Joseph Nijkerk (Amsterdam, 18 januari 1894 – Sobibor, 4 juni 1943) was een zoon van koopman en diamantslijper Mozes Elias Nijkerk (Naarden, 12 mei 1862) en Maria de Jong (Mijdrecht, 9 januari 1861). Broers en zusters van Joseph waren Elias (Amsterdam, 21 februari 1886), Kaatje (Amsterdam, – Auschwitz, ), Abraham (Amsterdam, 26 juli 1888), Salomon (Amsterdam, – Auschwitz, ), Elkan (Amsterdam, 11 februari 1891), Elisabeth (Amsterdam, – Auschwitz, ), Sara (Amsterdam, – Auschwitz, ), Abraham (Amsterdam, – Sobibor, ), Rosette (Amsterdam, – Amsterdam, ), Sem (Amsterdam, – Puerto de la Cruz – Spanje, Jansje (Amsterdam, ).
Joseph trouwde op 17 september 1919 in Zaandam met Mietje Tulp (Amsterdam, – Sobibor, ) en ze kregen twee kinderen; Maria (Amsterdam, – Auschwitz, ) en Abraham (Amsterdam, – Sobibor, ).
Joseph ging in eerste instantie ‘in de diamant’ en zijn naam komt als ‘Jozef’ gespeld voor in de ANDB-kaarten. Hij was in 1913 klaar met zijn leertijd als roosjesslijper bij diamantslijperij Koningin Sophia op de Valkenburgerstraat 151. Jozef woonde toen nog op de Weesperstraat 36hs en in 1917 op 38hs. Jozef werd in 1920 als ANDB-lid ‘geschrapt wegens 2. lid art. 6’; hij had zijn lidmaatschapsgeld niet betaald.
Echt die richting is Joseph waarschijnlijk niet opgegaan. Zijn vader verkocht in 1896 al verlichting, toen nog in de vorm van gasornamenten en had twee zaken, op de Weesperstraat 36 en op het Waterlooplein 31. De onderneming was op 13 januari 1896 opgericht. Rond 1922 komt Mozes in een bericht voor en blijkt hij de elektrische installatie te hebben aangelegd in de vishal op de Houtkopersdwarsstraat 4, een vishal die gebouwd werd door aannemer Busnach van de Jodenbreestraat. Maar in datzelfde jaar blijkt Mozes de lampen en de kronen geleverd te hebben voor ‘Huize Cats‘, het belangrijke feestgebouw aan de Plantage Middenlaan 12 voor, met name, de Joodse gemeenschap. Een advertentie uit 1924 laat weten dat de zaak dan zich vooral specialiseert in elektrische ornamenten en aanverwante artikelen en dat het gastijdperk voor M. E. Nijkerk is afgesloten. In 1926 verschijnt de zaak wederom in de krant, een lichtkroon in de Nederlands Israëlietische Hoofdsynagoge blijkt door Nijkerk geleverd te zijn.
In een artikel in het Nieuw Israëlietisch Weekblad van 9 januari 1931 naar aanleiding van het 35-jarig jubileum van de onderneming blijkt Joseph de zaak met zijn vader te voeren. Nog steeds is de zaak op de Weesperstraat gevestigd, al een aantal jaren op nummer 38. De vestiging op het Waterlooplein was er ook nog, op nummer 41. Na zijn opleiding in de diamant werd Joseph uiteindelijk elektricien en winkelier.
De technische ontwikkelingen worden gevolgd door de zaak. Er verschijnen advertenties waarin blijkt dan men ook radio’s en stofzuigers verkocht. Op 21 juli 1932 werd er een nieuwe zaak geopend op de Weesperstraat 55. Dit was een speciaalzaak in schemerlampen, zijden lampenkappen, kronen en stofzuigers. Volgens een advertentie in september van dat jaar lijkt het erop dat de zaak op het Waterlooplein van de hand was gedaan en Nijkerk was met twee zaken op de Weesperstraat gevestigd, op 38 en 55. In september 1935 wordt er geadverteerd met één adres op de Weesperstraat, op nummer 3, en de zaak heet dan de N. V. M. E. Nijkerk & Zoon.
De laatste advertentie van de zaak werd geplaatst op 13 november 1942, in Het Joodsche Weekblad.
Al eerder, in 1940, was er door de Amsterdamse politie een lijst opgesteld van winkels met Joodse eigenaren. De zaak van Joseph stond er ook op met als adres de Weesperstraat 3 te Amsterdam, vlakbij de Nieuwe Herengracht (aan de kant van het voormalige Anthonieskerkhof). Joseph en zijn vrouw Mietje Tulp woonden met hun twee kinderen naast de winkel, op Weesperstraat 5, volgens de kaarten van de Joodsche Raad en waren onderburen van Mietjes zus Jansje Loonstijn-Tulp en haar gezin die op nr. 5III woonden.
Een foto van het gezin is hier te zien.
bron:
Stadsarchief Amsterdam, Joseph Nijkerk, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 599.
Stadsarchief Amsterdam, Mozes Elias Nijkerk, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2262.
Vishal, LAATSTE BERICHTEN. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 10-02-1922, p. 13. Geraadpleegd op Delpher op 04-11-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000584050:mpeg21:p00013
Huize Cats, MEDEDEELINGEN VAN DE ADMINISTRATIE. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 02-06-1922, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 04-11-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000584066:mpeg21:p00007
elektrische ornamenten, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 28-03-1924, p. 16. Geraadpleegd op Delpher op 04-11-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000583056:mpeg21:p00016
lichtkroon, “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 16-04-1926, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 04-11-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000585058:mpeg21:p00003
oprichting M. E. Nijkerk, Stadsnieuws.. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 08-01-1931, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 04-11-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000578107:mpeg21:p00007
Mede deelingen van de Administratie JUBILEUM.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 09-01-1931, p. 16. Geraadpleegd op Delpher op 04-11-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858651:mpeg21:p016
SCHEMERLAMPEN.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 15-07-1932, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 04-11-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874786:mpeg21:p006
Advertentie 38 en 55. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 30-09-1932, p. 11. Geraadpleegd op Delpher op 04-11-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874797:mpeg21:p011
Advertentie Weesperstraat 3. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-09-1935, p. 28. Geraadpleegd op Delpher op 04-11-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871425:mpeg21:p028
Advertentie. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 13-11-1942, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 04-11-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318344:mpeg21:p008
Marie Baarspul, Joseph Nijkerk per mail d.d. 3 november 2021
illustratie:
Nijkerk, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 06-03-1896, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 04-11-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858473:mpeg21:p004
Advertentie 38 en 55. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 30-09-1932, p. 11. Geraadpleegd op Delpher op 04-11-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874797:mpeg21:p011
Advertentie. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 13-11-1942, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 04-11-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318344:mpeg21:p008
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank, Dienst Publieke Werken; Afdeling Stadsontwikkeling. Joodse wijk: Weesperstraat, 19 december 1943, 010009015124. Foto is te vergroten door aan te klikken. Linkerzijde uithangbord Nijkerk.
gepubliceerd:
5 november 2021
laatst bijgewerkt:
5 november 2021