De familie Frank liet, toen zij in onderduik gingen, op het Merwedeplein 37 een briefje achter voor onderhuurder Goldschmidt. Met dit briefje wilden ze de indruk wekken dat ze naar Zwitserland waren vertrokken. Wie was deze onderhuurder?
Werner Goldschmidt werd op 23 maart 1905 in Schöneberg (Berlijn) geboren als zoon van Felix Goldschmidt en Hertha Kaufmann. Op 19 december 1936 trouwde hij in Brussel met Konradine Dorothea Marie Wartenberg (Charlottenburg, 4 april 1910), een huwelijk dat 2 november 1938 werd ontbonden. Op 5 augustus 1942 trouwde Werner in Amsterdam met Eva (Ellen) Schwarzschild (Keulen, 21 november 1921), dochter van Leo Schwarzschild (Keulen, – Vught, ) en Paula Ehrmann (Düdelsheim, 5 februari 1894) . Werner was technisch adviseur in stalen en houten meubelen.
Werner moet Duitsland al aan het begin van de nazi-tijd hebben verlaten. Na het huwelijk in Brussel, in 1936, dateerde het eerste adres dat in Amsterdam werd geregistreerd in 1938. Hij woonde op verschillende achtereenvolgende adressen, ook in Naarden en Huizen, tot hij op 20 maart 1942 werd ingeschreven op het Merwedeplein 37-2, het huis van de familie Frank. Op 6 juli 1942 gaat de familie Frank in onderduik, en zoals door hen gepland vond Werner het briefje en nam aan dat de familie Frank naar Zwitserland was ontkomen. Werner bleef nog enige tijd op het Merwedeplein wonen voordat hij en Eva, inmiddels zijn vrouw, vertrokken naar de Noorder Amstellaan 125hs.
In het boek Anne Frank, the biography, wordt gesteld dat Werner steeds, wanneer hij verhuisde, meubels van het verhuuradres meenam. Zijn verwanten schijnen hem daarvoor de bijnaam ‘de Pulser’ gegeven te hebben, naar Abraham Puls, de eigenaar van het verhuisbedrijf die de inboedels van gedeporteerde Joden uit de huizen kwam halen. Ook Anne schreef in haar dagboek over dit vermoeden. Of het ontvreemden klopte, kan niet worden achterhaald.
Tijdens de oorlog werkte Werner voor het Joodsche Invalide, waardoor hij een Sperre had. Dat gold ook voor Eva, die voor de Joodsche Raad werkte. In het voorjaar van 1943 dreigde er echter voor hen de arrestatie en gingen Werner en Eva in onderduik op aparte locaties. Eva dook in eerste instantie in de Anna Paulownastraat in Den Haag onder en ging later naar een andere adres. In november 1943 werd de onderduik van Eva ontdekt en werd ze naar Bergen-Belsen gestuurd. Ook de onderduiklocatie van Werner werd ontdekt, minder dan drie weken na de arrestatie van de familie Frank in het Achterhuis (4 augustus 1944). Op 21 augustus 1944 kwam Werner in Westerbork aan en op 4 september 1944 werd hij gedeporteerd naar Theresienstadt. Eind september werd hij doorgezonden naar Bergen-Belsen waar hij op 5 februari 1945 omkwam. Zijn vrouw Eva had hij niet meer gezien; in Bergen-Belsen werd ze bij de groep ‘Austauschjuden‘ ingedeeld en in juni 1944 werd ze uitgewisseld en kwam in het Britse Mandaatgebied Palestina terecht. Eva overleefde de oorlog.
bron:
Stadsarchief Amsterdam, woningkaart Merwedeplein 37-2
Stadsarchief Amsterdam, persoonskaart Goldschmidt, Werner – 23-03-1905 – A01232_0273_0154
Stadsarchief Amsterdam, persoonskaart Schwarzschild, Leo – 28-07-1882 – A01232_0735_0407
Melissa Muller, Anne Frank, the Biography (New York 1998) 357, 358
Eva Schwarzschild, Niet lesen Als ’t U blieft, Nicht lesen Bitte, Onuitwisbare herinneringen, (Amstelveen 1999).
laatst bijgewerkt:
27 september 2019