De Sint Jorisstraat is voor veel Amsterdammers een onbekende straat, terwijl er heel vaak langs gelopen wordt. Het is namelijk een van de verbindingsstraten tussen de bloemenmarkt aan het Singel en de Reguliersbreestraat.
Sint Jorisstraat 5-2 – Paul Weinmann
Op dit adres woonde Paul Weinmann (Wenen, 16 januari 1899 – Buchenwald, 2 mei 1945) met zijn vrouw Malkah (Menie) Wieselmann (Nadvirna, Oekraïne, 1906 – Lugano, Zwitserland, 1983) en zijn moeder Jenny Bandler (22 januari 1872). Paul handelde in kunst en oude boeken. Zwager David Wieselmann kwam in 1935 als 24-jarige jongen ook naar Amsterdam. Hij had de opleiding tot Patroon Boekbinden gedaan in Wenen en zette in 1935 met Paul het bedrijf Weinmann Grafische Afwerking b.v. op.
De familie heeft niet alleen op dit adres gewoond, ook op de Zuider Amstellaan 167-3 (11 januari 1934), Lekstraat 110hs (8 februari 1934), Lekstraat 104-3 (4 februari 1935) en op 4 januari 1937 verhuisden ze naar de Sint Jorisstraat 5-2.
Het bedrijf
In 1935 werd Weinmann Grafische Afwerking bv opgericht als Weinmann Boekbinderij en was toen op de Reguliersbreestraat gevestigd. Later werd het bedrijf verplaatst naar de Sint Jorisstraat en naar het Singel.
Na de oorlog ging David Wieselmann alleen verder gegaan onder de zelfde naam, Boekbinderij Weinmann. In 1963 na zijn Patroonsopleiding Boekbinden kwam zijn zoon Peter bij het bedrijf. Hij zette in 1989 het bedrijf om in Weinmann Grafische Afwerking b.v.. Dit bedrijf verkocht hij in 2000.
Ruim na de oorlog koos het bedrijf makkelijker bereikbare plaatsen, zoals in 1984 de Van Hallstraat en in 1993 de Wenckebachweg. Na de verkoop, sinds 2004, is het bedrijf in Almere gevestigd.
Oorlog
Al ver voor de Tweede Wereldoorlog kwam Paul Weinmann (foto boven, in de zaak, Paul in het midden met een stapel) met zijn vrouw en enkele van zijn familieleden naar Nederland. Ze waren vluchtelingen, waarschijnlijk voor de machtsovername door Hitler in Duitsland in 1933. Het kon nog niet zijn voor de annexatie van Oostenrijk, die geschiedde op 13 maart 1938. In Amsterdam kon Paul zijn succesvolle bedrijf opzetten.
Paul en zijn vrouw Malkah zijn rond 15 december 1943 naar Westerbork gedeporteerd en samen zijn ze op 20 januari 1944 naar Theresienstadt gestuurd. Volgens de gegevens die Malkah na de oorlog heeft achtergelaten is Paul in Buchenwald omgekomen.
Malkah heeft in Westerbork bij de weeskinderen gewerkt. Ze was een gediplomeerd kinderverzorgster. Ze werd met het XXIV/2 transport naar Theresienstadt gedeporteerd en nam acht Joodse kinderen onder haar hoede: “Deze acht kinderen werden mij door de leiding in Theresienstadt in voogdij gegeven en werden de basis voor het Hollandse Kindertehuis dat we in twee ruimtes maakten in de Hamburger Kazerne. Daaropvolgend kwamen ook kinderen van dwangarbeid moesten verrichtten in dit tehuis, waardoor het aantal kinderen sterk vergrootte. Tijdens het herfsttransport werd het kindertehuis volledig weggevoerd.”
Malkah was met haar werk succesvol. Ze werd opgedragen om de zorg op zich te nemen voor kinderen die andere talen spraken. Ze leidde, samen met haar man, het Nederlandse kindertehuis, en na het herfsttransport was dit voornamelijk gevuld met kinderen uit de “Barneveld”- groep of protestante kinderen.
Het XXIV/2 transport kwam naar Theresienstadt op 20 januari 1944 met 870 gedeporteerden. Het was een trein met normale rijtuigen, en geen veewagens
Joodse Coördinatie Commissie
Malkah was na de oorlog actief voor de Joodse Coördinatie Commissie en zij regelde voor deze organisatie dat er in 1946 slippers in alle maten voor mannen en vrouwen vanuit de Verenigde Staten naar Amsterdam gezonden werden. De brief, geschreven door de commissie, en ondertekend door directeur A. de Vries, vermeldt zeven contactadressen, waaronder het hare.
De Joodse Coördinatie Commissie was een organisatie die tot 1948 heeft bestaan om het Joodse leven in Nederland weer op te bouwen.
Malkah is in 1947 met een vroegere jeugdvriend, Franz Pollaczek, getrouwd en emigreerde naar naar Chicago. Zij hebben daar tot hun pensionering in 1965 geleefd. Een jongere zuster, Toni en haar man, woonden ook in Chicago. In 1965 zijn Malkah en Franz naar Lugano Zwitserland verhuisd waar zij in 1983 is overleden.
Bron:
brief Joodse Coördinatie Commissie, 29 maart 1946 aan Dr Erich Rosenberg, Asheville.
website www.weinmann.nl (geraadpleegd 28 maart 2015)
Reich, Paul, Overseas Program of Council Jewish Women, Norfolk J C C News vol 3-11 september 1948.
overlijdensplaats Paul Weinmann in bovenstaand bericht.
www.worldvitalrecords, Malkah, Menie Sara Weinmann/Pollaczek (born Wieselmann) geboorte- en overlijdensdata (geraadpleegd 28 maart 2015)
Hájková, Anna, Die Juden aus den Niederlanden im Ghetto Theresienstadt 1943-1945, proefschrift (Berlijn 2006) p 74.
United States Holocaust Memorial Museum, collecties, interview Charles Siegmann over verblijf in Theresiënstadt (Washington DC 2003).
www.porges.net, list of transports to & from Terezin (geraadpleegd 29 maart 2015)
Stadsarchief Amsterdam, archiefkaart Weinmann, Paul – 16-01-1899 – A01232_0909_0499
Stasarchief Amsterdam, archiefkaart Wieselmann, Menie – 21-12-1906 – A01232_0926_0280
correcties 24 juli 2019 met dank aan Peter Wieselmann
Illustratie
MyHeritage.com
laatst bijgewerkt:
27 september 2019