De Jan van Eyckstraat is een straat in Amsterdam-Zuid en een zijstraat van de Beethovenstraat. De straat is vernoemd naar de Vlaamse kunstschilder Jan van Eyck (1390-1441). Tot zijn dood woonde Herman Brood in deze straat op nummer 45.
Jan van Eijckstraat 2 – Elektro-technisch en radio-bureau J. Aardewerk jr.
In 1939 was dit bedrijf hier gevestigd. Het was de zaak van Jacob Aardewerk (Amsterdam, 2 oktober 1903 – Amsterdam, 7 januari 1984). Hij was gehuwd met Esther Visser (Amsterdam, 28 mei 1903 – Amsterdam, 27 april 1980). Uit gegevens op de gezinskaart kan worden afgeleid dat zij in de onderduik de oorlog overleefden.
Jan van Eijckstraat 6 – B. van Creveld – Meijer
Mevrouw B. van Creveld – Meijer was actief voor de Vereeniging tot Bescherming van Joodsche Meisjes en organiseerde op 3 november 1929 een bridge-avond ten bate van de voltooiing van het gebouw van de vereniging in Santpoort. Mevrouw Van Creveld – Meijer was in 1938 ook bestuurslid van de Amsterdamse afdeling van de Joodsche Vrouwenraad.
Jan van Eijckstraat 11 – depot uitrustingsstukken Joodsche Raad
Bij dit adres kon men bagage afgeven die bedoeld was voor mensen in Westerbork of Vught.
Jan van Eijckstraat 12 – E. Blüth – Henschel
In 1931 was Erika (Friederike) Blüth – Henschel (Hamburg, 1 februari 1896) secretaresse van het Bemiddelings- en Adviesbureau voor Huisvesting van de Joodsche Vrouwenraad in Nederland. Erika was tevens secretaris van de Jeugd-alijah. Ze trouwde op 22 oktober 1924 in Hamburg met koopman Curt Blüth (Coburg, 4 november 1891) en zij kwamen in 1924 naar Amsterdam waar ze eerst op de Bronckhorststraat 6 gingen wonen. In 1926 verhuisden ze naar dit adres, waar ze tot september 1943 bleven wonen, toen gingen ze naar de Retiefstraat 13hs. In december 1943 werden ze geregistreerd in Westerbork. Erika en Curt overleefden de oorlog, keerden terug naar Amsterdam en maakten in 1950 Alijah (emigreerden naar Israël). Erika en Curt hadden twee kinderen, Eva en Ellen.
Jan van Eijckstraat 14hs – schuilwoning Wilhelm en Adele Halberstam – Mamroth
Mensen die ’s nachts uit de Zentralstelle werden vrijgelaten konden op dit adres schuilen tot de Spertijd voorbij was. Soms verbleven er tot 38 mensen. Woning van Wilhelm Max Halberstam (Leipzig, – Westerbork, ) en zijn vrouw Adele Mamroth (Breslau, – Auschwitz, ) en hun zoon Albert (Berlijn, – Auschwitz, ).
Jan van Eijckstraat 14boven – pension Samson
Voor en in het begin van de bezetting was hier Pension Samson gevestigd. Het pension werd uitgebaat door Julius Samson (Essen, – Auschwitz, ) die hier vanaf 15 maart 1938 tot mei 1941 was ingeschreven. Julius was gehuwd met Else Simson (Gerresheim, – Sobibor, ). Julius en Else gingen in de onderduik. Op 7 november 1942 werden ze gearresteerd op hun onderduikadres aan de De Wittenkade 114hs in Amsterdam.
Jan van Eijckstraat 15 – Expositur / Edwin Sluzker
Vanaf juli 1942 was hier de Expositur gevestigd, een afdeling van de Joodsche Raad; het verbindingskantoor tussen de raad en de Zentralstelle für Jüdische Auswanderung. Leidinggevende was de Weense vluchteling jurist Edwin Sluzker (Edwin Slucker, Kolomijja, Polen, 18 maart 1907 – Amsterdam, 12 augustus 1965). Sluzker was gehuwd met Thea Rapaport (Berlijn, 15 februari 1914).
Op 27 februari 1942 stond nevenstaande advertentie in Het Joodsch Weekblad.
Jan van Eijckstraat 16hs – archief Dr. Alfred Wiener
Op 23 april 1934 werd Dr. Alfred Wiener (Postdam, 16 maart 1885 – Londen, 4 februari 1964) op dit adres in Amsterdam ingeschreven. Hij vocht tijdens de Eerste Wereldoorlog voor Duitsland en zag de opkomst van extreemrechts in de jaren na die oorlog. In Berlijn bouwde hij met collega’s een archief op over de propaganda van de nazi’s, de kwaadaardige boodschappen in Hitlers Mein Kampf. Göring gaf Wiener een laatste waarschuwing toen Hitler in 1933 de macht greep, de bibliotheek zou moeten worden vernietigd. Hij besloot naar Amsterdam te gaan met zijn vrouw Margaretha Saulmann (Hamburg, – Sankt Gallen, ) en zijn dochters Ruth Hannah (1927 – 2011), Eva Elise (1930 – 1977) en Mirjam Emma (1933 – 2017). Alfred kreeg in Amsterdam een aanstelling als adviseur voor het Joodsche Vluchtelingen Comité en hij bouwde verder aan de bibliotheek. Deze ‘Wiener Library’ werd de hoeksteen voor allerlei naoorlogse processen. In Londen is de Wiener Holocaust Library nog steeds actief. Lees verder.
Jan van Eijckstraat 16boven – onderduikadres Laura en Louis Overberg
In 1942 werden bij Laura en Louis Joodse onderduikers opgenomen, uiteindelijk zouden er 16 op de zolderverdieping verblijven.
Jan van Eijckstraat 19hs – gezin Sann – Expositur
Al voor de deportatie van Ascher Sann (Berlijn, – Auschwitz, ) en zijn vrouw lerares Judik Drukker (Amsterdam, – Auschwitz, ) was dit een deel van de Expositur. Judik werkte op de Expositur in haar eigen huis en had derhalve voor zichelf en haar gezin een Sperre. Asscher en Judik hadden een zoon Jack (16 augustus 1924). Waarschijnlijk is dit gezin opgepakt toen zij op de vlucht waren. Ze werden vanuit het Franse doorgangskamp Drancy naar Auschwitz gedeporteerd. Jack kwam op 26 september 1942 in Zwitserland aan en belandde in 1944 in Engeland. Jack overleefde de oorlog.
Jan van Eijckstraat 20 – rabbijn Ph. Coppenhagen
In 1939 woonde op dit adres het gezin van rabbijn Ph. Coppenhagen.
Jan van Eijckstraat 20 – oogarts Dr. J. Pinkhof
In juni 1941 werd de praktijk van Dr. Jacob Pinkhof (Amsterdam, – Amsterdam, ) naar dit adres verplaatst. In februari 1941 woonde het gezin op de Heinzestraat 23-2.
Met zijn vrouw Branca Asscher (Amsterdam, – Amsterdam, ) en hun kinderen Herman (Amsterdam, – Amsterdam, ), Rebecca Roza (Amsterdam, – Amsterdam, ) en Adela Sophie (Amsterdam, – Amsterdam, ) pleegde Jacob zelfmoord.
Toen de lichamen gevonden werden, leefde Jacob nog. Hij overleed drie dagen later in het Nieuw Israëlitisch Ziekenhuis. Jacob was de broer van schrijfster Clara Asscher – Pinkhof. Zij schreef over de zelfmoord: ‘Hij woonde tegenover het Duitse hoofdkwartier, waar dag en nacht overvalwagens voorreden om hun geroofde mensenlading uit te braken. De kreten en de schreeuwen, van mishandelde en mishandelaar, drongen – vooral ’s nachts – ononderbroken tot hen door. Als er toch nog Joden werden vrijgelaten vonden ze toevlucht bij het gezin van mijn broer. Dag en nacht.’
Jan van Eijckstraat 21 – Daltonschool
Hier was een Daltonschool gevestigd. Tijdens de oorlog werd deze school door de bezetter als Joodse school aangewezen.
Jan van Eijckstraat 21 – Expositur
Filiaal van de Joodsche Raad. Hier werden de (tijdelijke en weinige) vrijstellingen van deportatie geregeld.
Jan van Eijckstraat 22-2 – Binne Groenier en Adrienne Canivez
Binne (Amsterdam, 11 november 1905 – Rheden, 25 oktober 1977) en Adrienne (Amsterdam, 28 februari 1910 – Amsterdam, 29 oktober 1992) waren toneelspelers die niet voor de Kultuurkamer hadden getekend en daarom geen werk meer hadden. De half-Joodse Duitse filosoof en socioloog Helmuth Karl Otto Gustav Bernhard Plessner (Wiesbaden, 4 september 1892 – Göttingen, 12 juni 1985) zat hier ondergedoken, samen met meer Joodse onderduikers.
Jan van Eijckstraat 23hs – Ilse Lewin
Ilse Lewin (Kassel, 16 augustus 1899 – Sobibor, 9 juli 1943) kwam in juli 1933 naar Nederland als vluchteling en woonde eerst in Den Haag op het Weteringplein 18, Weteringplein 17 (oktober 1933) en de Leuvenschestraat 43 (1935). In Den Haag was ze ingeschreven als magazijnbediende.
In Amsterdam werd ze ingeschreven in oktober 1936 en woonde toen op de Stadionweg 35hs. In haar Amsterdamse tijd was Ilse dienstbode.
Bij de Joodsche Raad stond Ilse ingeschreven als Ilse Marianne Sara Lewin. Ze werkte als dienstbode bij Rusthuis Esplanade op de Beethovenstraat 64 en daardoor had ze een Sperre. Op 20 juni 1943 werd ze in Westerbork geregistreerd en op 6 juli 1943 ging Ilse op transport naar Sobibor. In september 2022 werd er voor Ilse een Stolperstein op dit adres gelegd.
Jan van Eijckstraat 30 – Dr. A. van Raalte
Dr. A. van Raalte woonde op dit adres in 1935.
Jan van Eijkstraat 32 – mevrouw Lena Soep – Kaufmann
Mevrouw Lena Soep – Kaufmann was in 1936 secretaresse van de Amsterdamse afdeling van de Nederlandse Zionistenbond. Helene Kaufmann (Amsterdam, – Jeruzalem, ) was gehuwd met koopman in diamant Henri (Hans) Soep (Amsterdam, – Bergen-Belsen, ). Henri was samen met zijn broer Abraham eigenaar van de diamantfabriek Benjamin Soep & Co. op de Nieuwe Achtergracht. Henri en Lena hadden twee dochters, Catharina en Josephine, die de oorlog overleefden.
Jan van Eijckstraat 35boven – Georg en Hedwig Flatow
In 1942 werd op dit adres de opleiding tot hoedenmodiste aangeboden. Hier woonden Georg Flatow (Berlijn, – Auschwitz, ) en zijn vrouw Hedwig Helene Wiener (Berlijn, – Auschwitz, ). In 1941 woonden Georg en Hedwig op de Van Eeghenstraat 106hs.
Jan van Eijckstraat 41 – zenuwarts Dr. J. H. v. d. Hoop
Deze psychiater vestigde zich hier in 1933 en adverteerde in het Centraal Blad voor Israëlieten in Nederland.
Jan van Eijckstraat 47 – monument
Voor de Tweede Wereldoorlog stond de Christelijke HBS-A op deze locatie. Dit gebouw werd verwoest bij een bombardement op 26 november 1944. In 1957 werd aan het huidige schoolgebouw een gedenksteen aangebracht ter herinnering aan de ruim 50 slachtoffers van dit bombardement.
bron:
rabbijn Coppenhagen. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1939/09/01 00:00:00, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 13-10-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874587:mpeg21:p001
Jan van Eyckstraat 47 via https://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_van_Eijckstraat_47 (geraadpleegd 18 december 2020)
“bridge”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1929/11/01 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 19-12-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000578044:mpeg21:p00007
Ha’ischa, B. van Creveld – Meijer. Geraadpleegd op Delpher op 19-12-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMATR01:001890012:00001
“DE JOODSCHE VROUW Bemiddelings- en Adviesbureau van den Joodschen Vrouwenraad in Nederland Afdeeling huisvesting.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1931/06/19 00:00:00, p. 15. Geraadpleegd op Delpher op 19-12-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874705:mpeg21:p015
Stadsarchief Amsterdam, Erika Henschel, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 332
Stadsarchief Amsterdam, Curt Blüth, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 78
Bianca Stigter, Atlas van een bezette stad. Amsterdam 1940 – 1945 (Amsterdam, 2019) 406, 407, 408
“Advertentie v d Hoop”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1933/06/02 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 19-12-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000581014:mpeg21:p00004
“Advertentie Van Raalte”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1935/03/22 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 19-12-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874563:mpeg21:p004
“Advertentie Soep Kaufmann”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1936/09/11 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 19-12-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871362:mpeg21:p006
“Advertentie Aardewerk”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1939/09/13 00:00:00, p. 14. Geraadpleegd op Delpher op 19-12-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874589:mpeg21:p014
Stadsarchief Amsterdam, Aardewerk, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1244
“Advertentie Pinkhof. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 1941/06/20 00:00:00, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 19-12-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318160:mpeg21:p009
“Advertentie Flatow”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 1942/01/02 00:00:00, p. 13. Geraadpleegd op Delpher op 19-12-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318188:mpeg21:p013
Stadsarchief Amsterdam, Flatow, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 241
“Waarschuwing”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 1942/02/27 00:00:00, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 19-12-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318307:mpeg21:p001
www.joodsmonument.nl, verschillende lemmata (geraadpleegd 19 december 2020).
“Advertentie Canives”. “De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad”. ‘s-Hertogenbosch, 1946/08/26 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 20-12-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011201648:mpeg21:p004
Stadsarchief Amsterdam, Henri Soep, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 761
Stadsarchief Amsterdam, Helene Kaufmann, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 414.
Thea Rapaport, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1153.
Judik Sann Drukker, kaart Joodsche Raad via Arolsen Archives, 130368586 – Judik SANN DRUKKER.
Jack Sann, https://www.joodsmonument.nl/nl/page/655165/de-vlucht-van-het-overlevende-kind.
ilse Lewin, Gemeentearchief Den Haag, 0354-01 Bevolkingsregister gemeente Den Haag, inventarisnummer 1083.
Ilse Lewin, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 505.
Ilse Lewin, kaart Joodsche Raad, Arolsen Archives, 130333326 – Ilse M S LEWIN.
Email E. Mante d.d. 8 november 2022.
Alfred Wiener, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 924.
Jan van Eijckstraat 14, Stadsarchief Amsterdam, Woningkaarten, archiefnummer 5445, inventarisnummer 151.
Arrestatie Julius Samsom. De dood van een onderduiker. Louis van Gasteren en de waarheid, Eric Slot. Amsterdam, Mouria, 2006.
Julius Samson, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 703.
illustratie:
“Advertentie v d Hoop”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1933/06/02 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 19-12-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000581014:mpeg21:p00004
“Advertentie Aardewerk”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1939/09/13 00:00:00, p. 14. Geraadpleegd op Delpher op 19-12-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874589:mpeg21:p014
“Waarschuwing”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 1942/02/27 00:00:00, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 19-12-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318307:mpeg21:p001
“Advertentie Canives”. “De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad”. ‘s-Hertogenbosch, 1946/08/26 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 20-12-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011201648:mpeg21:p004.
gepubliceerd:
13 oktober 2020
laatst bijgewerkt:
24 januari 2024