De Albert Cuypstraat is bekend door de beroemdste markt van Nederland. Aan het einde van de negentiende eeuw werd dit deel van De Pijp volgebouwd en de markt ontstond hier al snel. Het werd zo’n groot succes dat de gemeente na 1905 de markt moest reguleren. Na 1922 werd de markt onder toezicht gesteld van het Marktwezen.
Er staan zo’n 300 kramen op de markt en voor de oorlog was een derde van deze kramen van Joodse marktlieden. Een van hen was Andries Agsteribbe.
Er was een flinke concurrentie en men moest hard werken voor een karig bestaan. In de loop van de oorlog mochten de Joodse kooplui hier niet meer werken. De kooplui moesten naar speciale Joodse markten en werden later voor een groot deel gedeporteerd en vermoord.
Albert Cuypstraat 2-6 – Stoomdiamantslijperij
In 1889 werd bij de secretarie van de gemeente Amsterdam het verzoek gedeponeerd van J. C. G. Kampfraath tot de oprichting van een stoomdiamantslijperij op de Albert Cuypstraat 2 hoek Ruysdaelkade.
Albert Cuypstraat 2-6 – Van Moppes
Levie van Moppes was sinds 1828 diamantslijpersknecht en zijn zoon David Levie besloot in 1875 aan de Plantage Middenlaan een stoomdiamantslijperij te bouwen. De Kaapse tijd, waarin veel diamant werd aangevoerd uit Zuid Afrika, was drie jaar later al voorbij. Van Moppes bleef zich ontwikkelen. De slijperij werd fors uitgebreid en er kwamen filialen in New York, Parijs, Brussel en Londen. Gedurende de Tweede Wereldoorlog verbleven de gebroeders Van Moppes in Brazilië en na de oorlog kwam men terug en begon een diamantslijperij op Albert Cuypstraat 2-6.
Tijdens de oorlog wilden de Duitsers hier een vakschool voor Diamantslijpers vestigen, omdat men na de vermeende nederlaag van Engeland een grote toestroom van diamanten uit Zuid-Afrika verwachtte. Het pand van Van Moppes bestaat nog steeds, momenteel (2017) is er een hotel gevestigd.
Albert Cuypstraat 29-31-33-35 – Stoomververij en Chemische Wasserij M. Paperel & Co.
In het begin van de vorige eeuw was hier dit bedrijf gevestigd. M. Paperel was Michal Paperel (Klasno, Oostenrijk, 23 oktober 1866 – Amsterdam, 8 februari 1929) die met Selientje Polak (Amsterdam, 6 juli 1854 – Amsterdam, 5 december 1923) was gehuwd. Hun zoon Iwan (Amsterdam, 1 juni 1898) was rond 1922 directeur van de onderneming. Rond 1899 was de onderneming op de Wagenaarstraat gevestigd.
Albert Cuypstraat 39 – A. van Leeuwen
A. van Leeuwen was rond 1914 depothouder van de N. V. Zuid-Hollandse Brood- en Beschuitfabriek uit Den Haag en verkocht koosjer brood.
Albert Cuypstraat 63 – Simon Blocq
Simon Blocq (Amsterdam, 20 september 1912 – Amsterdam, 1 december 1992) vierde op 30 oktober 1925 zijn Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig). Simon was een zoon van Jacob Blocq (Amsterdam, 12 januari 1879 – Hilversum, 10 april 1963) en Esther Cohen (Leeuwarden, 15 november 1880 – Amsterdam, 6 juli 1961). Simon trouwde later met Rachel Kijl (Amsterdam, 9 april 1920 – Amsterdam, 19 oktober 1987).
Albert Cuypstraat 85 – regenkleding Dicker
In het begin van de bezetting was hier de onderneming van Ignaz Dicker (Kalusz, – Sobibor, ) gevestigd. Hij woonde met zijn gezin op de Ruysdaelstraat 9-1. Ignaz was gehuwd met Eva Blauaug (Kalusz, – Amsterdam, ) en zij hadden een zoon Gustav (Wenen, – Mauthausen, ).
Albert Cuypstraat 103 – Salomon Duits
Salomon Duits overleed hier in mei 1935 op de leeftijd van 48 jaar.
Albert Cuypstraat 119hs – Abraham van Coevorden
Abraham van Coevorden (Groningen, 17 februari 1873 – Amsterdam, 14 september 1928) vierde hier op 17 februari 1923 zijn vijftigste verjaardag.
Albert Cuypstraat 134hs – Ph. Schaap en A. Visjager
Ph. Schaap en A. Visjager vierden hier op 26 juni 1938 hun 25-jarig huwelijk.
Albert Cuypstraat 137 – gezin Bartels
Mevrouw Bartels zocht voor haar liberale gezin in 1926 een net buitenmeisje.
Albert Cuypstraat 147 – Salomon Raap en Rosa de Roos
Salomon Raap (Amsterdam, 1 augustus 1838 – Amsterdam, Amsterdam, 6 december 1915) en Rosa de Roos (Oirschot, 11 maart 1835 – Apeldoorn, 27 juni 1921) waren op 3 augustus 1913 vijftig jaar getrouwd.
Albert Cuypstraat 149hs – gezin Poppegaai / sigarenfabriek Ebol
Hier woonde tot in de oorlog het gezin Poppegaai. Vader Gerrit had een eigen bedrijf, sigarenfabriek Ebol.
Albert Cuypstraat 149 – mevrouw Locher – van Duim
Mevrouw Dina Locher – van Duim (Amsterdam, 17 maart 1849) vierde hier op 18 maart 1929 haar tachtigste verjaardag. Dina was gehuwd met Mozes Locher (Amsterdam, 12 mei 1851).
Albert Cuypstraat 152 – gezin Da Cunha
Rond 1921 woonde het gezin Da Cunha op dit adres. Op 10 augustus van dat jaar overleed te Arnhem Cato da Cunha (Amsterdam, 22 januari 1898), 23 jaar oud. Cato was een dochter van Jacob da Cunha (Amsterdam, 1 juni 1866 – Amsterdam, 21 april 1928) en Klaartje Zeehandelaar (Lemmer, 20 januari 1865 – Amsterdam, 21 november 1936). Zoon Abraham (Amsterdam, 26 februari 1896 – Midden-Europa, 31 maart 1944) trouwde op 6 juli 1924 met Gretha de Leeuw. Vermoedelijk was er een slagerij van het gezin Da Cunha op dit adres gevestigd.
Albert Cuypstraat 162 – filiaal vishal Gebroeders van Kleef
De gebroeders Van Kleef openden op 9 mei 1924 hun vishal op de Weesperstraat 107. Op dit adres was een filiaal gevestigd.
Albert Cuypstraat 188-2 – confectie P. Dondorp
P. Dondorp woonde hier of had hier zijn confectiebedrijf. In 1905 zocht hij pantalonsmakersknechts.
Albert Cuypstraat 190-2 – Duifje Locher
Duifje (Dora) Locher (Amsterdam, – Auschwitz, ) werd hier geboren in maart 1936. Ze was een dochter van Theresia de Hond (Amsterdam, – Auschwitz, ) en Jacob Locher (Amsterdam, – Auschwitz, ) en had een zus Rachel (Amsterdam, – Auschwitz, ).
Albert Cuypstraat 193 – Salomon Abrahamson
Op dit adres had Salomon Abrahamson zijn confectieatelier.
Albert Cuypstraat 209hs – Salomon Schaap
Salomon Schaap overleed hier op 76-jarige leeftijd op 30 januari 1922.
Albert Cuypstraat 222a – melkinrichting (Nieuw) Plancius
De kantoren en fabrieken van de N. V. Melkinrichting Nieuw Plancius waren rond 1924 hier en op de Govert Flinckstraat 235 gevestigd. De onderneming leverde koosjere melk en stond onder toezicht van opperrabbijn A. S. Onderwijzer.
Albert Cuypstraat 223 – Maison Spier
In 1909 was hier Maison Spier, chapellerie Française, gevestigd. Dit was een hoedenfabriek.
Albert Cuypstraat 231 – melkinrichting S. Braunfeld
De koosjere melkinrichting van S. Braunfeld was hier vanaf 1934 gevestigd. Ook andere koosjere zuivelproducten zoals eieren, kaas en boter werden er verkocht.
Albert Cuypstraat 241 – Godsdienstschool
Dat er voldoende Joodse kinderen in deze buurt woonden om er een Hoogduitse godsdienstschool op te richten bewijzen krantenartikelen uit het begin van de vorige eeuw. Toen was er de godsdienstschool gevestigd in de Albert Cuypschool. Hoofd der school was E. S. Hen, en hij had nog twee godsdienstonderwijzers in dienst, J. Klein en L. D. Kleerekooper. De eerste advertentie van deze school dateert uit 1910. Twee jaar later verscheen in de krant dat de school een schoolreis maakte naar Alkmaar en Bergen aan Zee. Er zaten toen inmiddels vijftig kinderen op deze school. In ieder geval vóór het jaar 1925, waarschijnlijk in september 1923, werd deze godsdienstschool door het bestuur verplaatst naar de Van Ostadestraat.
Een van de leerlingen van deze school was Willem Prins. Hij liet aantekeningen na over zijn herinneringen aan deze school; Willem Prins ging naar de Joodse school aan de Albert Cuypstraat van zijn zesde tot zijn dertiende. Het hoofd van de school was toen E. S. Hen. De Joodse lessen waren op maandag, dinsdag, woensdag en donderdag van 17.00 tot 18.30 en op zondagochtend van 9.00 tot 13.00. Willem vertelde dat ‘het haasten was omdat je pas om 16.00 uur uit de ‘gewone’ lagere school kwam’.
Hoofdonderwijzer E. S. Hen is waarschijnlijk Elias S. Hen (Amsterdam, 22 september 1880 – Sobibor, 4 juni 1943), beambte van de Nederlands-Israëlitische Gemeente, voorzanger op de Hoge Feestdagen bij het Beis Hamidrasj.
Albert Cuypstraat 242 – S. Weiss
S. Weiss stuurde in 1927 een ingezonden stuk naar het Nieuw Israëlietisch Weekblad over een toen nieuw kinderboek, De Gewelven van Arendsberg, geschreven door W. H. Kieviet. Het boek was zeer antisemitisch. S. Weiss schreef het volgende:
‘Onlangs maakte ik kennis met het kinderboek „De gewelven van Arendsberg” door W. H. Kieviet, uitgegeven door P. J. Milborn te Nijmegen. Tot mijn verwondering bemerkte ik, dat dit boek een sterk antisemietische geest ademt, wat o.a. blijkt uit eenige hier aangehaalde anti-Joodsche uitdrukkingen, waarvan er zeer velen in voorkomen:
Sammie, de zoon van den grijsbaardigen, vuilen boeken jood.
Geef dien smerigen Jood zijn bekomst.
Sammie schold hem uit, zooals alleen een Israëliet doen kan.
Bovendien wordt de Jood zoo slecht mogelijk voorgesteld. Dergelijke opvoedende lectuur acht men dus geschikt voor de onschuldige, onbevangen kinderziel. Welken indruk zal de Hollandsche jeugd wel van ons Joden, moeten krijgen! De Indrukken, in de Jeugd opgedaan, blijven immers het heele leven lang in ’t geheugen. Wordt het niet tijd, dat aan dergelijke onbeschaafde, antisemietische jeugd-propaganda een einde wordt gemaakt? U, mijnheer de redacteur, beleefd dankend voor de plaatsruimte, Hoogachtend, Uw trouwe lezer, S. WEISS. Alb. Cuypstraat 242.
S. Weiss was diamantslijper Sami Weiss (Amsterdam, 11 december 1894 – Sobibor, 2 juli 1943). Sami werd later leraar en was gehuwd met Lea Koppelman (Vilnius, 25 november 1895 – Sobibor, 2 juli 1943).
Albert Cuypstraat 247-2 – Mejuffrouw Monnikendam
Mejuffrouw Monnikendam adverteerde in 1911 en zocht toen zelfstandige kostuumnaaisters en leerlingen. Op 20 oktober 1927 overleed hier Sophia Monikendam – Sterk (Haarlem, 14 november 1856), echtgenote van Jacob Monnikendam (Amsterdam, 20 oktober 1852 – Amsterdam, 18 april 1908). Mejuffrouw Monnikendam was dochter Dina (Amsterdam, 19 oktober 1883 – Auschwitz, 26 januari 1943).
Albert Cuypstraat 256 – vleeschhouwerij S. L. Hamburger
Slager S. Hamburger opende op 1 februari 1902 hier zijn vleeschhouwerij. De advertenties gaven niet aan dat er koosjer vlees geleverd werd, er werd echter geen vlees verkocht van niet-toegestane dieren.
Albert Cuypstraat 272 – Maurits Samehtini
Toonkunstenaar en musicus Maurits Samehtini (Amsterdam, – Westerbork, ) woonde hier toen hij zeventig jaar werd.
bron:
Klemann, Hein, Nederland 1938-1948. Economie en samenleving in de jaren van oorlog en bezetting.
“Advertentie”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-02-1910. Geraadpleegd op Delpher op 09-10-2017, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859501:mpeg21:a0001.
“Portug. Israel. Gemeentebelang.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 16-02-1912. Geraadpleegd op Delpher op 09-10-2017, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859368:mpeg21:a0042.
“Godsdienstschool Alb. Cuypstraat.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 23-08-1912. Geraadpleegd op Delpher op 09-10-2017, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860220:mpeg21:a0044.
“VIJF JAAR WIJKWERK door J. D. K.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 05-10-1928. Geraadpleegd op Delpher op 09-10-2017, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858038:mpeg21:a0092.
“DEBAT.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 20-03-1925. Geraadpleegd op Delpher op 09-10-2017, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872532:mpeg21:a0095.
“Belangrijke feiten van de week.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 14-09-1923. Geraadpleegd op Delpher op 09-10-2017, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872494:mpeg21:a0043.
www.joodsmonument.nl, lemma Elias Hen (geraadpleegd 9 oktober 2017).
Elias Simon Hen, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 329.
Hamburger, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 24-01-1902, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874136:mpeg21:p008.
Dondorp, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 17-03-1905, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871674:mpeg21:p006.
Maison Spier, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 23-04-1909, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872688:mpeg21:p003.
Monikendam, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 07-04-1911, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859323:mpeg21:p014.
Salomon Raap en Roza de Roos, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-07-1913, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860268:mpeg21:p006.
Van Leeuwen, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 18-12-1914, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859544:mpeg21:p004.
Cato da Cunha, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 19-08-1921, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860169:mpeg21:p007.
Salomon Schaap, Familiebericht. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 03-02-1922, p. 11. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000584049:mpeg21:p00011.
Abraham van Coevorden, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 16-02-1923, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874091:mpeg21:p007.
Plancius, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 11-04-1924, p. 13. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000583058:mpeg21:p00013.
Van Kleef, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 09-05-1924, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872480:mpeg21:p008.
Abraham da Cunha, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 23-05-1924, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872482:mpeg21:p006.
Simon Blocq, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-09-1925, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871882:mpeg21:p007.
Bartels, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 22-01-1926, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871902:mpeg21:p008.
Simon Blocq, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1304.
Weiss, Ingezonden Stukken. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 29-07-1927, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010857982:mpeg21:p007.
Sophie Monnikendam – Sterk, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 21-10-1927, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858003:mpeg21:p007.
D. Locher – van Duim, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 15-03-1929, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010857996:mpeg21:p006.
Maurits Samehtini zeventig jaar. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-12-1933, p. 12. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874875:mpeg21:p012.
S. Braunfeld, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 23-03-1934, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874830:mpeg21:p007.
Salomon Duits, Familiebericht. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 23-05-1935, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000582013:mpeg21:p00004.
Duifje Locher, Familiebericht. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 12-03-1936, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000582055:mpeg21:p00004.
Schaap – Visjager, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 24-06-1938, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874629:mpeg21:p006.
Dicker, Advertentie. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 25-07-1941, p. 16. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318165:mpeg21:p016.
Illustratie:
“Advertentie”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-02-1910. Geraadpleegd op Delpher op 09-10-2017, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859501:mpeg21:a0001.
Hamburger, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 24-01-1902, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874136:mpeg21:p008.
Salomon Raap en Roza de Roos, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-07-1913, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860268:mpeg21:p006.
Paperel, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 13-03-1925, p. 12. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872531:mpeg21:p012.
Plancius, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 03-04-1925, p. 17. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000585004:mpeg21:p00017.
Simon Blocq, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-09-1925, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871882:mpeg21:p007.
Weiss, Ingezonden Stukken. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 29-07-1927, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010857982:mpeg21:p007.
Duifje Locher, Familiebericht. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 12-03-1936, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 25-04-2025, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000582055:mpeg21:p00004.
gepubliceerd
4 mei 2016
laatst bijgewerkt:
25 april 2025