De Overtoom is een straat in Amsterdam-West tussen de Stadhouderskade en de Amstelveenseweg. Vanaf 1345 heette de weg de Heiligeweg, aangezien deze route naar het Mirakel van Amsterdam leidde. Naast de weg lag de Heiligewegsevaart, later de Overtoomsevaart. Tijdens de achttiende eeuw kwamen langs de Overtoomsevaart pleziertuinen, buitenhuizen, bierlokalen en zelfs theaters, die in de negentiende eeuw allemaal weer verdwenen. In het begin van de twintigste eeuw werd de Overtoomsevaart gedempt. De huidige Overtoom is 1,75 km lang. Ook de Overtoom heeft een Joodse geschiedenis.
Overtoom, achteraan bij de Baarsjes – synagoge Agoedas Réiem
“Achteraan” aan de Overtoom was al voor 1875 een chewresjoel (verenigingssynagoge) gevestigd, de oudste in de buitenwijken. De naam werd gegeven door Awrohom Dellaville en in een bericht uit 1925 bestond de sjoel al niet meer.
Overtoom 5-3 – Abraham Locker
Familie Abraham Locker wenste iedereen een voorspoedig 5710. Abraham Locker (Brasov, Roemenië, 3 juni 1894 – Amsterdam, 9 december 1985) was gehuwd met Rebeka Brad (Tipminiszeny, 12 december 1894).
Overtoom 16 – Spiegelschool (openbare school voor lager onderwijs der 1e klasse, school nummer 71)
In dit gebouw was de Spiegelschool gevestigd. Hier werd als externe cursus Hebreeuwse les gegeven. Kunstschilder Martin Monnickendam was een van de leerlingen van de school.
Overtoom 24 – lampenkappen Levison
Bij deze winkel in zijden lampenkappen, werd in 1921 door Levison verkoopsters gevraagd die goed konden handwerken. Lion Joseph Levison (Arnhem, – Auschwitz, ) werd later winkelier in radio-artikelen en in het begin van de oorlog had hij een zaak in huishoudelijke artikelen en was gevestigd op de Overtoom 520hs.
Overtoom 114-1 – Abraham Nunes Cardozo
Abraham Nunes Cardozo (Amsterdam, – Amsterdam, ) was hier gevestigd als “De verhuurspecialist”.
Overtoom 123a – Marcus Wolff Beffie
Hier woonde de penningmeester Marcus Wolff Beffie (Amsterdam, 30 mei 1885 – Sobibor, 13 maart 1943), van de “Charitas Club”. Op 31 december 1920 werd om collectanten gevraagd ter hulp aan behoevende en noodlijdende artiesten.
Overtoom 140 – firma Van Essen
Rond 1929 was deze kruidenier op dit adres gevestigd.
Overtoom 144-1 – Anthonie Renes
Deze woning was van verzetsstrijder Anthonie (Toon) Renes (Amsterdam, 25 juli 1905 – Neuengamme, 15 december 1944) die van beroep verzekeringsinspecteur was. Anthonie werd op 10 februari 1944 gearresteerd. De latere sportbestuurder Jaap (Jacob) van Praag (Amsterdam, 10 juli 1910 – Amsterdam, 7 augustus 1987) was bij Toon ondergedoken.
Overtoom 181 – J. Fresco
Mevrouw J. Fresco vraagt in mei en juni 1920 een Hulp in de Huishouding en een Dagmeisje.
Overtoom 191-195 – Melkinrichting Plancius
Melkinrichting Plancius leverde koosjere melk voor pesach. Er was ook een vestiging op de Keizersgracht 802.
Overtoom 207 – Juda Poppelsdorf
Juda Poppelsdorf (Amsterdam, 1 juni 1880 – Amsterdam, 2 juli 1964), eerste violist bij het Concertgebouworkest woonde hier met zijn echtgenote Celina Julie Sequeira (Amsterdam, 15 augustus 1872 – Amsterdam, 24 februari 1951).
Overtoom 221 – Ernst Italiaander
Vanuit hier leverde in 1926 Ernst Walterio Italiaander (Leipzig, 2 maart 1896 – Leiden, 21 oktober 1962) kunsttanden en -gebitten. In de militieregisters van het Stadsarchief Amsterdam wordt hij tandarts genoemd.
Overtoom 254-1 – gezin Bongers
Bij het gezin Bongers dook Benjamin Flesschedrager onder en overleefde de oorlog.
Overtoom 283 – Nederlands hervormde Diaconessen Inrichting
Deze panden werden in 1988 gesloopt. Op 30 april 1921 werd hier Chedwa Jochewed van Tyn geboren.
In 1928 werd hier Sonja Mary van Zanten (Amsterdam, – Auschwitz, ) geboren, dochter van Jonas van Zanten (Groningen, – Auschwitz, ) en Catharina Marcus (Amsterdam, – Auschwitz, ). In het begin van de oorlog woonde het gezin op de Albrecht Dürerstraat 35hs.
In 1929 werd hier Benjamin Mozes Mossel geboren, zoon van leraar Joseph Mossel (Amsterdam, – Bergen-Belsen, ) en Else Büchenbacher (Amsterdam, 28 juli 1900 – Bergen-Belsen, 30 april 1945). Er kwamen na Benjamin nog twee kinderen; de kinderen hebben de oorlog overleefd.
Op 30 juli 1931 werd hier Robbert Meijer geboren (overleden Amsterdam, 10 oktober 1977), zoon van Max Meijer (Amsterdam, 2 mei 1902 – Amsterdam, 2 februari 1977) en Roza Michel (Amsterdam, 8 september 1901 – Amsterdam, 26 mei 1995).
In 1934 werd hier Dorus Eduard Stibbe geboren, zoon van Selma Frank (Emmen, – Bergen-Belsen, ) en Maurits Meijer (Max) Stibbe (Zwolle, – Auschwitz, ). Dorus overleefde de oorlog.
In hetzelfde jaar werd hier Marianne Dora Visser geboren, dochter van Herman Floris Visser (Amsterdam, 17 november 1890) en Rosa Sophie Nopol (Amsterdam, 20 februari 1912). Herman was museumconservator. Het gezin was vanaf januari 1943 in Barneveld en een jaar later werden ze geregistreerd in Westerbork. Ten tijde van de geboorte van Marianne woonde het gezin op de Bernard Zweerskade 23. Ze overleefden de oorlog.
Overtoom 307 – Nathan Swaluw
Nathan Swaluw (Nieuwer-Amstel, – Leuven, ) vierde hier zijn Bar Mitswa op 26 september 1896. Hij was een zoon van David Swaluw (Amsterdam, 2 juni 1837) en Ester Bonnewits (Amsterdam, 129 november 1847).
Overtoom 323 – Hartog Nathan Bonnewits
Hartog Nathan Bonnewits, vader van Ester die op Overtoom 307 woonde, vierde hier op 31 augustus 1898 zijn 75e verjaardag.
Overtoom 328hs – Sidney Warman en Bep Rosenbaum
Sidney Warman en Bep Rosenbaum kondigen in het Nieuw Israëlietisch Weekblad van 28 juli 1950 hun huwelijk aan.
Overtoom 412-1 – Maurits Isidoor Dreesde
Hier woonde Maurits Isidoor Dreesde, die op 22 juli 1937 meldde verloofd te zijn met Rachel (Chelly) Smit. Het Nieuw Israëlietisch Weekblad meldde huisnummer 41-2, maar dat is onjuist. Maurits werd op 18 augustus 1942 vermoord in Auschwitz, Chelly op 22 oktober 1943. Het huwelijk is uiteindelijk niet voltrokken; de kaart van de Joodsche Raad bij het Arolsen-archief geeft aan: ongehuwd.
Overtoom 429 – Riek Arons
Hendrika (Riek) Arons verloofde zich op 18 februari 1934 vanuit hier met Meijer Abraham Jacobson. Zij zouden op 10 juni 1937 in het huwelijk treden.
Overtoom 430-1 – Liesje Hakker
Hier woonde Elisabeth (Liesje) Hakker die op 24 mei 1921 in ondertrouw ging met Salomon Boers (Leeuwarden, – Arnhem, ). Zij zouden op 9 juni in het huwelijk treden. Op 27 april 1932 overleed in Apeldoorn de weduwe Lies Boers – Hakker (Amsterdam, 9 juli 1900).
In het begin van de oorlog woonde de moeder van Liesje, Duifje Hakker – Bril (Amsterdam, – Sobibor, ) en haar zus Celina (Amsterdam, – Sobibor, ) nog op dit adres. De vader van Liesje, Benjamin (Amsterdam, – Antwerpen, ) was reeds overleden, haar broer Jonas (Amsterdam, 21 maart 1899 – Amsterdam, 26 november 1977) overleefde de oorlog.
Overtoom 433-2 – Carel Albert Aronson
In1948 wordt Carel Albert geboren, zoon van Nathan Aronson en Sippora Aronson-Polak. Het gezin emigreerde in 1951 naar Sydney, Australië.
Overtoom 447-1 – B. van der Sluis en S. Salomons
Op 21 november 1922 gingen Bernard (Belnart) van der Sluis (Vlijmen, – Sobibor, ) en Serlina Salomons (Amsterdam, – Sobibor, ) in ondertrouw. Hier woonde het gezin van Meijer Salomons (Amsterdam, – Amsterdam, ) en Bloeme de Paauw (Amsterdam, – Amsterdam, ). Zij hadden de volgende kinderen: Machiel (Amsterdam, ), Serlina, Philip (Amsterdam, – Sobibor, ), Simon (Amsterdam, – Sobibor, ), Samuel (Amsterdam, – Bergen-Belsen, ), Esther (Amsterdam, – Sobibor, ), Abraham (Amsterdam, – Sobibor, ), Frederica (Hilversum, – Sobibor, ), Louis, Alex (Hilversum, – Polen, ), Helena (Hilversum, – Auschwitz, ), Henriëtte (Hilversum, – Sobibor, ) en Carolina (Hilversum, ).
Overtoom 447-1 – Zichroun Yakov
Hier was het secretariaat gevestigd van “Zichroun Jangakouv” (“Zichron Yakov”), de jeugdafdeling van de Nederlandse Mizrachie voor 12 tot 17-jarigen. Er werden verschillende cursussen gegeven. Sam (Samuel) Salomons was de contactpersoon (zie hierboven) die op dit adres woonde en lid van het hoofdbestuur. Sam verloofde zich op 19 maart 1924 met Betty (Bertha) van Polen, met wie hij op 26 juli 1924 huwde. Zij kregen twee kinderen: Elkan (1927) en Rebecca (1929), die de oorlog overleefden, evenals Betty.
Overtoom 449a – gezin Lopes Dias
Isaac Haim Lopes Dias (Amsterdam, 8 december 1835) overleed op dit adres op 4 april 1917. Isaac was gehuwd met Magdalena Rosendal (Borculo, 17 februari 1835 – Amsterdam, 13 juli 1895).
Overtoom 466 – J. J. d’Oliviera
Op 1 mei 1942 zoekt mevrouw J. J. d’Oliveira een werkster. Op 30 oktober 1942 berichtte Het Joodsche Weekblad dat een brief voor K. P. Planer, die hier woonde, onbestelbaar was teruggekomen.
Overtoom 478-1 – gezin Van der Kar – Speelman
Op 1 mei 1936 meldde het Nieuw Israëlietisch Weekblad het overlijden van Rebecca (Hendrika, Rika) van de Kar-Speeelman, 72 jaar oud. Haar echtgenoot Salomon van de Kar overleed op 25 januari 1937 op hetzelfde adres, 80 jaar oud. De begrafenis van Hendrika vond plaats vanuit het Metaheirhuis op de Nieuwe Kerkstraat 127.
Overtoom 502 – David Elias Cats
Op 11 december 1936 overleed hier op 54-jarige leeftijd David Elias Cats (Gouda, 11 februari 1882). David was gehuwd met Margaretha Wilhelmina van Daalhuizen (Rotterdam, 22 maart 1885).
Overtoom 520hs – Lion Joseph Levison
Rond 1921 was Lion Joseph Levison gevestigd op de Overtoom 24 met een zaak in zijden lampenkappen. Lion Joseph Levison (Arnhem, – Auschwitz, ) werd later winkelier in radio-artikelen en in het begin van de oorlog had hij een zaak in huishoudelijke artikelen.
bron:
Bonnewits verjaardag, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 26-08-1898, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 06-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858704:mpeg21:p005.
Levison, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 07-01-1921, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 06-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860137:mpeg21:p008.
Lion Joseph Levison, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 504.
Boers-Hakker, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-05-1921, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 06-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860157:mpeg21:p006.
Sluis-Salomons, Familiebericht. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 24-11-1922, p. 12. Geraadpleegd op Delpher op 06-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000584092:mpeg21:p00012.
Meijer Salomons, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 703.
Sam Salomons, INGEZONDEN STUKKEN. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 25-01-1924, p. 11. Geraadpleegd op Delpher op 07-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000583047:mpeg21:p00011.
Van Polen – Salomons, Familiebericht. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 21-03-1924, p. 17. Geraadpleegd op Delpher op 07-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000583055:mpeg21:p00017.
Sonja Mary van Zanten, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 15-06-1928, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 07-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858022:mpeg21:p006.
Van Essen, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 30-08-1929, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 07-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000578035:mpeg21:p00004.
Riek Arons, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 16-02-1934, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 08-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874835:mpeg21:p006.
Dorus Eduard Stibbe, Familiebericht. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 28-06-1934, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 08-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000581070:mpeg21:p00004.
Visser-Nopol, Familiebericht. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 22-11-1934, p. 12. Geraadpleegd op Delpher op 08-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000581091:mpeg21:p00012.
Hendrika van de Kar, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 01-05-1936, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 08-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871422:mpeg21:p007.
David Elias Cats, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 18-12-1936, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 08-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871376:mpeg21:p007.
Salomon van de Kar, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 29-01-1937, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 08-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871382:mpeg21:p007.
Planer, Onbestelbare brieven. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 30-10-1942, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 08-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318342:mpeg21:p004.
Maandblad van “Mizrachie, afd. van den Nederl. Zionistenbond. Geraadpleegd op Delpher op 08-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005548011:00001.
Ghedwa van Tijn, De joodsche wachter. Geraadpleegd op Delpher op 08-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005438036:00001.
Benjamin Mozes Mossel, De joodsche wachter. Geraadpleegd op Delpher op 08-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005442027:00001.
Else Büchenbacher, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 137.
Robbert Meijer, De joodsche wachter. Geraadpleegd op Delpher op 08-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005443031:00001.
David Elias Cats, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. Geraadpleegd op Delpher op 08-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005428103:00001.
Agoedas Reiem, Iets over huis- en chewresjoelen in Amsterdam door E.S. HEN. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-08-1925, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 08-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871868:mpeg21:p005.
Italiaander, Militieregisters, archiefnummer 5182, inventarisnummer 4416.
Abraham Locker, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1617.
David Swaluw, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregisters geannexeerde gemeenten, archiefnummer 5008, inventarisnummer 5.
Nathan Swaluw, Stadsarchief Amsterdam, Militieregisters, archiefnummer 5182, inventarisnummer 4369.
Poppelsdorf, Advertentie. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 14-04-1905, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 09-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010650424:mpeg21:p006.
Italiaander, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 379.
David Elias Cats, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1359.
Isaac Haim Lope Dias, Stadsarchief Amsterdam, Overgenomen delen, archiefnummer 5416, inventarisnummer 190.
Anhonie Renes, Stadsarchief Amsterdam, Politierapporten ’40-’45, archiefnummer 5225, inventarisnummer 7200.
met dank aan Rene Bennekers
illustratie:
Levison, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 07-01-1921, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 06-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860137:mpeg21:p008.
Boers-Hakker, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-05-1921, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 06-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860157:mpeg21:p006.
Sluis-Salomons, Familiebericht. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 24-11-1922, p. 12. Geraadpleegd op Delpher op 06-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000584092:mpeg21:p00012.
Van Essen, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 30-08-1929, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 07-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000578035:mpeg21:p00004.
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Rooswinkel, Andreas Theodorus (1838-1909). Overtoom 140-138-136 enz. (v.l.n.r.), Op de voorgrond de zogenaamde Pestbrug in de Tweede Constantijn Huygensstraat gezien naar de Eerste Constantijn Huygensstraat. 1887. OSIM00001004315.
Riek Arons, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 16-02-1934, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 08-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874835:mpeg21:p006.
David Elias Cats, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. Geraadpleegd op Delpher op 08-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005428103:00001.
Poppelsdorf, Advertentie. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 14-04-1905, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 09-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010650424:mpeg21:p006.
gepubliceerd:
8 februari 2023
laatst bijgewerkt:
27 januari 2024