Valkenburgerstraat 200 – bakker Groente
Onmiddellijk rechts van het wooncomplex van 202 – 210 en daarvan door een steegje gescheiden was in een pandje (dat nu verdwenen is) de broodbakkerij gevestigd van bakker I. Groente. De foto is uit 1930. Waarschijnlijk was dit het bedrijf van Isaac Groente (Amsterdam, – Sobibor, ), gehuwd met Schoontje Loonstijn (Amsterdam, – Sobibor, ). In het begin van de oorlog woonden Schoontje en Isaac op de Plantage Middenlaan 44-2.
Valkenburgerstraat 200-206 – Vissersgang
De slop “Vissersgang” was hier rond 1885 gevestigd.
Valkenburgerstraat 202-210
Vlakbij het Jonas Daniël Meijerplein, aan de linkerkant van de straat in het pand van 202 – 210, ligt nevenstaand poortje (foto 2008) met een Joodse jaartelling (5638 – 1878). Dankzij een lezer van de site is bekend wat dit poortje was. In de toenmaals zeer smalle Valkenburgerstraat was dit een van de eerste complexen die werden gebouwd om de woonsituatie in de buurt te verbeteren. Sociale woningbouw. Er is een “eerste steen” aanwezig met daarop de namen van de kinderen die de eerste steen mochten leggen. Het poortje maakt er deel van uit van het complex en vormde een doorgang tussen de Jodenhouttuinen en het Markenplein. Het complex werd vanaf 2008 gerestaureerd en het deze restauratie heeft de Joodse geschiedenis weer zichtbaar gemaakt.
Het huizenblok zelf is gebouw in 5637 (1877). De eerste steen is gelegd door Mietje W. Spijer en Elisabeth J. Spijer. De gevel is in eclectische stijl bestaande uit een middenrisaliet bekroond door een trapgevel.
Mietje Spijer (Amsterdam, 20 november 1873) was de dochter van Wolf Spijer (Amsterdam, 11 februari 1833 – Amsterdam, 6 november 1895) en Sophia Elias (Arnhem, 18 september 1839 – Amsterdam, 22 mei 1907). Elisabeth (24 november 1873) was de dochter van een broer van Wolf, Joseph (Amsterdam, 8 augustus 1840) en Eva Sloog (Amsterdam, 15 november 1848). Mietje en Elisabeth waren dus nichtjes van elkaar en kleuters toen ze de eerste steen legden.
De Valkenburgerstraat was voor de sanering amper zes meter breed. Het poortje was de onderdoorgang om naar het Markenplein te kunnen, gemaakt op Valkenburgerstraat 208. In de achttiende eeuw woonde twee derde (toen 20.000 mensen) van de Joodse inwoners van Amsterdam in dit deel van de stad.
Restauratie vanaf mei 2008
Het complex staat nu in de steigers en het lijkt erop dat een en ander gerestaureerd wordt. In ieder geval is de lelijke betonnen rand met graffiti rond het poortje al verwijderd, de steen erboven met het jaartal is blijven zitten. De “eerste steen” is nog niet gevonden.
22 juni 2008.
De werkzaamheden vorderen. Alles staat nog in de steigers, de steen met het jaartal is gereinigd.
voorjaar 2009.
Het heeft even geduurd maar het pand is uit de steigers. Het poortje is nog niet geheel hersteld.
27 september 2009
Het poortje is af. Jammer van de latei met de tekst ‘Doorgang IJzer’.
Valkenburgerstraat 202 – koloniale waren Van Gelderen
A. van Gelderen had op dit adres de winkel in koloniale waren “De Oostzee”. In april 1897 verhuisde Van Gelderen zijn bedrijf naar de Nieuwe Prinsengracht 36.
Valkenburgerstraat 204 – wagenmakerij L. van der Bokke
Rond 1888 was hier de hoef- en rijtuigsmederij en wagenmakerij Van der Bokke gevestigd. Rond 1881 werd de onderneming gesticht door L. van der Bokke en was toen gevestigd op nummer 16. Het bedrijf was een succes en moest naar een grote locatie, nummers 39-41, het toenmalige Zonnehofje. In 1888 kwam er een advertentie met dit adres. Van der Bokke was volgens een krantenartikel uit 1888 de enige Joodse wagenmakerij en smederij van Amsterdam. Op 6 september 1931 werd een nieuwe locatie geopend, op de Valkenburgerstraat 11-15.
Valkenburgerstraat 207-237 – Bleekersgang
Volgens een advertentie in het Nieuw Israëlietisch Weekblad van 13 oktober 1905 bevond de Bleekersgang, een van de sloppen van de Valkenburgerstraat, op deze locatie met de nummers 205 tot en met 239.
Valkenburgerstraat 208 – Hartog Sak
Hartog Sak (Willemsoord, 17 augustus 1852) verkocht vlees en adverteerde hiermee in 1893. Voor die tijd was hij gevestigd op Valkenburgerstraat 7. Hartog was gehuwd met Marianne Buitenkant (Amsterdam, 6 oktober 1852).
Valkenburgerstraat 210 – Tapperij en slijterij Cosman
In 1895 was op nummer 210 de Tapperij en Slijterij van E. Cosman gevestigd.
Valkenburgerstraat 212-218 – Wijde Gang
De slop “Wijde Gang” was hier gevestigd rond 1885.
Valkenburgerstraat 212-214 – J. M. Krant
Tot 1894 was J. M. (Isaac) Krant (Amsterdam, 1850) hier gevestigd en hij had een kruideniers- en grutterszaak. In oktober verhuisde hij zijn zaak naar Jodenbreestraat 70.
Valkenburgerstraat 214 – J. Schlösser
Toen Krant in de loop van 1894 vertrokken was vestigde J. Schlösser zich op dit adres en vestigde er zijn zaak koek- en banketbakkerij “De Twee Witte Leliën”. Waarschijnlijk was de zaak vernoemd naar een gevelsteen. In 1791 was het de naam van de suikerbakkerij van G. D. Uhlenbroek, die hier was gevestigd.
Valkenburgerstraat 214 – coiffeur/barbier Alexander Hekster
In 1926 was op dit adres coiffeur/barbier Alexander Hekster (Amsterdam, – Sobibor, ) gevestigd, salon voor dames en heren en gespecialiseerd in de Polka-modellen. Alexander was gehuwd met Eva Pais (Amsterdam, – Sobibor, ) en aan het begin van de oorlog woonden zij op het Stationsplein 47 in Den Haag, alwaar zij een dames- en herenkapperszaak hadden.
Valkenburgerstraat 234 – A. Turfreijer
A. Turfreijer woonde in 1882 op dit adres en was bestuurslid van de godsdienstige zangvereniging Agoedat Misjoerriem en deze vereniging hield op 21 en 22 april 1882 in het lokaal “De Koningskroon” in de Plantage een benefiet-uitvoering. Men wilde geld inzamelen vanwege de erbarmelijke omstandigheden van twee miljoen Joden in Rusland.
Valkenburgerstraat 241-243 – bakker Goudeket en De Leeuw
in 1907 werd hier de ORT luxebrood en beschuitbakkerij van de heren Goudeket en De Leeuw gevestigd. Het Nieuw Israëlietisch Weekblad bezocht het bedrijf, gebouwd naar ontwerp van Harry Elte, en plaatste een deels kritisch verslag. Zo meldde men dat op het gebied van de hygiëne er nog wel wat te doen was, met name in de ruimte waar het deeg gekneed werd. De bakkerij had echter de nieuwste machines en kon 800 broden per uur bakken. De bakkerij had ook een vestiging op de Lange Houtstraat 42-44 en waarschijnlijk ook op de Uilenburgerstraat 119. In 1907 werd namelijk het kantoor van de Uilenburger- naar de Valkenburgerstraat verplaatst. Het bedrijf stond onder toezicht van beide rabbinaten te Amsterdam. In 1907 won dit bedrijf bij de Internationale Tentoonstelling in Luik de gouden medaille met ereprijs, de hoogst haalbare onderscheiding voor de rollen tafelbeschuit. In 1908 ontving men van Koning Leopold van België de vergunning om het Wapen van België te dragen met het predicaat “Koninklijk”.
Valkenburgerstraat 255 – Abraham Ossedrijver
Abraham Ossedrijver (Amsterdam, 8 juli 1864) opende in 1897 een zaak in gebakken vis op dit adres. Abraham was gehuwd met Klaartje Pienas (achternaam slecht te lezen op archiefkaart) (Amsterdam, 23 augustus 1863).
Valkenburgerstraat 255 – bakkerij
In 1904 was hier de coöperatieve bakkerij van de Handwerkers Vriendenkring gevestigd. Naast deze vestiging waren ze ook gevestigd op de Brandewijnsteeg 6.
Valkenburgerstraat 257 – slijterij en tapperij Van Kollem
De weduwe Van Kollem & Zoon had in 1893 een slijterij en tapperij op dit adres. Drie jaar later was deze slijterij overgenomen door B. de Goede en had de zaak de naam “De Morellenboom”. De nevenstaande gevelsteen was in dit pand aangebracht.
Valkenburgerstraat 259 – kleermaker Verkozen
Manus Verkozen (Alkmaar, 12 juli 1831) en echtgenote Hesje van Creveld (Bodegraven, 3 maart 1828) waren kleermaker en op dit adres gevestigd in 1902.
| Valkenburgerstraat | ||
| nummer 0 – 100 | nummer 100 – 200 | nummer 200 – 260 |
bron:
Stadsarchief Amsterdam,
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 13 feb 1874, A Soep, nummer 230
ibidem, 7 april 1882, Godsdienstige Zangvereniging, nummer 234
ibidem, 21 sep 1892, A Tromp, nummer 200
ibidem, 28 april 1893, Hartog Sak, nummer 208
ibidem, 8 sep 1893, Van Kollem, nummer 257
ibidem, 19 okt 1894, J M Krant, nummer 212 – 214
ibidem, 23 nov 1894, Slösser, nummer 214
ibidem, 20 sep 1895, Cosman, nummer 210
ibidem, 7 sep 1896, I Schlösser, nummer 214
ibidem, 7 sep 1896, B de Goede, nummer 257
ididem, 7 sep 1896, Van Gelderen, nummer 202
ibidem, 19 maart 1897, Ossdrijver, nummer 255
ibidem, 23 april 1897, Van Gelderen, nummer 202
ibidem, 1 okt 1902, Verkozen, nummer 259
ibidem, 11 maart 1904, bakkerij, nummer 255
ibidem, 13 okt 1905, Valkenburgerstraat 245, locatie Bleekersgang
ibidem, 22 feb 1907, Goudeket, nummer 241-243
ibidem, 1 maart 1907, Goudeket, nummer 241-243
ibidem, 16 aug 1907, Goudeket, gouden medaille, nummer 241-243
ibidem, 13 maart 1908, Goudeket koninklijk, nummer 241-243 .
ibidem, 8 sep 1926, Hekster, nummer 214 .
Stadsarchief Amsterdam, Isaac Groente, Gezinskaarten, archiefnummer 5422, inventarisnummer 489.
www.joodsmonument.nl, lemmata gezin Groente (geraadpleegd 12 februari 2021).
Stadsarchief Amsterdam, Isaac (J M) Krant, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2218.
Stadsarchief Amsterdam, A. Ossedrijver Gezinskaarten, archiefnummer 5422, inventarisnummer 1099.
Stadsarchief Amsterdam, Manus Verkozen, Overgenomen delen, archiefnummer 5416, inventarisnummer 126.
Stadsarchief Amsterdam, Hartog Sak, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2218.
“AANBESTEDINGEN, Spijer.”. “De standaard”. Amsterdam, 1877/06/05 00:00:00, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 24-04-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011066500:mpeg21:p002.
Stadsarchief Amsterdam, Elisabeth Spijer, Bevolkingsregister 1864-1874, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1038.
Stadsarchief Amsterdam, Wolf Spijer, Bevolkingsregister 1864-1874, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1034.
Valkenburgerstraat 202 – 212, de eerste steen.nl, via http://de-eerste-steen.nl/stenen/valkenburgerstraat-202-206/ (geraadpleegd 24 april 2021).
Van der Bokke, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 11-09-1931, p. 25. Geraadpleegd op Delpher op 04-10-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874717:mpeg21:p025.
illustraties:
foto’s © joodsamsterdam.nl, met uitzondering van
De morellenboom,beeldbank stadsarchief Amsterdam 010003012357
knipsel Het Parool met dank aan F Sprenger
foto bakker Groente stadsarchief Amsterdam 5293FO000132, uitsnede
gepubliceerd:
6 mei 2016
Laatst bijgewerkt:
4 oktober 2022