelstraat 67, 65, 63 en lager (v.r.n.l.). Ca. 1900. OSIM00001003803
“Advertentie Van Praag”. “De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad”. ‘s-Hertogenbosch, 1937/09/29 00:00:00, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 14-04-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010539564:mpeg21:p001
gepubliceerd:
24 november 2018
laatst bijgewerkt:
14 april 2021