De Pretoriusstraat is een straat in de Transvaalbuurt in Amsterdam-Oost. Tot 1896 behoorde het gebied waar deze straat ligt tot de gemeente Nieuwer-Amstel. De Grensstraat herinnert daaraan, de straat lag op de grens tussen de twee gemeenten. In 1896 werd dit gebied door Amsterdam geannexeerd. De bouw van deze buurt begin in de periode 1910 – 1920 en vond gelijktijdig plaats met de sanering van de traditionele Jodenbuurt rond de Valkenburgerstraat en het Waterlooplein. Veel van de bewoners van die buurt vonden hier een nieuwe woning, nu met stromend water maar de sfeer van de oude buurt werd vaak gemist. Rond 1940 was ca. 70% van de Transvaalbuurt Joods. Voor de bebouwing van de buurt heeft het bouwfonds Handwerkers Vriendenkring, een Joodse instelling, een grote rol gespeeld.
Pretoriusstraat 5 – slagerij J. Polak
De fijne vleeswaren van J. Marcus waren in 1921 ook verkrijgbaar bij J. Polak, volgens een advertentie.
Pretoriusstraat 14 – Martijn Cohen
In 1917 had Martijn (Meijer Jacobus Marinus) Cohen (Assen, 29 april 1880 – Auschwitz, 17 september 1943) op dit adres zijn kleermakerij. Martijn was gehuwd met Bertha Bachrach (Rheden, – Auschwitz, ) en zij hadden drie kinderen; leraar middelbaar onderwijs Hartog (Amsterdam, – Auschwitz, ), Carolina Juliana (Amsterdam, – Sobibor, ) en Emma Betsij (Amsterdam, – Auschwitz, ).
Pretoriusstraat 28-2 – gezin Paur
In 1928 verhuisde het gezin Paur van Hofmeyrstraat 3-1 naar dit adres.
Pretoriusstraat 33 – kruidenier H. Kater
De zaak in Koloniale-, Grutters- en Comestibleswaren van H. Kater was op dit adres gevestigd in 1925. De zaak stond op naam van Coenraad Heiman Kater (Weesp, 19 juli 1893 – Amsterdam, 30 mei 1973). In het begin van de oorlog woonde Coenraad en zijn vrouw Katharina Margaretha Kalhorn (Rotterdam, 19 september 1896 – Amstelveen, 21 november 1981), met wie hij in 1930 trouwde, op de Koninginneweg 44b in Amsterdam.
Pretoriusstraat 57 – Dr. Ben Sajet
Op dit adres woonde in het begin van de vorige eeuw Dr. Ben Sajet.
Pretoriusstraat 57 – Dr. Bernard Trompetter
Op dit adres woonde in het begin van de vorige eeuw Dr. Bernard Trompetter.
Pretoriusstraat 77hs – Dr. Jacob van de Kar
Op dit adres woonde voor en in het begin van de oorlog Dr. Jacob van de Kar (Amsterdam, – Sobibor, ), zijn vrouw Celine Rubens (Amsterdam, – Sobibor, ). Jacob en Celine hadden twee dochters; Esther (Amsterdam, – Sobibor, ) en Elisabeth (1939). Het gezin werd op 20 juli 1943 geregistreerd in Westerbork en gehuisvest in Barak 67, een van de strafbarakken. Dit kan erop duiden dat ze waren ondergedoken en opgepakt. Jacob en zijn gezin had een Sperre vanwege zijn functie en hij deed volgens de kaart van de Joodsche Raad pastoraal werk in Amsterdam-Oost voor de Nederlands Israëlietische Hoofdsynagoge. Het gezin ging op 13 juli 1943 op transport naar Sobibor, behalve Elisabeth die de oorlog door een onderduik in Deventer overleefde.
Jacob studeerde geneeskunde in Amsterdam en rondde deze studie in 1929 af. Hij was een begaafd schaker en werd in seizoen 1926-1927 tweede van Nederland na Dr. Max Euwe.
Pretoriusstraat 78 – kruidenier Goudeketting
Al in 1913 opende N. Goudeketting in deze zich ontwikkelende buurt zijn winkel ORT. Nehemias Goudeketting werd in Amsterdam geboren op 11 mei 1873 en was gehuwd met Aaltje Levee (Amsterdam, 10 januari 1874 – Sobibor, ). Ze hadden twee kinderen, Lena (Amsterdam, 17 maart 1902 – Sobibor, ) en Hartog (Amsterdam, 23 juli 1906 – Sobibor, 2 juli 1943). Nehemias werd in Sobibor vermoord op
Pretoriusstraat 79-2 – Machiel Nebig
Tijdens de oorlog woonde hier het gezin van Machiel Nebig, slachtoffer van een roofmoord.
Pretoriusstraat 82 – 94
Jos A. Namias was makelaar in Amsterdam en in januari 1920 plaatste hij in het Nieuw Israëlietisch Weekblad een advertentie waarin de veiling van de panden Pretoriusstraat 82 – 94 werd aangekondigd. Joseph Namias (Amsterdam, 1 maart 1857) woonde op de Spinozastraat 31-2. Joseph was een zoon van Jacob Abendana Namias en Hanna Lopes Salzedo. Lees verder.
bron:
“Advertentie Goudeketting”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-12-1913. Geraadpleegd op Delpher op 16-08-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860288:mpeg21:a0014.
www.joodsmonument.nl, lemmata gezin Goudeketting (geraadpleegd 15 augustus 2018).
“Advertentie Cohen”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 14-09-1917. Geraadpleegd op Delpher op 16-08-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860523:mpeg21:a0026.
“Advertentie Sajet”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 21-03-1919. Geraadpleegd op Delpher op 16-08-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859723:mpeg21:a0009.
“Advertentie Martijn Cohen”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 24-10-1919. Geraadpleegd op Delpher op 29-08-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859754:mpeg21:a0034.
“Advertentie Polak”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-11-1921. Geraadpleegd op Delpher op 30-08-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860183:mpeg21:a0027..
“Advertentie Kater”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 09-01-1925. Geraadpleegd op Delpher op 30-08-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872522:mpeg21:a0047
www.joodsmonument.nl, lemmate gezin Martijn Cohen (geraadpleegd 13 maart 2020).
Jacob van de Kar, Advertentie. “De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad”. ‘s-Hertogenbosch, 08-03-1939, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 25-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010406422:mpeg21:p009.
Jacob van de Kar, kaart Joodsche Raad, Arolsen Archives, 130316246 (Jacob VAN DER KAR).
Elisabeth van de Kar, email 25 juli 2023.
Coenraad Kater, kaart Joodsche Raad, Arolsen Archives, 130316796 (Coenraad H KATER).
illustratie:
“Advertentie Goudeketting”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-12-1913. Geraadpleegd op Delpher op 16-08-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860288:mpeg21:a0014.
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Internationaal Persbureau NV. Een nieuw systeem voor het ontdooien van bevroren waterleidingen vóór de woningen Pretoriusstraat 41-43. Maart 1929. OSIM00004001665.
Jacob van de Kar, Advertentie. “De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad”. ‘s-Hertogenbosch, 08-03-1939, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 25-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010406422:mpeg21:p009.
gepubliceerd:
23 juni 2018
laatst bijgewerkt:
17 april 2025