Salomon Jacob Abrahamson was een kleermaker uit Amsterdam. Hij ging in onderduik in Hotel Gottschalk in Zaltbommel waar hij overleed. In 2019 werden er spullen van Abraham gevonden die verstopt waren in het hotel, tijdens een verbouwing van Restaurant Quo Ching, de huidige gebruiker van het gebouw.
Kleermaker Salomon Jacob Abrahamson werd op 1 maart 1887 in Utrecht geboren en trouwde op 14 juni 1917 in Zaandam met Marianne Wolff (Amsterdam, 5 april 1892). Trouwen in Zaandam of Weesp werd vaker gedaan wanneer het bruidspaar financieel niet draagkrachtig was, het trouwen daar was goedkoper. Salomon en Marianne kregen twee dochters, Mietje (Mimi, Amsterdam, – Auschwitz, ) en Jacqueline (Amsterdam, – Auschwitz, ). Vanaf 1939 wonen Marianne en Salomon op de Scheldestraat 56-2, daarvoor onder andere op de Meerhuizenstraat 15-2.
Midden in de oorlog, in september 1942, had Salomon last van zijn driedubbele buikwandbreuk en had dringend een operatie nodig. De Centraal Israëlietische Ziekenverpleging aan de Jacob Obrechtstraat liet hem weten: Zodra er plaats is, zal de operatie geschieden. Maar daarop wachten…..?
De Jodenvervolging is in volle gang. Regelmatig zijn er razzia’s in Amsterdam, mensen worden ’s avonds uit hun huizen gehaald. Vanaf juli 1942 rijden de treinen naar Westerbork af en aan en velen hebben nog niet door wat er na Westerbork volgt.
Salomon heeft wel in de gaten dat de situatie voor hem en Marianne vol gevaar is. Op 14 september 1942 krijgt hij nog een vrijstelling door een grote opdrachtgever van zijn confectieatelier aan de Albert Cuypstraat 193. Hij komt op een officiële lijst met arbeidskrachten die niet in het buitenland te werk gesteld mogen worden. Maar door al deze zaken wordt Salomon niet gerust gesteld.
Ergens in die septembermaand besluiten Marianne en Salomon dat het van groot belang is om een veilig heenkomen te zoeken. Het is in dezelfde maand dat Salomons broer, Philip Benjamin (Amsterdam, – Auschwitz, ) die op het Westeinde 31 woonde, in een gaskamer van Auschwitz wordt vermoord. Een maand later wordt ook zijn zus Sophie Engelsman – Abrahamson (Amsterdam, – Auschwitz, ) vermoord.
Erger dan de gezondheidsproblemen is de dreiging van de nazi’s; wellicht is er een oplossing in Zaltbommel, waar zijn zus Sara en haar man Ies van Dijk wonen. Medio september betrekken Salomon en Marianne een kamer in Hotel Gottschalk op de Waterstraat. Ze zijn niet alleen, ook de gezusters Jet en Cathrien Bonte en hun nichtje Mary Wolff zijn mee. Ze zitten verstopt op de eerste verdieping, waar ook Sara en Ies en hun zoon Bob verstopt zitten en Alex Hes, zijn ouders en zijn zus. Twaalf mensen op de eerste verdieping van het hotel.
Tussen twee vloeren
De onderduikers kunnen als het rustig is in Zaltbommel aan de voorkant van het hotel verblijven, in kamer 10, en kunnen dan de Waterstraat zien. Wanneer er onraad is verblijven ze in een ruimte van 60 cm hoog die ontstaan is toen de twee panden die schuil gaan achter de ene gevel aan de voorzijde aan elkaar werden gebouwd.
Het was druk met twaalf onderduikers, vertelde Alex Hes in 2012 en hijzelf wijkt met Bob van Dijk uit naar Hurwenen. Twee maanden later komen ze terug. ‘Oom Sallie’, Salomon, blijkt op 8 februari 1943 overleden te zijn aan de complicaties van zijn buikwandbreuk. Hij is in een provisorische kist begraven onder de vloer van het hotel.
In de vroege avond van 8 juli 1944 gaat alles mis. De nazi’s vallen het hotel binnen en op de begane grond worden hoteleigenaar Harrie van de Laak en Mary Wolff direct doodgeschoten. Mary maakte een beweging om de onderduikers te waarschuwen, dat werd haar fataal. Mary werkte in het hotel als serveerster, onder de schuilnaam Coba Jansen. Op straat wordt Aart Hobo uit Zuilichem eveneens doodgeschoten door de bezetter. Mary wordt onder haar schuilnaam begraven op de Rooms-katholieke begraafplaats van ZaltbommeI.
Begraafplaats Bossche Poort
Drie onderduikers worden door de bezetter gevonden, de gezusters Bonte en Marianne Abrahamson – Wolff. De overige zeven onderduikers vinden ze niet. De families Van Dijk en Hes hielden zich nog twee nachten schuil in het hotel om daarna elders onder te duiken. Zij overleefden de oorlog. De drie opgepakte vrouwen niet. Zij worden op 6 september 1944 in Auschwitz vermoord. Het lichaam van Salomon wordt enkele dagen na de overval opgegraven en overgebracht naar de begraafplaats aan de Bossche Poort.
In 1957 spreekt onderduiker Bob van Dijk met de gemeentelijke grafdelver Bart Rombeek. Rombeek heeft Salomon herbegraven, dokter Gerhard Hellinga en gemeentearchitect De Groot waren er ook bij. Begin jaren zeventig werden er twee mensen op de locatie van Salomon begraven. Er werd niets meer teruggevonden van Salomon. Geen grafsteen, alleen een bord met zijn naam herinnert er nog aan dat hij op deze begraafplaats zijn definitieve rustplaats heeft gevonden.
Mikwe
De bezittingen van Salomon Abrahamson werden verstopt tussen de vloeren. Bij een verbouwing werden deze teruggevonden en ze waren dus driekwart eeuw verborgen gebleven. Deze bezittingen zijn opgenomen in de expositie van het Mikwe aan de Minnebroederstraat in Zaltbommel. Vanaf zaterdag 4 mei 2019 zijn de bijzondere documenten te zien in het museum in het voormalige badhuis van de verdwenen synagoge in Zaltbommel.
bron:
Bertjan Kers, Salomon Abrahamson dook onder en stierf in een hotel in Zaltbommel, in Brabants Dagblad, 2 mei 2019, via https://www.bd.nl/bommelerwaard/salomon-abrahamson-dook-onder-en-stierf-in-een-hotel-in-zaltbommel~a5f63368/
Stadsarchief Amsterdam, Salomon Abrahamson, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 4,
Hans Keser (1941 – 2007), documentaire Onderduikers in Hotel Gottschalk op Ooggetuigen van WO2 (https://ooggetuigenvanwo2.nl/onderduikers-in-hotel-gottschalk/) (geraadpleegd 17 september 2020).
“Advertentie Abrahamson Albert Cuypstraat”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 1942/05/15 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 17-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318318:mpeg21:p006
illustratie:
Hotel Gottschalk 1940, collectie Stadskasteel Zaltbommel, (CC BY 3.0)
“Advertentie Abrahamson Albert Cuypstraat”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 1942/05/15 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 17-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318318:mpeg21:p006
gepubliceerd
17 september 2020
laatst bijgewerkt:
5 mei 2021