Mijn oma, Hinde Beile Stein-Erber, woonde na de oorlog, samen met mijn moeder boven de sjoel aan de Nieuwe Kerkstraat 149 in Amsterdam.
Geboren in Polen (Kolo) is mijn oma, voor de oorlog nog, met haar gezin naar Duisburg in Duitsland gevlucht. Mijn moeder, als jongste van vijf kinderen, is daar geboren.
De Kristallnacht markeerde het begin van een ingewikkelde vluchtroute waarbij het gezin met vijf kinderen, uit elkaar is gedreven, deels in doorgangskamp Westerbork terecht kwam, en vandaar werd getransporteerd naar de concentratie- en vernietigingskampen.
Mijn oma verloor haar man en twee zonen in de oorlog. Samen met mijn moeder kwam zij vanuit Theresienstadt, met Russisch transport, naar Amsterdam, waar zij woonruimte kregen aangeboden boven de sjoel aan de Nieuwe Kerkstraat 149. Mijn oma bleef daar wonen tot het pand onbewoonbaar werd verklaard, dat moet ergens in de zeventiger jaren zijn geweest.
Ik herinner mij het huis van mijn oma zo goed! Als we aanbelden, schoof ze het raam omhoog en gooide de huissleutel (in een kussentje verstopt) naar beneden op straat. Zo konden we de voordeur openen. Mijn zus en ik renden dan door de lange gang, langs de sjoel, een nauwe trap op naar boven. Wij ploften op het ledikant, waar altijd zo’n heerlijk donzen dekbed lag. Oma vond dat nooit leuk…..zij verbood het ons telkens weer, maar het hoog opgeschudde dons was onweerstaanbaar!
Een lach op haar gezicht zagen wij bijna nooit. Telkens als we vroegen: “hoe gaat het oma?“, antwoordde zij “Dreckig”.
En wij begrepen wel waarom…..
De synagoge laat weten dat in de jaren zeventig de woning niet onbewoonbaar werd verklaard, maar dat er toen voorbereidingen werden getroffen voor de restauratie van het pand die later in dat decennium met overheidssteun plaats vond.
Hinde Stein Erber (volgens de persoonskaart in het stadsarchief Hinda Bajla Erber, Kolo, 11 juli 1895 – Amsterdam, 27 april 1975) werd volgens de woningkaart in het stadsarchief op 4 juni 1946 ingeschreven op de Nieuwe Kerkstraat 149. Volgens haar persoonskaart was dit op 4 juni 1947 en woonde zij na terugkeer uit de kampen eerst op het Weesperplein 1 – de Joodse Invalide. Deze instelling werd gebruikt voor de opvang van teruggekeerden uit de kampen.
Hinde was de dochter van Szymon Erber (Kolo, 1870) en Mirel Chai Lagodszinska (Blaszki, 18 september 1871) en zij trouwde op 4 maart 1898 in Kolo met Moses Stein (Blaszki, 4 maart 1898 – Dachau, 23 december 1944). Het echtpaar kreeg vijf kinderen, maar alleen twee dochters, Regina (Gina) (Duisburg, 25 september 1925 – overleefde de oorlog en emigreerde naar Israël) en Gertrud (Duisburg, 23 november 1928) staan op de persoonskaart van Hinde. Verder hadden Hinde en Moses een zoon Simon Wolf (Kalo, 25 december 1919), die rond 1939 vanuit Hellevoetsluis per schip naar het Britse Mandaatgebied Palestina ging. Hij zwom daar aan land omdat de Engelsen geen Joodse vluchtelingen toelieten. Hinde ging na de oorlog vaak naar Haifa waar haar oudste zoon (hij was de enige van de kinderen die in Kolo, Polen, geboren was) woonde en een gezin stichtte. De andere twee zoons waren Bernard (Benno) (Duisburg, 15 juni 1923 – Auschwitz, 31 maart 1944) en Hermann Chaïm Aäron (Duisburg, 1 januari 1921 – Dachau, 11 februari 1944).
Hinde bleef op dit adres wonen tot zij op 13 juli 1972 werd ingeschreven op de Plantage Middenlaan 48, het Joodse bejaardenhuis Beth Menoucha / Beth Shalom.
Aanvulling 26 oktober 2019
Oma Stein wordt herinnerend in het boek Wolf en Ryfka, kroniek van een Joodse familie van Willy Lindwer. Ze was de beheerder van de sjoel en sprak Jiddisj.
Bron:
bijdrage van Elisabeth Eyl (augustus 2017)
stadsarchief Amsterdam, woningkaart Nieuwe Kerkstraat 149
stadsarchief Amsterdam, persoonskaart Hinda Bajla Erber
www.dokin.nl, lemma Bernard Stein (geraadpleegd 12 augustus 2017)
Willy Lindwer, Wolf en Ryfka, kroniek van een Joodse familie (Amsterdam 2019) 78 – 79.
foto:
Kerkstraat 149 © joodsamsterdam.nl
laatst bijgewerkt:
2 december 2020