Het Olympiaplein is een van de grootste pleinen van de stad. In het midden zijn sportfaciliteiten, aan de rand is woningbouw. Vanaf 1926 werd het plein aangelegd in het kader van het Plan van Berlage, maar ook als voorbereiding op de Olympische Spelen die in 1928 in Amsterdam werden gehouden.
Razzia Olympiaplein
Eddie Posthuma de Boer schreef in Kinderkronieken 1940 – 1945 over dit plein:
“Mijn sterkste herinnering aan het (Olympia)plein dateert van 1943 (20 juni 1943 – red). Het begon ermee dat er werd aangebeld, bij ons op de Marathonweg. Soldaten of agenten, ik weet het niet meer, maar ze waren in uniform. Of er Joden waren bij ons. Dat was niet zo.
Die dag ben ik de Marathonweg afgelopen tot aan het Olympiaplein. Daar zag ik een heleboel trams staan, lijn 24. En plotseling zag ik tot mijn schrik in zo’n tram twee jongens uit mijn klas van de Cornelis Krusemanschool, Paul Duizend (Paul Robert Duizend, Amsterdam, – Sobibor, k zat naast hem in de klas, en zijn tweelingbroer Harold (Harold Lodewijk Duizend, Amsterdam, – Sobibor, – red.). We hebben nog gezwaaid naar elkaar.
Wat er met ze ging gebeuren, wist ik natuurlijk niet, maar er was dat gevoel van onheil, van: dit deugt niet. Mijn vader wist dat evenmin. Die vroeg zich in die tijd vooral af hoe hij zijn kinderen kon beschermen. We reageerden zoals alle gezinnen in die tijd: we kapselden ons in. We probeerden zoveel mogelijk het alledaagse te behouden.
Nee, Paul en Harold Duizend zijn niet teruggekomen.”
Kadimah
De Joodse sport en turnvereniging Kadimah (vooruit) maakte vanaf 1933 regelmatig gebruik van het terrein van de Amsterdamse Turnbond.
Olympiaplein 34 – familie Taubes
Op 30 december 1939 had Uriël Taubes (de latere professor Uriël Tal) zijn Bar Mitswah. Uriël (Wenen, 23 maart 1926 – 6 juni 1984) was de zoon van Salome Sara Sommer (Jaroslau, 29 augustus 1891 – 21 april 1978) en Israël Immanuel Taubes (Sloboda, 5 april 1887 – 2 april 1968). Uriël had een zus Thamar (Wenen, 14 juni 1922). Vader was advocaat en verzekeringsagent in Amsterdam en het gezin woonde vanaf 1934 in de stad na uit Berlijn gevlucht te zijn. Vader was actief in het Oost-Joods Verbond in Amsterdam.
Tijdens de bezetting stond het gezin op de Palestinalijst. Vader Israël werkte sinds december 1941 bij de Joodsche Raad als leider van het voorlichtingsbureau en het gezin was door diens functie lange tijd gesperrt.
Israël en zijn gezin werd in Westerbork geregistreerd op 29 september 1943 en verbleven daar tot aan het transport naar Bergen-Belsen van 11 januari 1944. Het gezin werd vanuit Bergen-Belsen uitgewisseld naar Palestina. Moeder Salome kwam op 10 juli 1944 in het Britse Mandaatgebied Palestina. Uriël Tal was een briljant professor in de geschiedenis aan de Universiteit van Tel Aviv.
Olympiaplein 50a – Ies Santcroos Dzn.
In de telefoongids van 1936 staat Isaac Santcroos (Amsterdam, – Tröbitz, ) vermeld als Hoofd Administratie van Ziekenfonds Ziekenzorg. Later zou hij daar directeur worden. Verder was Ies secretaris van het schoolbestuur van de nijverheidsscholen A.B.Davids, voor jongens, in de Valckenierstraat 39 en de E.J.van Detschool, voor meisjes, aan het Hortusplantsoen 1a. Ies was gehuwd met Esther Presser (Amsterdam, 21 april 1897).
In het gebouw aan het Hortusplantsoen wordt de schoolbevolking van beide scholen herdacht met een plaquette, die door wethouder de Roos in 1948 werd onthuld. Hij wees bij die gelegenheid op het onuitblusbare vuur van de bestuurders van de school; met name noemde hij Ies Santcroos.
Ies Santcroos stierf op 4 mei 1945 van uitputting in Tröbitz. In dezelfde trein zat zijn zoon Eddy Martin (Amsterdam, – Tröbitz, ). Ook zoon Daniël (Amsterdam, – Bergen-Belsen,
Olympiaplein 62-3 – gezin Frank de Miranda
Op 4 juni 1942 werd Joseef de Miranda geboren, zoon van Frank de Miranda (Bloemendaal, 8 maart 1913 – Ede, 1986) en Gretha Catharina Lissauer (Amsterdam, 6 februari 1918. Frank was onderwijzer, pedagoog en beeldhouwer. Het gezin overleefde de oorlog en in februari 1946 werd Gideon geboren. In 1947 maakte het gezin alijah (emigreerde naar Israël) en ze keerden in 1952 terug. Moeder overleed in februari 1952.
Olympiaplein 90-2 – Emanuel Barend Stern
Kantoorbediende Emanuel Barend Stern (Hoogeveen, – Sobibor, ) woonde op dit adres. Hij was ondergedoken in Leiden bij de heer J. J. van Weeren op de Herengracht 74 in Leiden, samen met vier andere Joodse onderduikers; Hartog Jacob Rudelsheim (1922), Rini Elisa Hoek (1922), Mirjam Souget (1921) en Ruben Emanuel Souget (. Ze werden verraden en op 9 juni 1943 gearresteerd.
Op 29 juni 1943 ging Emanuel op transport naar Sobibor.
Olympiaplein 91 – arts Th. Scheffelaar Klots
In augustus 1939 vestigde deze arts zich op dit adres. Door zijn annonce in het Nieuw Israëlietisch Weekblad richtte hij zich ook op de Joodse bevolking van deze buurt.
Olympiaplein 92 – gezin Rosenstein
Meier Rosenstein plaatste in januari 1942 in het Nieuw Israëlietisch Weekblad een advertentie waarin hij vroeg om een dagmeisje. Meijer heette in het echt Isaak, was meerdere keren gehuwd geweest en werd geboren in Niederstein op 14 augustus 1899. Meijer woonde hier met zijn derde vrouw Gerda Sophie Stern (Amsterdam, – Sobibor, ) en hun dochter Vera (Amsterdam, – Sobibor,
Olympiaplein 113 – familie Gutmacher
Vanaf 1938 woonde hier de familie Gutmacher, vluchtelingen uit Berlijn.
Olympiaplein 127 – boekhandel
Tot in 1942 was hier een boekhandel gevestigd die adverteerde om een fietsjongen in het Nieuw Israëlietisch Weekblad.
Olympiaplein 146 – Alfred Kropveld, arts
In 1941 woonde op dit adres Alfred Kropveld, arts (Amsterdam, – Auschwitz, ) en zijn vrouw Helene Bergmann (Amsterdam, – Auschwitz, ).
Olympiaplein 156-2 – Jos de Liver
Joseph de Liver (Maastricht, – Auschwitz, ) was leraar aan de Joodse HBS. Omdat hij tijdens de oorlog zijn beroep niet mocht uitoefenen verzorgde hij een analysten-cursus. Via dit adres kon men inlichtingen inwinnen. Jos woonde vanaf 1931 aan de Stadionkade 154-1 met zijn vrouw Sophia de Liver (Amsterdam, 9 maart 1906) en twee kinderen en vanaf september 1941 op dit adres. Sophia en een van de kinderen, Jehuda Chaim, overleefden de oorlog, zijn zoon Jitschak Jehuda (Amsterdam, – Amsterdam, ) niet.
Olympiaplein 176hs – Joh. Meijer bloemenmagazijn
In 1936 was hier, op de hoek met de Parnassusweg, het bloemenmagazijn van Johannes Jacobus Meijer (Amsterdam, 19 juni 1900 – Buchenwald, 16 maart 1945) gevestigd en in september 1936 wenste Meijer zijn (Joodse) clientèle een voorspoedig nieuwjaar.
bron:
algemene informatie, Wikipedia
“AGOEDAS JISROEIL JEUGD ORGANISATIE.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 23-06-1933. Geraadpleegd op Delpher op 09-08-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874848:mpeg21:a0031
“Advertentie Kropveld”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 30-05-1941. Geraadpleegd op Delpher op 09-08-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318157:mpeg21:a0027
www.joodsmonument.nl, lemmata Alfred Kropveld (geraadpleegd 9 augustus 2018)
Ibidem, lemmata Jos de Liver (geraadpleegd 9 augustus 2018)
“Advertentie De Liver”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 26-09-1941. Geraadpleegd op Delpher op 09-08-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318174:mpeg21:a0045
“Advertentie Meijer”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 16-09-1936. Geraadpleegd op Delpher op 09-08-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871363:mpeg21:a0064
“Advertentie Van Kalken”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 07-07-1939. Geraadpleegd op Delpher op 09-08-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874579:mpeg21:a0038
“Familiebericht Taubes”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 22-12-1939. Geraadpleegd op Delpher op 09-08-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874603:mpeg21:a0124
https://www.ushmm.org/online/hsv/person_advance_search.php?SourceId=20664&MaxPageDocs=25&start_doc=76 record 10222 (geraadpleegd 9 augustus 2018)
Israel Taubes, ‘The persecution of the Jews in Holland, 1940-1945’, 1945, NIOD, 250i, inv.nr. 514.
E M Moraal, ‘Als ik morgen niet op transport ga, ga ik ‘s avonds naar de revue’: kamp Westerbork in brieven, dagboeken en memoires (1942-2010), scriptie Universiteit Amsterdam, pagina 486
“WELDADIGHEIDS-KUNSTAVOND VAN HET OOST-JOODSCH VERBOND”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 03-02-1939. Geraadpleegd op Delpher op 10-08-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874661:mpeg21:a0173
“Advertentie Scheffelaar Klots”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 11-08-1939. Geraadpleegd op Delpher op 10-08-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874584:mpeg21:a0022
www.joodsmonument.nl, lemmata gezin Rosenstein
“Advertentie Rosenstein”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 02-01-1942. Geraadpleegd op Delpher op 10-08-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318188:mpeg21:a0030
https://www.statengeneraaldigitaal.nl/document/tekst?id=sgd%3A19481949%3A0001796&pagina=1 (geraadpleegd 10 augustus 2018)
“Advertentie boekhandel”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 06-02-1942. Geraadpleegd op Delpher op 10-08-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318304:mpeg21:a0037
“Familiebericht Joseef de Miranda”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 12-06-1942. Geraadpleegd op Delpher op 10-08-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318322:mpeg21:a0076
aanvulling Ies Santcroos met dank aan A. Roodnat
www.joodsmonument.nl, lemmate Isaac Santcroos (geraadpleegd 13 september 2018).
Emanuel Barend Stern, email C. de Graaf d.d. 17 oktober 2022, erfgoedleiden.nl.
Emanuel Barend Start, kaart Joodsche Raad, Arolsen Arcihves, 130380559 (Emanuel B STERN).
Joseph de Liver, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 514.
Johannes Jacobus Meijer, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 554.
illustraties:
“Advertentie Kropveld”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 30-05-1941. Geraadpleegd op Delpher op 09-08-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318157:mpeg21:a0027
“Familiebericht Taubes”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 22-12-1939. Geraadpleegd op Delpher op 09-08-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874603:mpeg21:a0124
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Vereenigde Fotobureaux N.V. Recordwedstrijden door de A.A.B, Gehouden op het sportterrein Olympiaplein. November 1929. OSIM00007000990.
gepubliceerd:
1 juni 2018
laatst bijgewerkt:
18 oktober 2022