De Rijnstraat is een belangrijke verkeersader tussen het centrum en de richting van Utrecht. De straat ligt tussen de Van Woustraat en de A2 en doorsnijdt de Rivierenbuurt. In de Rivierenbuurt ontstond, met name na 1933, een wijk met veel Joodse inwoners.
Rijnstraat 3 – Celtha
Celtha was hier in 1939 gevestigd en verkocht corsetten, kousen en lingerie. Naast deze vestiging waren ze gevestigd op de Kalverstraat 55, de Koninginneweg 101, de Beethovenstraat 68 en de Admiraal de Ruyterweg 81 te Amsterdam en in Den Haag op de Laan van Meerdervoort 274.
Rijnstraat 5 – vleeschhouwerij Wallach
In 1936 had Simon Wallach (Amsterdam, 4 juli 1893 – Amsterdam, 9 juli 1952) een model vleeshouwerij en poeliersbedrijf op twee adressen op de Rijnstraat, op nummer 5 en nummer 14. Simon was gehuwd met Esperance Trompetter (Amsterdam, 28 oktober 1893 – Amsterdam, 18 maart 1962). Simon en Esperance hadden vijf kinderen; Machiel (Amsterdam, 20 oktober 1914 – Amsterdam, 22 oktober 1914), Sara (Amsterdam, 19 januari 1916), Veronica (Amsterdam, 21 augustus 1918 – Amsterdam, 19 januari 1919), Marie (Amsterdam, – Bergen-Belsen, ) en Veronica (1926).
Rijnstraat 6 – Hollandia Textiel – Netrico – op last van de bezetter gesloten.
Tegenover Wallach (nummer 5), naast familie Brugmans (nummer 8). Hier woonde van 1938 tot en met 1946 de familie Neeter, bestaande uit Emanuel (1911), Miep (1910), Henry (1939), Irene (1943) en Polly (januari 1945 – hongerwinter). De etalage was afgeplakt met bruin pakpapier omdat Joden geen bedrijf mochten uitoefenen. Daarna is de familie verhuisd naar de Rooseveltlaan. Een verslag van Henry over het bedrijf staat hier.
Rijnstraat 6-2 – cuisinier Jos Cats
Jos (Jozef) Alexander Cats (Amsterdam, 21 januari 1890 – Auschwitz, 28 juli 1942) was cuisinier (kok) en hier gevestigd in 1930. Hij was als kok in te huren op elk feest. Ten tijde van de oorlog woonde Jos op de Ferdinand Bolstraat 30-3 en stond hij geregistreerd als vertaler.
Rijnstraat 7 – koffie Nagel
Siegbert Nagel (Berlijn, 20 juli 1905) was hier gevestigd in 1939 en verkocht koffie. Bovendien had hij een koffiebranderij en bezorgde door heel de stad.
Rijnstraat 8-2 – Brugmans
Van 1936 tot ongeveer 1973 woonden op nummer acht, twee hoog, het gezin Brugmans. Gerrit Brugmans, geboren op 29 maart 1889, was een challebakker; hij werkte onder andere bij bakkerij Theeboom. Adèle (Tilly) Brugmans-Mossel (Amsterdam, 23 februari 1888 – Amsterdam, 2 mei 1972) en Gerrit Brugmans woonden er met hun gezin van zes kinderen: Gretha, Joop, Jaap, Netty, Gerrit en Rudy. Thuis kwamen klanten de maanzaad boterkoeken, de verse challes en de gember- en orchade (amandelspijs) bolussen ophalen die Gerrit had gebakken.
Rijnstraat 12 – Nieuw Israëlietisch Weekblad
In 1935 had het Nieuw Israëlietisch Weekblad een reisbureau. De hoofdvestiging was op de Jodenbreestraat 93, en er waren agentschappen in Den Haag, Rotterdam, Arnhem, Haarlem, Zaandam en Amsterdam-Zuid. Op dit adres zat boekhandel H. S. Vis, en was de agentschap voor Amsterdam-Zuid gevestigd.
Rijnstraat 14 – vleeswaren Noach
Op 3 december 1932 werd hier een zaak geopend in fijne vleeschwaren en delicatessen. I Noach had ook een filiaal in Zandvoort.
Rijnstraat 14 – slager en poelier Wallach
In 1936 had Wallach een model vleeshouwerij en poeliersbedrijf op twee adressen op de Rijnstraat, op nummer 5 en nummer 14.
Rijnstraat 17 – banketbakker Hartog de Liever
Hartog de Liever was banketbakker en stond onder rabbinaal toezicht van de rabbijnen Sarlouis en Coppenhagen van de Nederlands Israëlietische Hoofd Synagoge. De Hartog had twee zaken in 1935, op dit adres en op de Weesperstraat 80. De eerste vermelding op dit adres was van 16 november 1934. In februari 1946 adverteerde Wolf de Liever weer, over dit filiaal en het filiaal op de Weesperstraat 80.
Deze zaak heropende De Liever al op 13 juli 1945. De zaak ging dicht op 16 oktober 1970.
Rijnstraat 20 – Sak’s vleeshouwerij
Meijer Sak (Amsterdam, 13 januari 1885 – Sobibor, 2 juli 1943) had een vleeshouwerij op dit adres in 1933. Meijer was gehuwd met Leonora Snoeck (Amsterdam, – Sobibor, ) en zij hadden twee kinderen; Hartog (Amsterdam, – Auschwitz, ) en Helena (Amsterdam, 3 september 1913). Helena overleefde de oorlog en woonde met haar man, Jaap de Heer, een tijd in Singapore. Hier is een amateurfilm van haar te zien.
Rijnstraat 22 – A. Porcelijn
A. Porcelijn was leraar middelbaar onderwijs en hij bood zich aan voor de vakken boekhouden en Frans en voor het bijwerken van leerlingen in 1941.
Abraham Porcelijn werd in Amsterdam geboren op 26 januari 1895. Hij was gehuwd met Eva Porcelijn-Porcelijn, geboren in Amsterdam op 18 juni 1893. De hadden drie kinderen. Helen Eveline werd geboren in Amsterdam op 11 jan 1929. Abraham, Eva en Helen werden in Sobibor vermoord op 2 juli 1943. Twee kinderen overleefden de oorlog.
Rijnstraat 23 – bakker Draaisma
In 1936 had J. M. Draaisma jr. op dit adres een bakkerszaak. Hij verkocht gebak, taarten, puddingen en chocolade.
Rijnstraat 25 – J. Grishaaver
J. Grishaaver was agent voor de Hollandia matzefabriek en op dit adres gevestigd in 1949.
Rijnstraat 35 – Huishoudelijke Artikelen Is. Staal
Op de Linnaeuskade 6 en op dit adres had Is. Staal zijn zaak in huishoudelijke en keukenartikelen in 1935.
Rijnstraat 39 – banketbakker N. Groen
N. Groen was banketbakker en kok en had hier zijn zaal in 1936.
Rijnstraat 46 – Slagerij Van Tijn
Firma H. van Tijn had in 1935 op dit adres een model vleeshouwerij. Hartog van Tijn werd geboren in Puttershoek op 2 december 1910. Hij was getrouwd met Grietje Schoontje Frenk (Amsterdam, 28 augustus 1914). Zij hadden een dochter Regina Ester Wilhelmina (Amsterdam, 13 april 1938) en een zoon Robert (Amsterdam, 17 juli 1940). Het gezin werd vermoord op 2 juli 1943 in Sobibor.
Rijnstraat 58 – Maison Blom
Maurits Blom en zijn vrouw Rachel Maij waren de eigenaren van Maison Blom, een luxe banketbakker / chocolaterie op Rijnstraat 58. Ze waren bekend door de boter- en gemberkoek en de orangeade- en gemberbolussen. Deze waren zo bekend dat klanten van over de hele stad naar de Rijnstraat kwamen om ze te kopen.
Maurits Blom werd op 21 september 1894 geboren in de ‘s-Gravensandestraat als negende in een gezin met twaalf kinderen. Hij was de zoon van Toly Blom, diamantwerker, en Betty Koe. Het was een typisch Joods-socialistisch gezin. Ze gingen niet meer naar sjoel en interesseerden zich voor politiek en literatuur. Maurits werd banketbakker, trouwde met Rachel Maij en vestigde zich op de Rijnstraat. Het echtpaar kreeg twee zoons, Daniel Gerrit en John.
De winkel draaide zeer goed. Zo goed zelfs dat Maurits een stuk grond bij Lunteren kon aanschaffen. De winkel bleef goed draaien tot 1942, daarna ging het door de oorlog bergafwaarts.
Aan het begin van de oorlog ging het al slechter met de gezondheid van Rachel. Toen echter op 25 mei 1943 Daniel Gerrit – Gerrie – werd afgevoerd via de Polderweg en Westerbork naar Sobibor, waar hij op 6 juni 1943 vermoord werd, ging haar gezondheid nog verder achteruit en werd ze opgenomen in de Joodse Invalide.
Maurits en John werden opgepakt bij de razzia van 20 juni 1943. Ze kwamen in de Hollandse Schouwburg terecht – John was toen 12 – en John ontsnapte en ging in de onderduik. Hij overleefde de oorlog.
Vader Maurits werd gedeporteerd naar Sobibor en werd daar op 16 juli 1943 vermoord.
Moeder werd in september 1943 vanuit de Joodse Invalide via Westerbork naar Auschwitz gedeporteerd en werd daar in november 1943 vermoord. John overleefde de oorlog, schreef een boek over zijn ontsnapping. Het boek kan worden besteld bij uitgeverij Verbum.
Rijnstraat 60 – drogisterij S. Heijmans
Op dit adres was in 1940 drogisterij S. Heijmans (voorheen Asscher) gevestigd.
Rijnstraat 71-73 – cafetaria – ijsbuffet Koco
Hier was een van de filialen van cafetaria – ijsbuffet Koco. Een ander filiaal was op de Van Woustraat 149. Op deze vestiging, op de Rijnstraat, kwam Anne Frank en in haar dagboek wordt deze vestiging gememoreerd. Op 19 februari 1941 werd op de vestiging in de Van Woustraat een aanslag op de bezetter gepleegd. De naam bleef bestaan, waarschijnlijk onder een Verwalter (zaakwaarnemer). Op 14 februari 1942 adverteerde Koco in De Misthoorn, een antisemitisch blad.
Rijnstraat 133 – delicatessen- annex avondzaak
Henri Groen (Den Haag, 4 september 1886 – Auschwitz, 14 januari 1943) en zijn vrouw Sientje Velleman (Haarlem, 15 juni 1886 – Auschwitz, 11 december 1942) hadden een delicatessen annex avondzaak in de Rijnstraat 133. Zij hadden één dochter, Liesje Groen, die daar ook als winkelmeisje heeft gewerkt.
De kleinzoon van Henri en Sientje zoekt meer informatie over zijn grootouders. Informatie kan gestuurd worden via deze link.
Rijnstraat 148-1 – Pront
Eva De Haas – Nikkelsberg (Eva Pront – Nikkelsberg) woonde in de oorlog op dit adres.
Rijnstraat 158 – elektronica RAF
De kop van de Rijnstraat heeft gedurende tal van jaren bijna alleen bestaan uit winkels van RAF. In 1960 was RAF (Rafalowich) gevestigd op dit adres.
Rijnstraat 162 – leraar B. de Jongh
B. de Jongh was leraar Engels voor het middelbaar onderwijs en hij adverteerde in september 1941 in het Joodsche Weekblad. Dat was in de periode dat Joodse leraren door de bezetter verboden werd om op niet-Joodse scholen te werken.
Barend de Jongh werd op 5 maart 1901 in Amsterdam geboren en hij trouwde met Hertha Weiss, geboren in Hamburg op 1 september 1909. Barend en Hertha werden op 16 juli 1943 in Sobibor vermoord.
Rijnstraat 163 – slagerij Maurits Hart
Tijdens de bezetting was de slagerij van Maurits Hart een van de slagerijen die aan uitsluitend Joodse klanten mocht leveren. De slagerij van Maurits Hart (Amsterdam, – Sobibor, ) was gevestigd op Rijnstraat 163, het gezin stond geregistreerd op 163hs. Maurits was gehuwd met Helena Johanna Furth (Amsterdam, – Sobibor, ) en zij hadden een dochter Stella (Amsterdam, – Sobibor, ).
Rijnstraat 181 – Maison Leviticus
Op 1 juni 1938 werd op dit adres Maison Leviticus geopend, een banketbakkerij.
Rijnstraat 199-1 Isidore Pinheiro
Op dit adres woonde kapper Isidore Pinheiro (Amsterdam, 30 september 1914 – Dorohucza, 30 november 1943).
Rijnstraat 237 – Sigarenwinkel Plan Zuid en de Verwalter
Tijdens de Tweede Wereldoorlog hadden de nazi’s een organisatie bedacht, genaamd OMNIA (Omnia Treuhandgesellschaft m.b.H. – red.) , van waaruit de liquidatie plaatsvond van winkels met een Joodse eigenaar. De persoon die namens OMNIA kwam aanzeggen, dat de winkel gesloten moest worden, heette een ” Verwalter“.
Dat waren personen, die gewoon zelf een winkel in de buurt hadden (één had bijvoorbeeld een schoenmakerij aan de vroegere Amstellaan), maar sympathiseerden met de nazi’s en het karweitje graag voor ze opknapten.
“Mijn opa, Simon Sacksioni was, voor de oorlog al, een sigarenwinkel begonnen in het nieuwe Zuid, in de Rijnstraat op nummer 237. De naam van de winkel was “Plan Zuid”.
De Verwalter kwam ook hem aanzeggen, dat hij de zaak moest sluiten. Zijn zoon Luc is toen, vlakbij in de Uiterwaardenstraat, op naam van zijn vrouw een boekenwinkel begonnen, van waaruit nog het papier geleverd werd waarop de toen illegale krant “Het Parool” gedrukt werd. Het bewaren van dit papier was zeker niet zonder gevaar.
Toen de oorlog voorbij was, opende mijn opa weer een sigarenwinkel, nu op nummer 63 in dezelfde Rijnstraat. Daar was tijdens de oorlog de sigarenwinkel van ene meneer Lavell gevestigd, maar gezien zijn lidmaatschap van de NSB werd hem direct na de oorlog de zaak afgenomen. Zo werden de rollen uiteindelijk gelukkig weer omgedraaid.
Mijn vader, Harry Sacksioni, nam de winkel in 1950 van zijn vader over en heeft daar, in alle vrijheid, tot het jaar 2000 zijn winkel gehad.
Tot zover mijn verhaaltje, een klein, maar niet onbelangrijk wetenswaardigheidje.”
Vriendelijke groet,
Loes Sacksioni – 13 mei 2011
Reacties voor mevr Sacksioni worden doorgestuurd. Dit verhaal staat ook gepubliceerd op “Het Geheugen van Plan Zuid”.
bron:
ingezonden artikel op het Geheugen van Plan Zuid, met vriendelijke toestemming van Loes Sacksioni en Jos Wiersema (gvpz), communityjoodsmonument,
Blom, John, Nooit meer naar huis, verbum.nl
Rijnstraat 133: met dank aan Joseph Frank
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 24 okt 1930, Cats, nummer 6-2
ibidem, 2 dec 1932, Noach, nummer 14
ibidem, 20 sep 1933, Sak, nummer 20
ibidem, 12 april 1935, De Liever, nummer 17
ibidem, 27 sep 1935, Van Tijn, nummer 46
ibidem, 27 sep 1935, Staal, nummer 35
ibidem, 29 nov 1935, Vis / NIW, nummer 12
ibidem, 16 sep 1936, Groen, nummer 39
ibidem, 16 sep 1936, Wallach, nummer 5 en 14
ibidem, 11 dec 1936, Draaisma, nummer 23
ibidem, 27 mei 1938, Maison Leviticus, nummer 181
ibidem, 31 maart 1939, Celtha, nummer 3
ibidem, 26 mei 1939, Nagel, nummer 7
ibidem, 5 april 1940, Heijmans, nummer 60
ibidem, 15 feb 1946, De Liever, nummer 17
ibidem, 11 maart 1949, Grishaaver, nummer 25
Het Joodsche Weekblad, 12 sep 1941, B de Jongh. nummer 162
ibidem,, 10 okt 1941, Porcelijn, nummer 22
De Misthoorn, 14 feb 1942, advertentie Koco, nummer 71-73
www.joodsmonument.nl, lemma Barend de Jongh (geraadpleegd 21 okt 2015)
www.joodsmonument.nl, lemma Hartog van Tijn (geraadpleegd 21 okt 2015)
www.joodsmonument.nl, lemma Abraham Porcelijn (geraadpleegd 21 okt 2015)
met dank aan Madeleine Brugmans, stukje Brugmans, nummer 8-1
met dank aan René Bennekers, aanvulling De Liever
met dank aan Henry E. Neeter, aanvulling Netrico (per mail 22 februari 2019)
Stadsarchief Amsterdam, Jos Cats, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 152
www.joodsmonument.nl, lemmata Jos A. Cats (geraadpleegd 12 april 2021).
Stadsarchief Amsterdam, Simon Wallach, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 899
Stadsarchief Amsterdam, S. Nagel, Gezinskaarten, archiefnummer 5422, inventarisnummer 1045
Stadsarchief Amsterdam, Meijer Sak, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 702
illustraties:
De Misthoorn, 14 feb 1942, advertentie Koco, nummer 71-73
Algemeen Handelsblad, 10 mei 1938, personeelsadvertentie, nummer 133
foto’s familie Groen met dank aan Joseph Frank, zoon Liesje Groen
foto Rijnstraat 237 uit : “En er was nog over” fotoboek ter gelegenheid van het 350-jarig bestaan van de Joodse Gemeente Amsterdam
Advertentie Nieuw Israëlietisch Weekblad, 16 november 1934, De Liever
ibidem, 16 oktober 1970, De Liever
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Kaas, Jaap (1898-1972). Rij klanten voor de ingang van de slagerij van Simon Wallach, Rijnstraat 5. Links de ingang van Rijnstraat 3. 1940 – 1943. ANWX00486000504
gepubliceerd:
21 oktober 2015
Laatst aangepast:
20 januari 2023