Op Valckenierstraat 39 was de A. B. Davidsschool gevestigd, een Joodse dagnijverheidsschool voor jongens. Op de Davidsschool werd onder meer metaalbewerken, elektrotechniek, kleermaken, meubelmaken en stofferen, houtbewerken, automontage en banketbakken onderwezen.
De naam
In 1928 was de ‘Vereniging tot Oprichting en Instandhouding van een Nijverheidsschool in Buurt R in Amsterdam’ al actief en op de jaarlijkse algemene vergadering van deze vereniging op maandagavond 26 maart 1928 in Huize Cats op de Plantage Middenlaan werd besloten dat de naam van deze nijverheidsschool A. B. Davidsschool zou luiden, ter herinnering aan het gestorven bestuurslid. Dit bestuurslid moet dan diamantwerker Abraham Davids (Amsterdam, 19 maart 1863 – Amsterdam, 29 juli 1926) geweest zijn. Hij was gehuwd met Geertruy Roost (Antwerpen, 16 november 1853 – Amsterdam, 21 april 1932). Ten tijde van zijn overlijden woonde Abraham op de Plantage Parklaan 9d. Hij was een zoon van Barend Davids (1825-1891), vandaar de B. als tweede voorletter bij zijn naam. Abraham Davids was actief in Joods Amsterdam, hij was naast (volgens zijn archiefkaart) diamantwerker ook Bijbelvertaler, literator, lid Genootschap voor Joodse Wetenschap en lid van de Vereniging Beis Jisroel. De school werd dus niet vernoemd naar rabbijn Aäron Barend Davids (Amsterdam, 28 augustus 1895 – Bergen-Belsen, 22 februari 1945).
Opening
Begin februari 1929 werd de school geopend en Het Volk berichtte: ‘Hedenmiddag heeft in tegenwoordigheid van verschillende autoriteiten ‘en belangstellenden de officiële opening plaats gehad van de Nijverheidsschool A. B. Davids, die in de Valckenierstraat tussen het Weesperplein en de Roetersstraat verrezen is en waarvan wij enkele weken geleden een uitvoerige beschrijving gaven. De minister van Onderwijs Mr. Waszink die door ambtsbezigheden geen gevolg heeft kunnen geven aan zijn voornemen de school te openen, had.zich doen vertegenwoordigen door de inspecteur-generaal van het Nijverheidsonderwijs, de heer H. J. de Groot, de aanwezigen behoorden voorts de Wethouder voor het onderwijs de Th. M. Ketelaar als vertegenwoordiger van het college van B. en W., dr. W. L. Hendriks, directeur der afdeling onderwijs ten stadhuize, de oud-wethouder van onderwijs p.g. Ed. Polak, de heren G. A. Groote Haar en P. Hoogland, respectievelijk Rijks- en gemeentelijk inspecteur van het Nijverheidsonderwijs, de opperrabbijn der Nederlands Israëlitische gemeente, de heer A. S. Onderwijzer. Verder waren nog aanwezig vele vertegenwoordigers en leden van verschillende verenigingen en instellingen.
Wel voor de Joodse jeugd, niet confessioneel
Tijdens de openingsplechtigheid meldde de voorzitter van de vereniging, Bern. A. Wins, dat de school was ingesteld voor het aanleren van vaardigheden aan de Joodse jeugd, maar geen confessioneel karakter zou hebben. De overleden secretaris van de vereniging was A. B. Davids, die tijdens de opening ook herdacht werd. Hij was een belangrijke initiatiefnemer voor de oprichting van de school, samen met de eveneens overleden vorige voorzitter van de vereniging, de heer Hijman Barnstijn (Hoorn, 17 oktober 1854 – Amsterdam, 10 november 1925). Barnstijn was ook voorzitter van de Handwerkers Vriendenkring.
Te klein
De school werd van belang in de stad, en al in maart 1931 verscheen een bericht in Het Volk, Dagblad voor de Arbeiderspartij, dat de school te klein was en niet alle leerlingen die zich aanmeldden kon opnemen. Er werden verschillende plannen gepresenteerd om uitbreiding mogelijk te maken, zo ook de mogelijkheid voor avondcursussen. Vanaf 1 oktober 1931 werden deze avondcursussen aangeboden, bestemd voor oud-leerlingen van de dagschool van 14 jaar en ouder. Er was in 1931 plaats voor 192 leerlingen, de vraag was beduidend groter.
Elbert Johannes van Det en de meisjesschool
Elbert Johannes van Det (Amsterdam, 23 juli 1863 – Amsterdam, 3 maart 1948) was een vooraanstaand socialist en vakbondsman. Hij was van beroep onderwijzer en sloot zich aan bij de SDAP. Verder was Van Det directeur van het Gemeentelijke Bureau voor Beroepskeuze. Hij was zeer actief en streed bijvoorbeeld tegen het ontslag van onderwijzeressen wanneer ze in het huwelijk traden, voor de invoering van de schoolarts en voor de emancipatie van leerkrachten.
Hij was begaan met het lot van Joodse kinderen. Het praktijkonderwijs aan -met name- arme Joodse kinderen kwam vaak niet veel verder dan het leren straatventen. Dat was een groot probleem. Mede op het initiatief van Van Det werd in 1928 de A. B. Davidsschool opgericht. Deze nijverheidsschool was niet religieus getint maar respecteerde de vrije zaterdag en de Joodse feestdagen wel. Het was een jongensschool, maar veel ouders meldden ook hun dochter aan. Daarom werd op 7 maart 1933 de een meisjes nijverheidsschool geopend, de E. J. van Detschool aan het Hortusplantsoen waar al een tijd eerst een meisjesklas, en later meerdere meisjesklassen van de A. B. Davidsschool was gevestigd. In 1932 zaten er al 68 meisjes op de Van Detschool en werd het plan voor een aparte meisjesschool steeds concreter en was er sprake van het aanschaffen van het gebouw op het Hortusplantsoen, dat vanaf 1903 werd gebruikt voor de Openbare Lagere School 1e klasse nummer 11. Het gebouw was eigendom van de Gemeente Amsterdam.
Oorlog
Gedurende de oorlog ging deze school als Joodse nijverheidsschool door. Rond 1943 werd de school als Joodse school opgeheven, in 1944 is in dit pand de gemeentelijke dagambachtsschool v/h Patrimonium gevestigd.
Elias Smalhout
Een van de leraren van de Davidsschool was Elias Smalhout, geboren in Amsterdam op 23 september 1889. Eli kwam uit een liberaal-Joods gezin en was van oorsprong diamantslijper. Door aandringen van zijn vrouw ging hij naar de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten en werd na voltooiing van zijn studie tekenleraar op de Davidsschool. Verder was hij actief voor de SDAP en ontwierp voor deze partij verkiezingsborden en vlaggen.
Leonard Pinkhof
Leonard Pinkhof werd op 19 juni 1898 in Amsterdam geboren als zoon van huisarts Herman Pinkhof en pianolerares Adeline de Beer. Hij groeide op in een gezin waar in totaal negen kinderen geboren waren, een zus van hem was de schrijfster Clara Pinkhof.
Leonard was zeer kunstzinnig, volgde een HBS-opleiding tot schilder en werd in 1922 in Den Helder leraar tekenen op de ambachtsschool. In Den Helder was hij actief in de Joodse gemeente. Hij trouwde met Betsy Koekoek in 1927. In 1940 werd hij op last van de bezetter ontslagen uit zijn functie in Den Helder, en hij werd per 1 oktober 1941 op tijdelijke basis leerkracht aan de Davidsschool in Amsterdam . Hij gaf waarschijnlijk tekenlessen.
Het gezin van Leonard bestond uit zijn vrouw Betsy Koekoek (‘s-Gravenhage, 14 augustus 1905), dochters Nedivo (Den Helder, 21 oktober 1928) en Jiska (Den Helder, 9 december 1931) en zoons Pinkas (Den Helder, 19 november 1934) en Menachemja (Den Helder, 19 november 1934). Het gezin had de Palestinapapieren waardoor het mogelijk was geweest dat ze uitgeruild konden worden tegen krijgsgevangenen. Echter, in juni 1943 werden ze naar Westerbork gebracht en een maand later gingen ze op transport naar Sobibor, waar het hele gezin op 23 juli 1943 vermoord werd. Lees verder.
verder:
Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd dit pand gebruikt om soldaten in te kwartieren.
Het jaarverslag over 1934 staat hier.
bron:
iisg.nl,
maxvandam.info,
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 8 feb 1929, De nijverheidsschool A B Davids geopend.
De Tijd, 27 nov 1903, brand .
Algemeen Handelsblad, 9 sep 1914, schadeloosstelling inkwartiering.
De Telegraaf, 3 juni 1944, Gemeentelijke Dagambachtsschool.
A. B. Davids, VERGADERING VAN DEM RESSORTALEN RAAD VAM NOORD-HOLLAND. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 30-03-1928, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 17-03-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000579056:mpeg21:p00004.
De A.B. Davids-school geopend. Nijverheidsonderwijs voor de Joodsche jeugd.. “Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij”. Amsterdam, 05-02-1929, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 17-03-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011115129:mpeg21:p008.
Beroepskeuze, RADIO-NIEUWS. EEN NIEUWE OPVATTING VAN NIJVERHEIDSONDERWIJS.. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 26-01-1931, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 18-03-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010661201:mpeg21:p002.
Te klein, STADSNIEUWS. Wat moeten zij worden, die niet meer mogen venten ? HET VRAAGSTUK DER VAK-OPLEIDING. De „A.B. Davidsschool” is te klein. Tal van aspirant-leerlingen krijgen door plaatsgebrek geen kans. Er moet hulp komen voor de venters-kinderen.. “Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij”. Amsterdam, 30-03-1931, p. 11. Geraadpleegd op Delpher op 18-03-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011116267:mpeg21:p011.
School en Opvoeding NIJVERHEIDSSCHCOL „A. B. DAVIDS”. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 19-04-1931, p. 16. Geraadpleegd op Delpher op 18-03-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010661442:mpeg21:p016.
Meisjesschool, School en Opvoeding. HET NIJVERHEIDSONDERWIJS. De vereeniging in Amsterdam buurt R.. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 21-04-1931, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 18-03-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010661445:mpeg21:p009.
Banketbakkers, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 29-05-1931, p. 12. Geraadpleegd op Delpher op 18-03-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874702:mpeg21:p012.
Avond-cursussen, UITBREIDING DER „A.B. DAVIDS”-SCHOOL.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 26-06-1931, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 18-03-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874706:mpeg21:p002.
A.B. Davidsschool in 1931 Ook avondcursus heeft succes. “Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij”. Amsterdam, 25-02-1932, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 18-03-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011116713:mpeg21:p009.
STADSNIEUWS „A.B. Davids”-school heeft een zusje De „E.J van Det”-school aan het Hortusplantsoen Dinsdag de opening In den naam leeft de herinnering aan Van Det’s arbeid voort Een prachtig stuk werk!. “Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij”. Amsterdam, 04-03-1933, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 18-03-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011117342:mpeg21:p009.
Illustratie:
foto school © joodsamsterdam.nl.
ingang, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 65, 1934, no 20, 18-05-1934. Geraadpleegd op Delpher op 05-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005427072:00001.
De A.B. Davids-school geopend. Nijverheidsonderwijs voor de Joodsche jeugd.. “Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij”. Amsterdam, 05-02-1929, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 17-03-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011115129:mpeg21:p008.
Banketbakkers, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 29-05-1931, p. 12. Geraadpleegd op Delpher op 18-03-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874702:mpeg21:p012.
gepubliceerd:
14 september 2019
Laatste aanpassing:
7 mei 2025