Op sommige oude plattegronden van Amsterdam is deze straat nog steeds te vinden, maar ze is verdwenen: de Joden Houttuinen (Jodenhouttuinen). Ze lag bij het water, parallel aan de Jodenbreestraat, aan de overkant van de Houtkopersburgwal. Dit deel van de stad was straatarm en de huizen waren ernstig verkrot. De straat zelf werd voor 1866 al benoemd.
12 januari 1874 – de vreselijke brand
Op 12 januari 1874 brak er in de Jodenhouttuinen een, volgens Het nieuws van den dag; de kleine courant vreselijke brand uit. De pakhuizen en bovenwoningen Q 123 en Q 124 (nr. 97) van de weduwe van Machiel Eliazer Content (1817); Judic Koopman Sturkop (Amsterdam, 18 maart 1818), brandden uit. Om kwart over drie in de namiddag begon de brand, een uur later stortte de voorgevel al in. Onder het puin werden de heer L. van Asdonk, sectie brandmeester in de eerste sectie, Casper Hartland, een sjouwer, en Morpurgo, een assistent-pijpvoerder, bedolven. De lijken van de eerstgenoemden werden meteen uit het puin tevoorschijn gehaald en het lijk van Morpurgo in de loop van de nacht.
Over de oorzaak van de brand was niets bekend. In de pakhuizen lagen lompen opgeslagen. Het nablussen duurde de hele nacht en ook de volgende ochtend waren de bluswerkzaamheden nog bezig. De panden waren tegen brand verzekerd. Verschillende gezinnen werden door de brand getroffen, waarvoor inzamelingsacties onder de Joodse bevolking van Amsterdam werden georganiseerd.
In 1897 was het wederom raak in de Joden Houttuinen. Ook toen waren er verschillende gezinnen die al hun bezittingen verloren bij deze brand en er werd een concert georganiseerd om voor hen geld in te zamelen. In de strenge winter van 1922 was er weer een grote brand in deze straat. Daarover gaat dit verslag.
Jodenbuurt
Gemeenteambtenaar L. Hermans schreef in 1901 een verslag over de onderzoeken naar deze buurt(en) en liet een aantal gegevens over deze buurten na. Hij schreef dat het in 78 van de 138 woningen in de Joden Houttuinen stonk, dat de bevolkingsdichtheid in deze buurt ruim zeven maal groter was dan de gehele stad en dat in 1896 het voorkomen van besmettelijke ziekten per 100 huizen in de Jodenbuurt:
voor mazelen 14 maal,
voor roodvonk 13½ maal,
voor diphterie 2½ maal,
voor typhus ruim 2½ maal groter was dan voor de gehele stad. Daarnaast was het sterftecijfer aanmerkelijk hoger.
Sloop
In de jaren zestig van de vorige eeuw werden deze krotten gesloopt, samen met de vervallen huizen in de Jodenbreestraat, die tot die tijd nog erg smal was. Volgens het wederopbouwplan van 1953 zouden op die plek een open ruimte langs het water komen met vier rijen bomen en plaats voor marktkramen. Op deze plaats werd echter het Burgemeester Tellegenhuis gebouwd. Het Tellegenhuis werd lang een van de lelijkste gebouwen van de stad genoemd en stond beter bekend onder de naam “Maupoleum” , naar een van de eigenaren, Maup Caransa.
Dit gebouw heeft hier niet lang gestaan en werd in 1994 gesloopt. Het gebouw wat nu op deze plaats staat heeft niet charme van oude Amsterdamse huizen, maar is wel een vooruitgang ten opzichte van het Maupoleum. Hier zetelt onder andere de Hogeschool voor de Kunsten.
Verder was op de Jodenhouttuinen boksschool Olympia gevestigd. In 1940 organiseerden Joodse jongeren zich hier tot een knokploeg, om zich te kunnen verweren tegen de WA. Zij waren betrokken bij de knokpartij van 11 februari 1941 op het Waterlooplein, waarbij WA’er Hendrik Koot dodelijk gewond raakte. Zijn dood en de daarop volgende anti-Joodse maatregelen leidde tot de Februaristaking.
Vroeger en nu
Een vergelijking tussen de situatie van vroeger en die van nu staat hier. Een verhaal over een brand op de Jodenhouttuinen staat hier.
Bekende bewoners en negoties
Rebekka Brilleslijper, die als Lin Jaldati furore maakte als zangeres van Jiddische liederen, werd in 1912 op de Jodenhouttuinen geboren volgens interviews met haar. De archiefkaart van haar ouders bij het Stadsarchief Amsterdam is daarover niet geheel duidelijk, Nieuwe Kerkstraat 81 is eveneens mogelijk.
Joden Houttuinen 1 – kantoor Abraham Gosler
Op dit adres op de hoek met de Zwanenburgwal was het kantoor van de firma Abraham Gosler gevestigd, een handelaar in oude metalen. Het pand bestaat nog en wordt in Joods Amsterdam het ‘Huisje van Gosler‘ genoemd.
Joden Houttuinen 3
Dit pand werd onbewoonbaar verklaard en in maart 1931 afgebroken.
Joden Houttuinen 3-2hoog achter – Karel Beesemer
Karel Beesemer (Amsterdam, 1 november 1892 – Amsterdam, 2 februari 1932), diamantslijper en venter, woonde tot november 1926 op dit adres. Toen verhuisde hij naar de Jodenbreestraat 29-3.
Joden Houttuinen 7 – H. Witstijn
H. Witstijn had op dit adres in 1885 een paasbroodbakkerij (matzebakkerij). Het is mogelijk dat dit bakker Hendrik Witstijn was (Dordrecht, 3 juni 1828).
Joden Houttuinen 7 – kledingfabriek Zomerplaag
In 1898 was op dit adres een kledingfabriek gevestigd en zocht de eigenaar van het bedrijf, de heer Zomerplaag, machinestiksters.
Joden Houttuinen 8 – H. Zadick
Dit pand was van H. Zadick. Op 19 mei 1944 werd het pand onteigend en verkocht aan de T. Wolff uit Naarden voor een bedrag van ƒ 8607,20. Het pand was (deels) een pakhuis. Waarschijnlijk was H. Zadick de koopman in zijde Hartog Zadick (Arnhem, – Tröbitz, ).
Joden Houttuinen 11 – P. Cohen de Lara
Dit pand was van P. Cohen de Lara. Op 11 november 1943 was het pand onteigend en werd het verkocht aan de gemeente Amsterdam. Het was een pakhuis in huiden en vellen en in gebruik bij J. B. de Beer. Vermoedelijk ging het hier om Philip Cohen de Lara (Amsterdam, 8 januari 1917 – Schaik, 3 februari 1961).
Joden Houttuinen 12-16 – Leuw & Berclouw
Leuw & Berclouw, een manufacturenhandel, opende deze locatie in oktober 1918. Ze waren tevens aan de Jodenbreestraat 9-11 gevestigd, waarschijnlijk de achterkant van deze vestiging. Ook deze zaak heeft een flinke brand gehad, een foto daarvan is te zien in het Stadsarchief van Amsterdam.
Joden Houttuinen 15 – godsdienstonderwijzer I. S. Hildesheim
Godsdienstonderwijzer Izak Simon Hildesheim (Gorinchem, 2 maart 1835) verhuisde in april 1885 van dit adres naar de Uilenburgerstraat 38.
Joden Houttuinen 15 – Amsterdamsche IJzer- en Metaalhandel J. Pais Azn
In 1921 werd op dit adres deze metaalhandel heropend. Daarvoor was het de metaalhandel van I. B. de Beer.
Joden Houttuinen 21 – S. M. Cassuto
In 1893 was hier de kolenhandel van S. M. Cassuto gevestigd.
Joden Houttuinen 22-26 – Zetterij en Drukkerij
Hier was de zetterij en drukkerij van De Waarheid gevestigd in 1944.
Joden Houttuinen 25 – Meijer Verduin
Meijer Verduin (Amsterdam, 20 november 1875 – Amsterdam, ), zoon van Hartog Meijer Verduin en Sara ten Brink (Denekamp, 20 december 1846), vierde hier op 27 oktober 1888 zijn Bar Mitswa.
Joden Houttuinen 25 – E. Mozes Azn
E. Mozes Azn woonde hier in 1917 en hij maakte onder andere visitekaartjes.
Joden Houttuinen 29 – Aaron Abram
Dit pand was van Aaron Abram (Amsterdam, 8 april 1899). Op 26 oktober 1943 was het pand onteigend en werd het verkocht aan de Gemeente Amsterdam.
Joden Houttuinen 31 – koeien
Veehouder Helmert Woudenberg (Amsterdam, 29 juli 1854) woonde op dit adres in 1911. Op een terrein dat geheel was ingebouwd door de bebouwing van de Joden Houttuinen hield hij negen melkkoeien. Ook in 1911 was dit bijzonder en de dieren werden onderzocht door de Rijks-Veearts die alleen kon constateren dat de dieren kerngezond waren. De jongste zoon van Helmert, Hendrik-Jan (Amsterdam, 19 september 1891) was politicus voor de NSB, in 1938 gekozen als lid voor de Tweede Kamer, redacteur van verschillende NSB-bladen, zoals Volk en Vaderland. Zie ook deze link.
Jodenhouttuinen 33-35-37 – Stoomdiamantslijperij Hekster & Schenkkan
Op deze adressen was diamantslijperij Hekster & Schenkkan gevestigd, een van de grotere diamantslijperijen van de stad.
Jodenhouttuinen 33-37 – boksschool Olympia
Boksschool Olympia van de Utrechter W. van Laar was hier tot in de oorlog gevestigd. Dit pand werd op 26 oktober 1943 pand onteigend en verkocht aan de Gemeente Amsterdam.
Joden Houttuinen 36 – Stella Fontaine
Op Jodenhouttuinen 36 groeide Stella Fontaine op.
Joden Houttuinen 38 – Salomon Kijl
Salomon Kijl verkocht in 1904 gezouten waren zoals zalm, makreel en bokking maar ook komkommers en olijven in het zuur maar ook de beste wijnazijn. Hij werd in Amsterdam geboren op 5 februari 1864 en hij was gehuwd met Esther Sarlui (Amsterdam, 22 mei 1866 – 1912). Ze hadden ten tijde van dit adres drie kinderen, Hijman (Amsterdam, 4 oktober 1886 – Auschwitz, 12 oktober 1942), Rachel (Amsterdam, 3 juni 1888) en Jacob (Amsterdam, 1 april 1891 – 1892). In totaal kregen Salomon en Rachel 8 kinderen, op volgende adressen kregen ze Clara (Amsterdam, – Auschwitz, ), Mozes (? – 1894), Jacob (? – 1895), Hartog (Amsterdam, – Midden-Europa, ) en Gerrit (Amsterdam, – Sobibor, ).
Salomon trouwde in 1913 met Sara Roodveldt. Sara overleed in 1936. De adressen die voor dit gezin bekend zijn, zijn naast dit adres: Joden Houttuinen 8 (onder de achterkamer, dus in een kelderwoning), Joden Houttuinen 40, Uilenburgersteeg 5, Houtkoopersdwarsstraat 1.
Joden Houttuinen 39 – S. de Jong & Zonen
Op 14 mei 1905 opende S. de Jong & Zonen op dit adres een handel in lompen, oude metalen en beenderen. De opslagplaats was op de Lange Houtstraat 58.
Joden Houttuinen 39 – Levi Bak & Zoon
Levi Bak & Zoon was een bedrijf in lompen, metalen en beenderen en het pakhuis van dit bedrijf werd hier op 1 juni 1910 gevestigd. Daarvoor was het gevestigd op Jodenhouttuinen 90.
Joden Houttuinen 47-49 – P. Cohen de Lara
Dit pand was van P. Cohen de Lara. Op 26 oktober 1943 was het pand onteigend en werd het verkocht aan de gemeente Amsterdam.
Joden Houttuinen 51 – L. Pais & Co
Deze firma was een oud-metaalhandel en was hier gevestigd in 1919.
Joden Houttuinen 54 – Fa. Gebroeders Bosnak
Hier was tot ongeveer 1918 de Fa. Gebroeders Bosnak gevestigd.
Joden Houttuinen 55-57 – Diamantslijperij ‘Prinses Maria’
Volgens het Nieuw Israëlietisch Weekblad van 19 september 1879 was er op de Joden Houttuinen een diamantslijperij Prinses Maria. Deze werd in 1893 heropend door de heren Stuten en Masseling. Op 16 februari 1907 brak er in deze fabriek een grote brand uit.
Joden Houttuinen 59 – S. M. Roosnek
De aanleg van gas- en waterleidingen in 1889 kon men overlaten aan S. M. Roosnek, die hier toen woonde.
Joden Houttuinen 64 – I. Druijf
In 1896 was hier de mans- en kinderkledingzaak van I. Druijf gevestigd.
Joden Houttuinen 68 – paasbroodbakkerij
In 1903 was hier een bakkerij voor paasbrood gevestigd (matzes). Deze bakkerij adverteerde met het feit dat deze matzes handwerk waren.
Joden Houttuinen 68-72 – familie Zwaaf
Barend Zwaaf was de zoon van Israël Zwaaf, die op de Jodenhouttuinen 68-72 in 1916 een zuurinleggerij had. In 1932 verscheen er een advertentie waarin nummer 74 als adres wordt vermeld.
Joden Houttuinen 69 – Breemer Brandstoffenhandel
In 1914 was hier het kantoor gevestigd van deze brandstoffenhandel van Joseph Breemer. Het pand was eigendom van zijn broer David Breemer. Op 11 november 1943 werd het pand onteigend en verkocht aan de gemeente Amsterdam.
Joden Houttuinen 71 – A. Schaap
Dit pand was van A. Schaap. Op 26 oktober 1943 werd het pand onteigend verkocht aan de gemeente Amsterdam.
Joden Houttuinen 73-75 – Firma de Lange
Firma De Lange verkocht koosjere zuivel en was op dit adres in 1901 gevestigd.
Joden Houttuinen 74 – Synagoge Tefilla L’anie
Op 12 september 1879 werd een lokaal van de heren Mok en Soester gewijd tot synagoge. In deze doelmatig ingerichte synagoge waren er 128 zitplaatsen. De synagoge was een chewre-synagoge (vereniging) van Tefilla l’anie en de heer A. Vos was de president, J. Scheffer de vicepresident en H. Turfreier het 1e lid. In 1915 bleek deze synagoge in een zeer slechte staat te verkeren en werd er omgezien naar een nieuw gebouw.
Joden Houttuinen 74-76-80 – karrenverhuurbedrijf Van Rooijen
W. en J. van Rooijen verhuurden vanaf deze locaties in 1927 driewielers, karren en bakfietsen. Aan deze advertentie te beoordelen was de synagoge op nummer 74 inmiddels naar een andere locatie verplaatst.
Joden Houttuinen 90 – Levi Bak & Zoon
Levi Bak & Zoon was een bedrijf in lompen, metalen en beenderen en het pakhuis van dit bedrijf was hier in 1907 gevestigd. Op 1 juni 1910 werd het bedrijf naar de Joden Houttuinen 39 verplaatst.
Joden Houttuinen 92 – Judic Koopman Sturkop
Het verslag over de brand, boven aan de pagina, gaat over de pakhuizen van deze koopvrouw die werd geboren op 18 maart 1818 in Amsterdam.
Joden Houttuinen 92-102 – Joachimsthal Stoomdrukkerij
Deze stoomdrukkerij was op dit adres gevestigd rond 1927. Dit pand was van J. Joachimsthal. Op 8 mei 1944 was het pand onteigend en werd het verkocht aan de T. Wolff.
Joden Houttuinen 95 – slop Wijde Gang
Op dit adres woonde rond 1861 Vogeltje Krant (Amsterdam, 16 april 1820) en haar echtgenoot Salomon Nathan Breemer (Amsterdam, 17 maart 1820). Op hun archiefkaart staat aangetekend dat dit huisnummer bij de slop ‘Wijde Gang’ hoorde.
In de Joden Houttuinen woonde het proletariaat, en in de Wijde Gang waren de levensomstandigheden wellicht nog erger. In een onderzoek naar de woningtoestand uit 1901 door L. M. Hermans in opdracht van de Amsterdamschen Bestuurderenbond is over deze slop te lezen: ‘hier voeren de mensen strijd met het ongedierte en delven vaak het onderspit in dien strijd. In den zomer, als de nachten zoel zijn, slapen vader en moeder liggende over den vensterbanken, want de wandluizen bijten zoo geducht en zijn zoo talrijk in het donkere gat, dat men bedstede noemt, dat van slapen geen sprake kan zijn. Alleen de kinderen die moede, doodmoede zij van het venten of bedelen kunnen er slapen, al krabben zij ook het vuile vleesch tot bloedens toe in hun slaap. Het zijn niet alleen de wandluizen, die de bewoners komen kwellen, ook de ratten, groote, lelijke beesten, doen hetzelfde. Een vrouw, een klein bedeesd menschje met ontstoken oogen en een vriendelijken trek om den mond, klaagde mij erover: ‘Ik mot alles wegbergen – och got, och got – ze vreten alles op – gisterennacht een stuk vet meneer – een kostelijk stuk vet – bij mijn’s kinderen gezond – een kostelijk stuk vet. Ben ik daar gelegen in bed en heb ik daar wel leven gehoord – och got, och got – d’er zijn de’r hier zooveel – ik stond ’s morgens op en ben gegaan naar de kast – alles weg, alles weg – zo’n kostelijk stuk vet’. En zo bleef de arme ziel voortjammeren, blijde dat zij iemand gevonden had, die zij kon vertellen hoe zij rouwde over het verlies van een stuk vet’.
Hermans zag in 1901 dat de huizen in de slop voorheen gebruikt werden voor het bergen van spullen, pakhuizen dus, en nu werden er mensen in geborgen. De kamers waren zo laag dat men er alleen gebukt kon lopen. Verder was er nauwelijks daglicht in de vertrekken. Voor zo’n krot werd er ƒ 0,70 per week gevraagd, een bedrag dat overeenkomt met een koopkracht van € 9,80 in 2022. Naast de huur voor de kamer diende men ook nog ƒ 0,10 te betalen voor het duinwater (drinkwater), ƒ 0,10 voor het gebruik van het privaat (de wc) en ƒ 0,02 voor het gebruik van de gang. Naarmate men meer trappen moest klimmen werd de huur lager.
Joden Houttuinen 114 – Paasbroodbakkerij Coëlho
Rond 1872 was op dit adres de paasbroodbakkerij (matze) van D. Coëlho gevestigd.
Joden Houttuinen 124 – A. v. d. Woude
Dit pand was van A. v. d. Woude. Op 26 juli 1944 was het pand onteigend en werd het verkocht aan T. Wolff.
bron:
Wiel, Rein van der, Van Rapenburgstraat naar Amerika. De levenstijd van diamantbewerker Andries van Wezel (1656-1921) (Amsterdam 2010) 18
stadsarchief Amsterdam, woningkaart, Joden Houttuinen 1
stadsarchief Amsterdam, woningkaart, Joden Houttuinen 3
stadsarchief Amsterdam, woningkaart, Joden Houttuinen 3 – 2 hoog achter
“Advertentie”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-03-1927. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858167:mpeg21:a0033
“Advertentie”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 05-04-1872. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010873655:mpeg21:a0005
“Stadsnieuws brand.”. “Het nieuws van den dag : kleine courant”. Amsterdam, 13-01-1874. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010061706:mpeg21:a0007
“BINNENLAND. AMSTERDAM, synagoge en diamantslijperij.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 19-09-1879. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860659:mpeg21:a0007
“Advertentie synagoge”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 10-12-1880. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860723:mpeg21:a0012
“Advertentie Witstijn”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 13-03-1885. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871535:mpeg21:a0015
“Advertentie Hildesheim”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 24-04-1885. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871541:mpeg21:a0014
“Advertentie Prinses Maria”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-12-1893. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858097:mpeg21:a0011
“Advertentie Cassuto”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-09-1893. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858084:mpeg21:a0009
“Advertentie Druijf”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 23-10-1896. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858504:mpeg21:a0020
“Advertentie brand”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 20-08-1897. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010873277:mpeg21:a0004
“Advertentie Zomerplaag”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 11-03-1898. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010873305:mpeg21:a0020
“Advertentie De Lange”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-01-1901. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874288:mpeg21:a0017
“„BERIES NASJIEM (synagoge)””. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 14-03-1902. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874143:mpeg21:a0033
“Advertentie paasbroodbakkerij”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-03-1903. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874196:mpeg21:a0022
“Advertentie Kijl”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 16-12-1904. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871662:mpeg21:a0005
“Advertentie S de Jong & Zonen”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 16-12-1904. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871662:mpeg21:a0005
“Advertentie L Bak & Zoon”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 01-03-1907. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871775:mpeg21:a0008
“Advertentie Levi Bak”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-05-1910. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859513:mpeg21:a0036
“Melkhygiènische Onderzoekingen.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 10-03-1911. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872722:mpeg21:a0047
“Uitkeering Miliciens en Landwsernlichtigen.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 18-06-1915. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859569:mpeg21:a0048
“Advertentie Mozes”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 31-08-1917. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860521:mpeg21:a0033
“Leuw & Berclouw’s nieuwe magazijnen.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-10-1918. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859699:mpeg21:a0054
“Advertentie Pais”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 03-01-1919. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859712:mpeg21:a0029
“Advertentie Pais”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 05-08-1921. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860167:mpeg21:a0024
“Advertentie van Rooijen”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 16-09-1927. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010857989:mpeg21:a0025
SAA, bevolkingsregister 1874 – 1893, Helmert Woudenberg
Biografisch woordenboek van het socialisme en de arbeidersbeweging in Nederland, lemma Hendrik-Jan Woudenberg (geraadpleegd 7 januari 2018)
SAA, bevolkingsregister 1874 – 1893, Salomon Kijl
www.joodsmonument.nl, lemmata familie Kijl
Bianca Stigter, Atlas van een bezette stad, Amsterdam 1940 – 1945 (Amsterdam 2019) 81
Stadsarchief Amsterdam, Judic Koopman Sturkop, archiefnummer 5000, inventarisnummer 485
Stadarchief Amsterdam, Joden Houttuinen 11, Woningkaarten, archiefnummer 5445, inventarisnummer 161
informatie onteigening en verkoop via Verkaufsbücher, Nationaal Archief, 1. Toegang: 2.09.16 (Inventaris van het dossierarchief van het Nederlandse Beheersinstituut (NBI), en van de in beslag genomen administraties, 1945-1967)
Stadsarchief Amsterdam, Izak Simon Hildesheim, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1779
“Advertentie Meijer Verduin”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1888/10/26 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 19-11-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000559028:mpeg21:p00002
“Advertentie Roosnek”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1889/02/08 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 19-11-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000559043:mpeg21:p00003
Prinses Maria, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 08-12-1893, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 09-01-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000566062:mpeg21:p00003
nummer 95, Hermans, Louis M.”Krotten en sloppen : een onderzoek naar den woningtoestand te Amsterdam ingesteld in opdracht van den Amsterdamschen Bestuurdersbond . -“. Van Looy,1901. Geraadpleegd op Delpher op 07-05-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMSFUBA02:000013976:00004.
Vogeltje Krant, Amsterdam City Archives in Amsterdam, Population register 1853-1863, Part: 487, Period: 1851-1863, Amsterdam, archive 5000, inventory number 487, April 11, 1820, Bevolkingsregister 1853-1863.
Hendrik Witstijn, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1792.
brand Prinses Maria, Daniël M. Metz, Diamantgracht. Het Joodse hart van een typisch Amsterdamse industrie (Zutphen 2022) 118.
Philip Cohen de Lara, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1015.
illustraties:
“Advertentie Prinses Maria” “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 24-09-1880. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860712:mpeg21:a0008
“Advertentie brand”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 20-08-1897. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010873277:mpeg21:a0004
“Advertentie Zwaaf”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 30-09-1932. Geraadpleegd op Delpher op 07-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874797:mpeg21:a0106
Jodenhouttuinen rond 1900, collectie Stadsarchief Amsterdam
prentbriefkaart collectie Stadsarchief Amsterdam
jodenhouttuinen nu © joodsamsterdam.nl
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Joden Houttuinen 41-43 (links, v.l.n.r.), gezien richting Markenplein. Ca. 1910. OSIM00002000047
Prinses Maria, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 08-12-1893, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 09-01-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000566062:mpeg21:p00003
gepubliceerd:
5 mei 2016
laatst bijgewerkt:
11 februari 2024